أَ وَعَظْت (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَ وَعَظْت:(سَواء عَلَيْنا أَ وَعَظْتَ) «أَ وَعَظْت» از مادۀ «
وعظ» (و موعظة) گرفته شده و آن‌چنان كه در مفردات آمده «موعظه» به معنى «
نهی آميخته به تهديد» است (پند دادن توأم با ترسانيدن)، ولى ظاهرا معنى موعظه از اين وسيع‌تر است.
به موردی از کاربرد «أَ وَعَظْت» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(قالوا سَواء عَلَيْنا أَ وَعَظْتَ أَمْ لَمْ تَكُن مِّنَ الْواعِظينَ) «
قوم عاد گفتند: براى ما تفاوت نمى‌كند، چه ما را اندرز دهى يا ندهى؛ ما به تو
ایمان نمى‌آوريم.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
در اين جمله از
قوم هود حکایت مى‌فرمايد كه آن جناب را به كلى از دعوتش و تاثير كلامش و از
ایمان خود مايوس كردند.
بعضى گفته‌اند: اين تعبير خالى از مبالغه نيست، چون مقتضاى ترديد- چه موعظه كنى و يا از واعظان نباشى- اين بود كه گفته شود: چه موعظه كنى و چه نكنى ولى آن طور فرمود تا مبالغه را برساند و بفهماند كه ما به هيچ وجه ايمان نخواهيم آورد.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
همان‌گونه كه از «خليل» دانشمند معروف
عرب در همان كتاب مفردات نقل شده:
موعظه عبارت از تذكر دادن نيكی‌هاست كه توأم با رقت
قلب باشد و در واقع هرگونه اندرزى است كه در مخاطب تأثير بگذارد، او را از بدی‌ها بترساند و يا قلب او را متوجۀ نيكی‌ها گرداند.
البته مفهوم اين سخن آن نيست كه هر موعظه‌اى بايد تأثير داشته باشد، بلكه منظور آن است كه در قلب‌هاى آماده بتواند چنين اثرى بگذارد، چنان‌كه آيه ۵۷
سوره یونس، تمام انسان‌هاى جهان را مخاطب ساخته، مى‌گويد:
(يا أَيُّها اَلنّاسُ قَدْ جاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ) «اى مردم از سوى پروردگارتان، موعظه و اندرزى براى شما آمد.»
و يا در آيه ۴۶
سوره سباء مى‌خوانيم:
قُلْ إِنَّمٰا أَعِظُكُمْ بِوٰاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلّٰهِ
«بگو من تنها شما را به يك چيز اندرز مى‌دهم و آن اين‌كه براى خدا قيام كنيد.»
جملۀ «اعظكم» (شما را اندرز مى‌دهم) در
حقیقت بيانگر اين واقعيت است كه من
خیر و
صلاح شما را در اين سخن در نظر مى‌گيرم نه هيچ مسألۀ ديگر، و يا در آيه ۱۷
سوره نور دربارۀ منع اشاعۀ فحشاء و نشر هرگونه فساد و زشتيها مى‌خوانيم:
يَعِظُكُمُ اَللّٰهُ أَنْ تَعُودوا لِمِثْلِهِ أَبَداً إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ
«خداوند شما را اندرز مى‌دهد كه هرگز چنين كارى را تكرار نكنيد اگر ايمان داريد.»
اين جمله در واقع كلمه‌اى در تقدير دارد و آن كلمۀ «لا» است.
(يَعِظُكُمُ اَللّٰهُ أَنْ تَعُودوا لِمِثْلِهِ أَبَداً) و اگر نخواهيم تقدير بگيريم جملۀ «يعظكم» بايد به معنى «ينهاكم» باشد، يعنى خداوند شما را از بازگشت به اين‌گونه كار بازمى‌دارد.
در آيه ۳
سوره مجادله، خداوند به كسانى كه از همسران خود «ظهار» مى‌كنند و سپس به گفتۀ خود بازمى‌گردند (نادم و پشيمان مى‌شوند) اندرز مى‌دهد كه بايد پيش از آميزش جنسى آنها باهم برده‌اى را آزاد كنند.
(ذلِكُمْ تُوعَظونَ بِهِ) يعنى «اين دستورى است كه به آن اندرز داده مى‌شويد.»
مشتقات ديگرى از مادۀ «وعظ» مانند «واعظين» در
قرآن مجید به چشم مى‌خورد كه به
شرح اغلب آنها پرداختيم.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ا وعظت»، ج۴، ص ۶۹۰.
