أَرْذَل (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَرْذَل: (یُرَدُّ اِلی اَرْذَلِ الْعُمُرِ)«اَرْذَل» از مادّه
«رذل» به معنای چیز پست و نامطلوب است
و منظور از
«اَرْذَلِ الْعُمُرِ» سنین بسیار بالاست که ناتوانی و
نسیان، وجود
انسان را فرا می‌گیرد به حدی که قادر به انجام حوائج ابتدایی خود نیست؛ و به همین دلیل،
قرآن آن را سال‌های نامطلوب عمر شمرده است.
بعضی از مفسران، آن را سن ۷۵ سالگی و بعضی ۹۰ سالگی، و بعضی ۹۵ سالگی شمرده‌اند؛ ولی حق آن است که سن معینی ندارد و نسبت به اشخاص متفاوت است. به تعبیر دیگر، منظور از ارذل العمر، نامطلوب‌ترین دوران‌های عمر انسان می‌باشد که به نهایت
پیری می‌رسد، و به گفته قرآن علوم و دانش‌های خود را به کلّی فراموش می‌کند؛ و درست همانند یک کودک می‌شود.
ترجمه و تفاسیر
آیات مرتبط با
أَرْذَل:
(وَاللّهُ خَلَقَكُمْ ثُمَّ يَتَوَفَّاكُمْ وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لاَ يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئًا إِنَّ اللّهَ عَلِيمٌ قَدِيرٌ) (
خداوند شما را آفريد؛ سپس شما را مى‌ميراند؛ بعضى از شما به نامطلوب‌ترين مراحل عمر مى‌رسند، كه بعد از آگاهى، چيزى نمى‌دانند و همه چيز را فراموش مى‌كنند؛ خداوند دانا و تواناست).
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه ارذل
اسم تفضیل از رذالت و
پستی است، و مراد از ارذل العمر به قرینه جمله
(لِکَیْ لا یَعْلَمَ...) سن شیخوخت و پیری است، که قوای شعور و
ادراک در آن انحطاط پیدا می‌کند، و البته این انحطاط به اختلاف مزاج‌ها مختلف می‌شود، و غالبا از سن هفتاد و پنج سالگی شروع می‌شود و معنای آیه این است که: خدا شما گروه مردم را خلق کرده پس آن گاه شما را در عمر متوسط می‌گیرد، و البته بعضی از شما هستند که تا سن پیری رسیده آن قدر به عقب بر می‌گردند که از ضعف قوای دراکه بعد از آنکه عمری عالم بودند دیگر چیزی را ندانند، و این خود دلیل و نشانه این است که زندگی و مردن و شعور و علم شما به دست خود شما نیست، و گر نه شعور خود را برای خود نگه می‌داشتید، و زندگی خود را هم برای خود حفظ می‌کردید، بلکه این زندگی و علم با نظام عجیبی که دارد به
علم و
قدرت خدا منتهی می‌گردد، و به همین جهت است که مطلب را با جمله
(اِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ قَدِیرٌ) تعلیل فرمود.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِن مُّضْغَةٍ مُّخَلَّقَةٍ وَغَيْرِ مُخَلَّقَةٍ لِّنُبَيِّنَ لَكُمْ وَنُقِرُّ فِي الْأَرْحَامِ مَا نَشَاء إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى ثُمَّ نُخْرِجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ وَمِنكُم مَّن يُتَوَفَّى وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْلَا يَعْلَمَ مِن بَعْدِ عِلْمٍ شَيْئًا وَتَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاء اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنبَتَتْ مِن كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ) (اى مردم! اگر در
رستاخیز شكى داريد، به اين نكته توجّه كنيد كه: ما شما را از خاك آفريديم، سپس از
نطفه، و بعد از خون بسته شده، سپس از «
مضغه»
[چيزى شبيه گوشت جويده شده
]، كه بعضى داراى شكل و خلقت است و بعضى بدون شكل؛ تا براى شما روشن سازيم كه بر هر چيز قادريم و جنين‌هايى را كه بخواهيم تا مدّت معيّنى در رحم مادران نگاه مى‌داريم؛ و آنچه را بخواهيم ساقط مى‌كنيم؛ بعد شما را به صورت طفلى بيرون مى‌آوريم؛ سپس هدف اين است كه به حدّ
کمال و
بلوغ خويش برسيد و بعضى از شما
قبض روح مى‌شوند؛ و بعضى از شما به نامطلوب‌ترين مرحله عمر مى‌رسند؛ آنچنان كه بعد از علم و آگاهى، چيزى نمى‌دانند و همچنين زمين را در فصل زمستان خشك و مرده مى‌بينى، و هنگامى كه آب باران بر آن فرو مى‌فرستيم، به جنبش در مى‌آيد و رويش مى‌كند؛ و از هر نوع گياهان بهجت انگيز مى‌روياند).
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در جمله
(وَ مِنْکُمْ مَنْ یُتَوَفَّی وَ مِنْکُمْ مَنْ یُرَدُّ اِلی اَرْذَلِ الْعُمُرِ) مقابله میان دو جمله به کار رفته، و این مقابله دلالت می‌کند بر اینکه جمله اول مقید به قیدی است که آن را از دومی متمایز می‌کند، و آن قید در تقدیر است، و تقدیر کلام چنین است: «و منکم من یتوفی من قبل ان یرد الی ارذل العمر و منکم من یرد الی ارذل العمر»؛ و مراد از
(اَرْذَلِ الْعُمُرِ) ناچیزتر و پست‌ترین دوران زندگی است که قهرا با دوران پیری منطبق می‌شود، زیرا اگر با سایر دوره‌ها مقایسه شود حقیرترین دوران حیات است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «أَرْذَل»، ص۳۶.
