آمریکا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امریکا دومین قاره پهناور جهان و دارای اقلیت
مسلمان و حج گزار می‌باشد.
این قاره به سه بخش امریکای شمالی، امریکای مرکزی و امریکای جنوبی تقسیم می‌شود و با مساحت ۴۲۵۴۹۰۰۰ کیلومتر مربع
بیش از ۰۰۰/۰۰۰/۸۸۱ تن از ساکنان
کره زمین را در خود جای داده است که بیشتر به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، اسپانیولی و پرتغالی سخن می‌گویند.
قاره آمریکا شامل ۳۵ کشور مستقل و بیش از ۲۵ جزیره مستعمره می‌باشد. در این میان، کشورهای امریکای شمالی وضعیت اقتصادی بهتری دارند.
از کشورهای مستقل این قاره، می‌توان ایالات متحده امریکا، کانادا، مکزیک، برزیل، آرژانتین، کلمبیا، ونزوئلا، پرو، کوبا، شیلی، گواتمالا، نیکاراگوئه، اروگوئه، اکوادور، پاناما، دومینیکن، جامائیکا، کاستاریکا، بولیوی، هندوراس، السالوادور، پاراگوئه، ترینیداد و توباگو، و هائیتی را نام برد. برخی کشورهای غیر مستقل قاره امریکا عبارتند از: گوادلوپ، مارتینیک، و گویان زیر سلطه فرانسه؛ مونتسرات و برمودا مستعمرات بریتانیا؛ ویرجین متعلق به ایالات متحده امریکا و انگلیس، آروبا و آنتیل مستعمرات هلند؛ و پورتوریکو مستعمره ایالات متحده امریکا. حکومت همه کشورهای مستقل قاره امریکا، جمهوری یا جمهوری فدرال می‌باشد.
قاره امریکا نخستین بار در ۱۲ اکتبر ۱۴۹۲م. به دست
کریستف کلمب (Christopher Columbus) دریانورد ایتالیایی شناسایی شد.
وی با هزینه دولت
اسپانیا با امید به فتح سرزمین‌های جدید و تامین نیاز اروپا به ادویه و گیاهان معطر و دارویی، هنگامی که قصد داشت به
هند سفر کند، بر حسب اتفاق به قاره امریکا رسید.
وی همراه ۹۰ خدمه با سه کشتی در پی سفری ۳۵ روزه عرض اقیانوس اطلس را پیموده و پای به سرزمینی ناشناخته گذاشت که بعدها آن را امریکا نامیدند.ref>The Life of Christopher Columbus، p۳۱.
پنج سال پس از نخستین سفر کریستف کلمب، امریگو وسپوچی (Amerigo Vespucci) کاشف و نقشه نگار ایتالیایی بدین قاره سفر نمود و از مکان‌هایی بیشتر دیدن نمود. واژه امریکا نیز برگرفته از نام او است. این نام را (مارتین والدسیمولر Waldseemuller Martin) جغرافیدان آلمانی بر این سرزمین نهاد.
برخی تاریخ نگاران نخستین
مسلمانان قاره امریکا را دریانوردان
عرب می‌دانند که پیش از سفرهای کریستف کلمب، به این سرزمین ناشناخته پای گذاردند.
شواهدی در دست است که برخی قبایل بومی امریکا به
زبان عربی نیز سخن می‌گفتند.
بررسی آثار بازمانده سرخ پوستان نوادا در ویرانه‌های ایالت‌های جنوب غربی امریکا و شناسایی سنگ نوشته‌هایی با
خط کوفی و یا حتی نقوش اسماء الله
به فرضیه حضور
مسلمانان پیش از شناسایی قاره امریکا به دست کریستف کلمب قوت بخشیده است.
شریف ادریسی، جغرافیدان
مسلمان، نیز در کتاب خود با نام نزهةالمشتاق فی اختراق الآفاق از سفر مسلمانان به جزایری که اکنون کارائیب خوانده می‌شود، یاد نموده است.
همچنین
مسعودی در
مروج الذهب و
معادن الجوهر از مسلمانی به نام خشخاش بن اسود یاد کرده که از اهالی کوردوبا بوده و با کشتی به قاره غربی رسیده و از آن جا غنایم فراوان با خود آورده است.
کریستف کلمب مترجمان و ملوانان
عرب را در سفر خود به غرب همراه داشت.
نوشته‌های وی از همراهی هشت ملوان عرب در سفرهایش به سوی آب‌های غربی
اقیانوس اطلس حکایت دارد. در برخی از منابع، مصطفی زموری نخستین مسلمانی دانسته شده که به سال ۱۵۳۹م. به آمریکا پای نهاد.
