أَسْتَخْلِصْه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَسْتَخْلِصْه:(أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسي) «أَسْتَخْلِصْه» از
باب استفعال (استخلاص) در آيۀ مورد بحث به معنى «ويژه گردانيدن و براى خود برگزيدن» است.
به موردی از کاربرد «أَسْتَخْلِصْه» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ قالَ الْمَلِكُ ائْتوني بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسي فَلَمّا كَلَّمَهُ قالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنا مِكينٌ أَمينٌ) «پادشاه گفت: او (
یوسف) را نزد من آوريد، تا وى را از خالصان خود قرار دهم. هنگامى كه با او صحبت كرد، پادشاه گفت: تو امروز نزد ما جايگاهى والا دارى، و
امین ما هستى.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
معنى جمله
(أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسي) اين است كه: من او را از مقربان خود قرار مى‌دهم، و كلمه مكين به معناى صاحب مقام و منزلت است.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
در
شرح زندگى پرماجراى يوسف، اين
پیامبر بزرگ الهى به اين جا مى‌رسيم كه سرانجام، پاک‌دامنى او بر همه ثابت شد و حتى دشمنانش به پاكيش
شهادت دادند و ثابت شد كه تنها
گناه او كه به
علت آن وى را به زندان افكندند چيزى جز پاک‌دامنى و
تقوا و پرهيزكارى نبوده است.
در ضمن معلوم شد اين زندانى بى‌گناه كانونى است از علم و آگاهى و هوشيارى، و استعداد مديريت در يک
سطح بسيار عالى، چرا كه در ضمن
تعبیر خواب «
ملک» (سلطان
مصر) راه
نجات از مشكلات پيچيدۀ اقتصادى آينده را نيز به آن‌ها نشان داده است.
در دنبال اين ماجرا
قرآن مى‌گويد:
«ملک دستور داد او را نزد من آوريد، تا او را مشاور و نماينده مخصوص خود سازم.»
(وَ قالَ اَلْمَلِكُ اِئْتوني بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِي)نمايندۀ ويژۀ ملک در حالى كه حامل پيام گرم او بود، وارد زندان شد و به ديدار يوسف شتافت،
سلام و
درود او را به يوسف
ابلاغ كرد و اظهار داشت كه او علاقۀ شديدى به تو پيدا كرده است و به درخواستى كه داشتى - دائر به تحقيق و جستجو از زنان مصر در مورد تو - جامۀ عمل پوشانيده، و همگى با كمال صراحت به پاكى و بى‌گناهيت گواهى داده‌اند.
اكنون ديگر مجال درنگ نيست، برخيز تا نزد او برويم.
يوسف به نزد ملک آمد و با او به گفتگو نشست، «هنگامى كه ملک با وى گفتگو كرد و سخنان پرمغز و پرمايه يوسف را كه از علم و هوش و درايت فوق‌العاده‌اى حكايت مى‌كرد شنيد، بيش از پيش شيفته و دل‌باختۀ او شد و گفت تو امروز نزد ما داراى منزلت عالى و اختيارات وسيع هستى و مورد اعتماد و وثوق ما خواهى بود.» تو بايد امروز در اين كشور،
مصدر كارهاى مهم باشى و بر اصلاح امور همت كنى، چرا كه طبق تعبيرى كه از
خواب من كرده‌اى، بحران اقتصادى شديدى براى اين كشور در پيش است و من
فکر مى‌كنم تنها كسى كه مى‌تواند بر اين بحران غلبه كند تويى.
يوسف پيشنهاد كرد،
خزانه‌دار كشور مصر باشد و «گفت: مرا در رأس
خزانه‌دارى اين سرزمين قرار ده، چرا كه من هم حافظ و نگهدار
خوبى هستم و هم به اسرار اين كار واقفم.»
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «استخلصه»، ج۱، ص ۷۱۴.
