أصول مهذبة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الاصول المهذبه» تالیف
شیخ غلامحسین مجتهد تبریزی از کتب اصولی است که در جهت
تهذیب علم اصول از
مباحث طولانی
و غیر ضروری به
نگارش در آمده است.
کتاب شامل دو قسمت است که قسمت اول از ادله لفظیه
و قسمت دوم از ادله عقلیه
بحث می‌کند که در ضمن مقاصد
و مباحثی بیان شده است. مطالب با قلمی روان
و بیانی رسا نگاشته شده
و مؤلف سایر بزرگان
علم اصول را نیز دعوت نموده که
مباحث اصولی را به ساده‌ترین وجه بنویسند.
مبحث الفاظ شامل فصول متعددی است که تعریف
اصول فقه ،
حجیت ظواهر ،
حقیقت و مجاز ،
استعمال لفظ در بیشتر از یک معنا ،
مشتق ،
اوامر ،
اقسام واجب ،
مفاهیم ،
عام و خاص ،
مطلق و مقید ،
مجمل و مبین و نسخ از جمله
مباحث آن است.
در
بحث از مفاهیم در پنج مقصد
مفهوم شرط ،
مفهوم وصف و لقب ،
مفهوم موافقت ،
مفهوم غایت و مفهوم استثناء بیان شده است.
بخش ادله عقلیه نیز
حجیت ظن و قطع ،
حجیت قرآن کریم ،
اجماع ،
و خبر واحد ،
اصول عملیه (
اصل برائت ،
احتیاط ،
تخییر )،
قاعده لاضرر ،
استصحاب ،
تعادل و تراجیح ،
و مباحثی دیگری را در بردارد.
مؤلف،
مباحث اجتهاد و تقلید را در کتاب نیاورده است
و در سبب این موضوع اینگونه می‌نویسد: «
و مباحث الاجتهاد و التقلید لیست من
مباحث اصول الفقه فلذا لم نذکرها.»
از مهمترین ویژگی‌های کتاب همانطور که از نام کتاب مشخص است خلاصه نویسی
مباحث اصولی
و تهذیب آن از
مباحث زائد می‌باشد. مؤلف، طرح طولانی
مباحث اصولی را تضییع عمر طلاب در مقدمات
اجتهاد می‌داند
و تحصیل
علم اصول را در حد امکان رد فروع به اصول
و استنباط احکام کافی می‌داند
و به عبارت دیگر کتاب در
مخالفت با زیاده روی در بیان تفصیلی
و مباحث غیرضروری در علم اصول نوشته شده است.
در بعضی
مباحث نیز نظیر
بحث استعمال لفظ در بیشتر از یک معنی، در حاشیه کتاب اینگونه می‌نویسد:
و قد کان بعض الاساتید کثیرا یقول فی الدرس هذا
مبحث علمی
و ان لم یکن له فائدة فقهیة،
و لکن نقول الغایة القصوی من اصول الفقه هی هذه
و لو لم تکن
لمبحث هذه الفائدة فاعراضنا عنه اولی.
مؤلف نظر موافقی نسبت به طرح
مباحث فلسفی در اصول ندارد
و مکررا در کتاب به این مساله توجه می‌دهد حتی در
بحث «متعلق
امر » اینگونه می‌نویسد:
و لا یحتاج ذلک الی معرفة اصالة الماهیة
و الوجود...
و الاولی ان لا یختلط هذه
المباحث بمباحث اصول الفقه.
هچنین می‌نویسد: ان مشرب الفلسفة المتداولة مع قطع النظر عن سقمه
و فساده لا یلائم مشرب الفقاهة
و بینهما بون بعید
و نحن مشغولون بفهم الاحکام الالهیة عن الآیات
و الآثار المعصومیة.
آنچنانکه در مقدمه مؤلف آمده است تالیف کتاب در
سال ۱۳۷۰ ق به پایان رسیده است
و در سال ۱۳۷۲ ق توسط
سید جواد علم الهدی خراسانی استنساخ شده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