آلکساندر راسل وب (Alexander Russell Webb) از نخستین چهره‌های برجسته گرونده به
اسلام در امریکا بود که به سال ۱۸۸۸ مسلمان شد.
بسیاری بر این باورند که موج جدید گرایش به اسلام در امریکا با ظهور جنبش
امت اسلام و سران آن مانند والاس فرد محمد (Wallace Fard Muhammad)، الیجا محمد (Elijah Muhammad) و مالکوم ایکس ((Malcom X آغاز گشت. میان سال‌های ۱۹۶۰تا ۱۹۷۰م. موج
مهاجرت اعراب و ساکنان آسیای جنوب شرقی به گسترش اسلام در امریکا سرعت بخشیده که تا امروز ادامه دارد.
دین بیشتر مردم قاره امریکا
مسیحیت است و مذاهب پروتستان در امریکای شمالی و
مذهب کاتولیک در امریکای مرکزی و جنوبی پیروان بیشتری دارند.
اقلیت مردم در قاره امریکا مسلمان هستند و جمعیت حج گزار این کشورها بسیار اندک است و سازماندهی مشخصی برای خواستاران این سفر معنوی در این کشورها وجود ندارد. تنها چهار کشور ایالات متحده امریکا، ونزوئلا، کانادا، و ترینیداد و توباگو دارای دفاتر مسافرتی مورد تایید سازمان حج
عربستان هستند
و مسلمانان دیگر کشورها معمولا از طریق دیگر کشورها به
مکه اعزام می‌شوند. برای مثال، در کشور برزیل، شهروندان لبنانی سالانه یک کاروان از مسلمانان این کشور را از طریق کشور
لبنان به
حج اعزام می‌کنند.
بیشتر کشورهای امریکای لاتین به علت روابط مناسب با دولت عربستان، از تبلیغات بر ضد حاکمان عربستان در ایام حج نگرانند و با شعار «مکه مکان جدل و ستیز نیست؛ برای
عبادت سفر کنید! » هنگام دادن ویزا به حاجیان سخت گیری می‌کنند. معمولا تازه مسلمانان به ویژه
شیعیان به سختی ویزای حج دریافت می‌کنند.
کشور ایالات متحده امریکا از میان کشورهای این قاره دارای جمعیت حج گزار درخور توجهی است. ایالات متحده امریکا (United States Of America): ایالات متحده برگرفته از واژه فرانسوی États-Unis کشوری است با وسعت ۹۸۲۶۶۷۵ کیلومتر مربع در امریکای شمالی که اکنون سومین کشور پهناور و پر جمعیت جهان به شمار می‌رود.
تا تاریخ جولای ۲۰۱۱م. جمعیت ایالات متحده امریکا بر پایه اعلام اداره امور آمار این کشور ۳۱۳۸۴۷۴۶۵ تن است.
پایتخت ایالات متحده امریکا شهر واشنگتن دی سی است و جایگاه سازمان ملل در این کشور و در شهر نیویورک قرار دارد. حکومت ایالات متحده امریکا جمهوری فدرال است. زبان رسمی برای این کشور معرفی نشده؛ اما زبان انگلیسی زبان ملی این کشور قلمداد می‌شود و خط رسمی این کشور لاتینی است.
اداره آمار ایالات متحده هرگز درباره وضعیت مذهبی شهروندان امریکایی اطلاعاتی گردآوری نمی‌کند؛ اما آگاهی‌هایی درباره مسلمانان این کشور از سوی برخی سازمان‌ها و موسسات این کشور منتشر شده است:
روابط سیاسی میان عربستان سعودی و ایالات متحده به هجدهم ژانویه ۱۹۱۹م. بازمی گردد که شاهزاده فیصل در کنفرانس صلح پاریس با رئیس جمهور وقت ایالات متحده وودرو ویلسون (Woordrow Wilson) دیدار کرد. نخستین توافقنامه سیاسی میان ایالات متحده امریکا و عربستان سعودی در هفتم نوامبر سال ۱۹۳۳م. به امضای دو طرف رسید که افزون بر مذاکرات سیاسی در زمینه‌های تجاری و کشتیرانی ملاحظاتی را در بر داشت و مقدمه‌ای برای گسترش روابط دو کشور شد.
در چهاردهم ژانویه ۱۹۷۴م. ریچارد نیکسون (Richard Nixon) رئیس جمهور امریکا به عربستان سعودی سفر کرد و با فیصل، شاه عربستان، دیدار نمود.
