• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

أَبْتَرُ (لغات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





أَبْتَرُ:(إِنَّ شانِئَكَ هُوَ اَلْأَبْتَرُ)
«أَبْتَرُ» (به فتح همزه و سکون باء و فتح تاء) به معنای حیوانی است که دمش بریده شده و نیز کسی که فرزند ندارد.
ابتر در اصل به معنای حیوان دم بريده است‌. و انتخاب اين تعبير از سوى دشمنان اسلام به منظور هتک و توهین بود، و تعبير «شانئ» بيان‌گر اين واقعيت است كه آن‌ها در دشمنى خود حتى كم‌ترين ادب را نيز رعايت نمى‌كردند، يعنى عداوتشان آميخته با قساوت و رذالت بود، درحقيقت قرآن مى‌گويد: اين لقب خود شما است نه پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله).
از سوى ديگر همان‌گونه كه در شان نزول سوره گفته شد: قریش انتظار مرگ پيامبر و برچيده شدن بساط اسلام را داشتند، چرا كه مى‌گفتند او بلاعقب است، قرآن مى‌گويد تو بلا عقب نيستى، دشمنان تو بلا عقب‌اند.



به موردی از کاربرد «أَبْتَرُ» در قرآن، اشاره می‌شود:

۱.۱ - أَبْتَرُ (آیه ۳ سوره کوثر)

(إِنَّ شانِئَكَ هُوَ اَلْأَبْتَرُ) «و بدان دشمن تو به يقين ابتر و بريده نسل است.»

۱.۲ - أَبْتَرُ در المیزان و مجمع‌البیان

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: در الدر المنثور است كه ابن سعد و ابن عساکر از طريق کلبی از ابی صالح از ابن عباس روايت كرده‌اند كه گفت: بزرگ‌ترين فرزند رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) قاسم، سپس زینب، و آن گاه عبد اللَّه، و پس از او ام کلثوم، و آن گاه فاطمه و در آخر رقیه بود، قاسم از دنیا رفت و اولين كس از فرزندان آن جناب بود كه در مکه از دنیا رفت، و بعد از او عبد اللَّه از دنيا رفت، و عاصی بن وائل سهمی گفت: نسل او قطع شد، پس او أبتر و بى‌عقب است، در پاسخش خدای تعالی اين آيه را فرستاد كه خود عاصى بن وائل ابتر و بدون عقب است‌.
و در همان کتاب است كه زبیر بن بکار و ابن عساكر، از جعفر بن محمد از پدرش روايت كرده‌اند كه فرمود: قاسم پسر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در مكه از دنيا رفت و بعد از دفن جنازه آن جناب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) به عاصى بن وائل و پسرش عمرو برخورد، عاصى وقتى رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را از دور ديد گفت: الآن زخم زبانى به او مى‌زنم، همين كه آن جناب نزديک شد، گفت: چه خوب شد كه اجاقش كور شد، در پاسخ او اين آيه نازل شد.
و نيز در همان كتاب است كه ابن ابی حاتم از سدی روايت كرده كه گفت: قریش را رسم چنين بود كه وقتى فرزند ذكور كسى مى‌مرد مى‌گفتند: بتر فلان، و چون فرزند رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) از دنيا رفت عاصی بن وائل گفت بتر يعنى فرزند ذكورش مرد، و اين فرد (رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله)) از همه بيشتر بتر شد، (چون هيچ فرزند ذكور برايش نماند).
مؤلف: و در بعضى‌ از تواريخ آمده كه شماتت كننده ولید بن مغیره بوده. و در بعضى‌ ديگر آمده كه ابو جهل بوده. و در بعضى‌ ديگر آمده كه عقبة بن ابی معیط بوده. و در بعضى‌ آمده كه کعب بن اشرف بوده، ولى معتبر همان است كه مى‌گفت عاصی بن وائل بوده است.

۱. کوثر/سوره۱۰۹، آیه۳.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۳، ص۲۱۲.    
۳. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۳۶.    
۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۳۷۵.    
۵. کوثر/سوره۱۰۹، آیه۳.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۶۰۲.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۶۴۱.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۷۲.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۳۱۰.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۸۳۶.    



شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ابتر»، ج۱، ص ۱۵۷.    


رده‌های این صفحه : لغات سوره کوثر | لغات قرآن




جعبه ابزار