آیات متشابه (علوم قرانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیات متشابه به آیاتی
اطلاق می‌شود که با احتمالات متعدد در
قرآن بکار رفته است.
متشابه از ریشه تشابه به معنای همگونی و همسانی میان دو چیز است. با توجه به آیه ۷
سوره آل عمران : ((هو الذی انزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن‌ام الکتاب واخر متشابهات) …)
(وجود آیات متشابه در قرآن، قطعی است.)
آیات متشابه آیاتی هستند که در بدو نظر، پیچیده و مشتمل بر احتمالات متعددند؛ و این احتمالات نیز از
ترجمه و ظاهر
آیات به دست نمی‌آید ولی می‌توان با مراجعه به
آیات محکم ،
تفسیر آن‌ها را روشن نمود؛ برخلاف آیات محکم که نیاز به
تاویل ندارند.
صبحی صالح می‌گوید: آیات متشابه شامل
آیات مجمل و
مؤول است؛ زیرا آیات مجمل به تفسیر، آیات مؤول به تاویل، و آیات مشکل به رفع اشکال نیاز دارند.
جلال الدین سیوطی آیات صفات الهی (آیات دربردارنده برخی ویژگی‌ها و صفات
خداوند متعالی همچون
مکر ، وجه، ید،
اراده ، استوا، استهزا، حب، حیا، فوقیت و…) و نیز آیات فواتح سوره‌ها را که با
حروف مقطعه آغاز شده‌اند، از متشابهات برشمرده است.
برخی دیگر نیز آیات مربوط به
معاد ،
حقیقت روح و… را از متشابهات، و برخی نیز
آیات منسوخ را از متشابهات شمرده‌اند.
بسیاری از این آیات که ادعای تشابه در آن شده است از متشابهات شانی و عرضی‌اند که با مراجعه به آیات دیگر و محکمات آیات و احادیث، از آن‌ها رفع تشابه می‌شود.
درباره تعداد متشابهات در
قرآن کریم ، میان دانشمندان اختلاف است. این اختلاف از نسبی بودن
مفهوم تشابه سرچشمه می‌گیرد.
جلال الدین سیوطی تعداد متشابهات قرآن را بالغ بر پانصد مورد و
قاضی عبدالجبار تعداد آن‌ها را ۸۷۵ مورد دانسته است. تعداد متشابهات در کتاب
التمهید فی علوم القرآن -پس از حذف مکررات- حدود دویست مورد شمرده شده است.
متشابه ؛
محکم و متشابه .
فرهنگ نامه فارسی علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«آیات متشابه».