در ۱۷ ژوئن ۱۹۸۵م. شاهزاده سعودی، سلطان بن عبدالعزیز، با همکاری مقام‌های امریکایی بافضاپیمای دیسکاوری امریکا (Discovery Shutlle) گرداگرد کره
زمین گشت و نخستین
مسلمان سفرکرده به فضا لقب یافت.
تا پیش از ورود شرکت‌های آمریکایی به این منطقه، درآمد ملی دولت عربستان تنها از راه سفر حاجیان و زائران
حرم نبوی تامین می‌شد. شرکت نفتی آرامکو (Aramco) که به دست امریکایی‌ها تاسیس شد، سهمی بسزا در گسترش اقتصادی عربستان سعودی داشته است.
روابط فرهنگی دو کشور بیشتر در زمینه پذیرش دانشجویان سعودی در دانشگاه‌های امریکا با بورسیه تحصیلی دولت عربستان می‌باشد. به گزارش سخنگوی سفارت عربستان، شمار دانشجویان عربستانی در دانشگاه‌های ایالات متحده تا سال ۲۰۱۱م. بیش از ۴۷۰۰۰ تن بوده است. دانشجویانی که در سال ۲۰۱۱م. وارد دانشگاه‌های ایالات متحده شدند، ۶۳۰۰ تن بوده‌اند که نسبت به سال ۲۰۰۵م. ۳۸۰۰ تن به شمار آن‌ها افزوده شده است.
در تهاجم
عراق به
کویت در آگوست سال ۱۹۹۰م. دولت امریکا که نگران منابع نفتی خود در عربستان بود، با ارسال ۵۰۰۰ نیروی نظامی و شمار فراوان هواپیمای جنگی اف ـ ۱۶ در حمایت از نیروهای سعودی در جنگی که آن را طوفان صحرا (Desert Storm) نامیدند، نیروهای عراقی را عقب راندند. در ۲۰۱۰م. بزرگ‌ترین محموله نظامی امریکا با ارزش بیش از ۶۰ میلیارد دلار به عربستان سعودی فروخته شد.
برخی برآنند که عمر ابن سعید (Omar Ibn Said) نخستین بومی امریکایی از اهالی شمال کارولینا بود که به سفر
حج مشرف شد. وی یکی از افراد تحصیل کرده بوده که در جنگ به
اسارت درآمد و به عنوان برده فروخته شد. او تا پایان زندگی خود برده بود و با وجود زندگی سخت،
عبادات اسلامی و به ویژه حج را انجام داد. او در زندگینامه خویش به سفر حج خود در سال ۱۸۲۶م. اشاره کرده است.
پیش از سال ۱۸۵۴م. نیز نیکلاس سعید (Nicholas Said) به سفر حج رفت و خاطرات سفرش را به صورت مفصل در بخشی از زندگینامه‌اش به سال ۱۸۷۳م. منتشر کرد.
اسناد بیشتری در نیمه دوم سده بیستم م. از شرکت مسلمانان امریکایی در مراسم حج وجود دارد. مالکوم ایکس (Malcom X) برجسته‌ترین مسلمانان امریکایی است که به سفر حج رفته است. (مالکوم ایکس) وی زاده اوماها در ایالت نبراسکا به سال ۱۹۲۵م. است. پدرش در
کلیسای تعمیدی امریکایی سمت داشت و در انجمن‌های مبارزه بر ضد تبعیض نژادی تلاش می‌کرد.
مالکوم در ۱۹۶۴م. با هواپیما نیویورک را به مقصد
جده ترک کرد و در ۱۹ آوریل همان سال حج گزارد. وی در زندگینامه‌اش که در پی مرگش منتشر شد، به زمینه‌های سفر حج خود اشاره می‌کند. به باور او، مکه تنها جایی است که انسان‌ها با نژادهای گوناگون یکسانند. او نگرش خود از معنویت حج و معارف و مناسک آن را همراه تاکید بر جنبه وحدت بخش
حج وصف کرده و در برابر از تبعیض نژادی در امریکا و نفرت پراکنی بر ضد سیاهان سخن گفته است.
انتشار نامه‌هایی که وی برای خانواده‌اش در سفر حج نوشته، انگیزه‌ای فراوان در میان مسلمانان برای رفتن به حج ایجاد کرده است.
او مورد استقبال فیصل، ولیعهد عربستان سعودی، قرار گرفت. همچنین در سپتامبر سال ۱۹۶۴م. که برای انجام اعمال
عمره مفرده به مکه سفر کرده بود، از دانشگاه
مدینه بورسیه تحصیلی دریافت نمود.
