آیه محو و اثبات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیه ۳۹
رعد، درباره دگرگونی‌های ناشی از تغییر شرایط که به آیه
محو و اثبات
شهرت دارد
بیان می کند.
به آیه ۳۹
سوره رعد "آیه محو و اثبات" می‌گویند.
(یمحو الله ما یشاء ویثبت وعنده‌ام الکتاب)؛ "
خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات می‌کند و اصل کتاب نزد اوست".
"محو" به معنای از بین بردن آثار شیئی است. مثلا وقتی گفته می‌شود: نوشته‌ای را محو کردم، یعنی خطوط و نقش آن را از بین بردم. "اثبات"، نهادن چیزی در جایی است که از آن جا تکان نخورد.
این آیه درباره
معجزات و کتاب‌های آسمانی پیامبران نازل شد و استدلالی است بر این که چرا بعضی از کتاب‌های آسمانی جای بعضی دیگر را می‌گیرند؛ یعنی خداوند هر چیزی را بخواهد محو می‌کند؛ همان گونه که به مقتضای
حکمت و
اراده خویش اموری را اثبات می‌کند.
این آیه منحصر به مسئله
نبوت نیست؛ بلکه یک قانون کلی و عمومی را بیان می‌کند که: تحقق موجودات و حوادث عالم دو مرحله دارد.
مرحله قطعیت که هیچ گونه دگرگونی در آن راه ندارد (در این
آیه از آن به "ام الکتاب"
تعبیر شده است)؛
مرحله غیرقطعی و مشروط که از آن به مرحله "محو و اثبات" تعبیر می‌شود؛
"علم به مقتضیات و
علل ناقصه" و "علم به
علل تامه". آن چه مربوط به مرحله اول است، از آن به
لوح محو و اثبات تعبیر می‌شود، و آن چه مربوط به مرحله دوم است،
ام الکتاب و
لوح محفوظ خوانده می‌شود.
به هرحال، محو و اثبات معنای جامعی دارد که هرگونه دگرگونی بر
اثر تغییر شرایط یا وجود موانع را شامل می‌شود.
این آیه عرصه
اختلاف نظر مفسران است، و قائلان به
صحت نسخ و
بداء، به این آیه
استناد کرده‌اند؛ البته "بداء" فقط از معتقدات
شیعه است و
اهل سنت آن را نمی‌پذیرد.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیه محو و اثبات».
