أصول مهذبة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الاصول المهذبه» تالیف
شیخ غلامحسین مجتهد تبریزی از کتب
اصولی است که در جهت
تهذیب علم اصول از مباحث طولانی و غیر ضروری به
نگارش در آمده است.
کتاب شامل دو قسمت است که قسمت اول از ادله لفظیه و قسمت دوم از ادله عقلیه بحث می‌کند که در ضمن مقاصد و مباحثی بیان شده است. مطالب با قلمی روان و بیانی رسا نگاشته شده و مؤلف سایر بزرگان
علم اصول را نیز دعوت نموده که مباحث
اصولی را به ساده‌ترین وجه بنویسند.
مبحث الفاظ شامل فصول متعددی است که تعریف
اصول فقه ،
حجیت ظواهر ،
حقیقت و مجاز ،
استعمال لفظ در بیشتر از یک معنا ،
مشتق ،
اوامر ،
اقسام واجب ،
مفاهیم ،
عام و خاص ،
مطلق و مقید ،
مجمل و
مبین و
نسخ از جمله مباحث آن است.
در بحث از مفاهیم در پنج مقصد
مفهوم شرط ،
مفهوم وصف و
لقب ،
مفهوم موافقت ،
مفهوم غایت و
مفهوم استثناء بیان شده است.
بخش ادله عقلیه نیز
حجیت ظن و
قطع ،
حجیت قرآن کریم ،
اجماع ، و
خبر واحد ،
اصول عملیه (
اصل برائت ،
احتیاط ،
تخییر )،
قاعده لاضرر ،
استصحاب ،
تعادل و تراجیح ، و مباحثی دیگری را در بردارد.
مؤلف، مباحث
اجتهاد و
تقلید را در کتاب نیاورده است و در سبب این موضوع اینگونه می‌نویسد: «و مباحث الاجتهاد و التقلید لیست من مباحث
اصول الفقه فلذا لم نذکرها.»
از مهمترین ویژگی‌های کتاب همانطور که از نام کتاب مشخص است خلاصه نویسی مباحث
اصولی و تهذیب آن از مباحث زائد می‌باشد. مؤلف، طرح طولانی مباحث
اصولی را تضییع عمر طلاب در مقدمات
اجتهاد می‌داند و تحصیل
علم اصول را در حد امکان رد فروع به
اصول و
استنباط احکام کافی می‌داند و به عبارت دیگر کتاب در مخالفت با زیاده روی در بیان تفصیلی و مباحث غیرضروری در علم
اصول نوشته شده است.
در بعضی مباحث نیز نظیر بحث
استعمال لفظ در بیشتر از یک معنی، در حاشیه کتاب اینگونه می‌نویسد: و قد کان بعض الاساتید کثیرا یقول فی الدرس هذا مبحث علمی و ان لم یکن له فائدة فقهیة، و لکن نقول الغایة القصوی من
اصول الفقه هی هذه و لو لم تکن لمبحث هذه الفائدة فاعراضنا عنه اولی.
مؤلف نظر موافقی نسبت به طرح مباحث فلسفی در
اصول ندارد و مکررا در کتاب به این مساله توجه می‌دهد حتی در بحث «متعلق
امر » اینگونه می‌نویسد: و لا یحتاج ذلک الی معرفة اصالة الماهیة و الوجود... و الاولی ان لا یختلط هذه المباحث بمباحث
اصول الفقه.
هچنین می‌نویسد: ان مشرب الفلسفة المتداولة مع قطع النظر عن سقمه و فساده لا یلائم مشرب الفقاهة و بینهما بون بعید و نحن مشغولون بفهم الاحکام الالهیة عن الآیات و الآثار المعصومیة.
آنچنانکه در مقدمه مؤلف آمده است تالیف کتاب در
سال ۱۳۷۰ ق به پایان رسیده است و در سال ۱۳۷۲ ق توسط
سید جواد علم الهدی خراسانی استنساخ شده است.
نرم افزار جامع
اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