از دیگر مسلمانان امریکایی که به
زیارت خانه
خدا رفته، اکرم والی پایه گذار نخستین
مسجد و مرکز رسمی مسلمانان در کلیولند است. نام اصلی او والتر گرگ (Walter Gregg) بود. وی به سال ۱۹۰۴م. در برایان زاده شد. در دانشگاه تگزاس در رشته مهندسی برق پذیرفته شد و هنگامی که برای شرکت در سمیناری به نشویل (Nashville) رفته بود، در حاشیه یکی از نشست‌های مذهبی این سمینار به
اسلام علاقه‌مند شد. در سال ۱۹۲۳م. به اسلام گروید و نام اکرم والی را برای خود برگزید. به سال ۱۹۳۷م. نخستین مسجد را در کلیولند بنا نهاد و خود به مدت ۵۲ سال
امام جماعت این مسجد بود. وی دوبار به سال‌های ۱۹۵۷ و ۱۹۸۶م. به زیارت خانه خدا رفت.
وریث دین محمد (WarithDeen Mohammed) دیگر مسلمان امریکایی است که به سال ۱۹۷۷م. به عنوان رهبر جمعیت اسلامی امریکا با گروهی۳۰۰ نفری از اعضای جنبش ملی اسلامی امریکا، رهسپار سفر حج شد.
از میان مسلمانان امریکایی هم روزگار ما، مایکل
ولف تجارب و خاطرات خود را از سفر
حج در یک کتاب و فیلم گزارش نموده است. مایکل
ولف (Michael Wolfe) نویسنده، شاعر و مستندساز امریکایی است که در پی گرویدن به اسلام به سال ۱۹۹۰م. به زیارت خانه خدا رفت و به سال ۱۹۹۳م. سفرنامه خود را در کتابی با نام «حج : حاجی امریکایی» در مکه به چاپ رساند.
همچنین به سال ۱۹۹۷م. کتاب «هزاران راه به مکه» را که چکیده‌ای از سفر ۲۱ خاورشناس به خانه خدا است، انتشار داد. او به سال ۲۰۰۳م. جایزه بهترین کتاب دینی سال را برای کتاب «بازگشت اسلام» دریافت کرد. افزون بر کتاب و نشریه، مایکل
ولف با به تصویر کشیدن سفر حج در آپریل ۱۹۹۷م. برای یکی از شبکه‌های تلویزیونی، جایزه بهترین برنامه رسانه‌ای انجمن
مسلمانان امریکا را دریافت نمود.
خاطرات حج بسیاری از مسلمانان امریکایی مورد استقبال نشریات و مجلات گوناگون امریکا مانند لس آنجلس تایمز (Los Angels Times)
و واشنگتن پست (Washington Post) قرارگرفته است.
خاطرات مایکل جانسن (Michael E. Johnson) که به سال ۱۹۶۷م. به اسلام گروید و در سال ۱۹۷۳م. به زیارت خانه خدا رفت (جانسن، مایکل) در ۱۹۷۴م. در مجله جهانی ارامکوAramco World) Magazine) به چاپ رسید
و سرآغاز بازتاب خاطرات زائران امریکایی خانه خدا در نشریات این کشور بود.
از دیگر امریکایی‌هایی که با انتشار قسمت‌هایی از سفرنامه حج خود در مجله عزیزه (Azizah) به سال ۲۰۰۱م. مورد توجه قرار گرفت، خانم بتی حسن امینBetty Hasan) Amin) بود. وی که در سن ۱۷ سالگی بر اثر سانحه رانندگی دچار معلولیت جسمی شده، در مقاله‌ای با نام «حج با صندلی چرخدار» به وصف مقاومت خود در برابر سختی‌های این سفر معنوی پرداخته است.
بیشتر مسلمانان کشورهای لاتینی حج را فرصتی می‌دانند که خدا به آنان اعطا نموده و به شرکت در این فریضه علاقه دارند؛ اما حج هیچ بازتابی در جامعه سیاسی و اجتماعی امریکا ندارد. در سال‌های اخیر، با افزایش میزان گرایش مردم امریکا به
دین اسلام، تقاضا برای شرکت در مراسم حج در میان مسلمانان امریکایی بیشتر شده است. شمار ویزاهای حج صادر شده برای امریکایی‌ها که متناسب با شمار حاجیان کشور امریکا می‌باشد، در سال‌های اخیر نمایش داده شده است.
هم زمانی تعطیلات زمستانی کریسمس با موسم
حج تمتع در دسامبر ۲۰۰۶م. موجب شد شمار حاجیان آمریکایی افزایش یابد و بسیاری از شهروندان امریکایی که نمی‌توانند سه هفته مرخصی بگیرند، در این سال فرصت را غنیمت شمردند و به حج رفتند.
شیوع بیماری آنفلوانزا و هشدارها و ممنوعیت‌های پزشکی دولت امریکا به سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸م. باعث شد تا بسیاری از خواستاران حج در آن سال‌ها سفر خود را لغو نمایند. از این رو، شمار حاجیان امریکایی در این دو سال با کاهشی چشمگیر روبه رو شد. در زمینه مراقبت‌های بهداشتی، دولت امریکا تمهیداتی ویژه را برای مسافران
مکه در نظر گرفته و آن‌ها را ملزم نموده که افزون بر واکسن مننژیت، دو هفته پیش ازسفر، واکسن هپاتیتA و هپاتیتB را تزریق کنند. کارت زرد که پس از واکسیناسیون به افراد داده می‌شود، از مدارک ضروری برای سفر به عربستان سعودی به شمار می‌رود.
برای بیشتر کاروان‌های امریکایی، افزون بر خادمان ویژه، محافظ امنیتی در نظر گرفته‌اند که در هتل و
منا شبانه روز مراقبت‌های ویژه برای پیشگیری از ربودن اتباع امریکایی و سرقت اموال آن‌ها انجام می‌دهند.
سفر حاجیان به عربستان در ایام حج یکسره به صورت پروازی صورت می‌گیرد. گاه کسانی که از واشنگتن سفر خود را آغاز می‌کنند، نخست راهی لندن و سپس رهسپار مدینه می‌شوند.
در ایام حج بیش از ۵۰ پرواز که بیشتر از فرودگاه جان اف کندی در نیویورک به سوی جده صورت می‌گیرد، امریکایی‌ها را برای گزاردن فریضه حج جا به جا می‌کند.
در کشور ایالات متحده، نهادی ویژه برای سازما ن دهی اعزام زائران بیت الله الحرام وجود ندارد. سفارت
عربستان در واشنگتن مسؤولیت تامین امنیت مسافران و کنترل آژانس‌های ثبت نام خواستاران سفر حج را بر عهده دارد.
همه آژانس‌های مسؤول انتقال مسافران خانه خدا به شیوه‌های گوناگون از جمله ارائه جزوه آموزشی، پاسخ به سؤال‌های رایج و نمودار مناسک حج، می‌کوشند بر آگاهی مشتریان خود بیفزایند. از آن جا که بیشینه مسلمانان امریکا را
اهل تسنن تشکیل می‌دهند، برای راهنمایی و آموزش مناسک حج معمولا یک مفتی از جانب آژانس معرفی می‌شود که علاقه مندان برای آشنایی بیشتر با اعمال حج می‌توانند با او به مکاتبه بپردازند.
در برنامه‌های مراکز ثبت نام حجاج، معمولا اقامت در
مدینه از چهار روز در نمی گذرد. در برخی از بسته‌های پیشنهادی، فقط اقامت در مکه وجود دارد. شماری از آژانس‌های زیر نظارت سفارت عربستان در ایالات متحده امریکا برای حج نیابتی نیز ثبت نام می‌کنند که هزینه آن برای اعمال حج سال ۲۰۱۲م. نزدیک ۲۰۰۰ دلار تعیین شده است. فرایند ثبت نام برای خواستاران حج به صورت اینترنتی است و آژانس‌های طرف قرارداد با سفارت عربستان سعودی در امریکا، گزینه‌هایی متنوع را در اختیار خواستاران ثبت نام قرار می‌دهند. این گزینه‌ها به صورت بسته‌های پیشنهادی به معرفی کامل برنامه سفر می‌پردازد و هتل‌های محل اقامت و حتی فاصله آن‌ها تا حرم و زمان مسیر را اعلام می‌کند و فهرست امکانات رفاهی همچون رایانه و دسترسی به اینترنت و امکانات دیگر را در اختیار حاجیان قرار می‌دهد.
شهروندان امریکایی با مراجعه به سایت‌های معرفی شده از سوی سازمان حج عربستان سعودی، ثبت نام و مدارک خود را ارسال و هزینه‌های سفر را به صورت اینترنتی پرداخت می‌کنند. از آن پس، مهم‌ترین بخش برای گرفتن تاییدیه از سوی سفارت عربستان، پر کردن فرم ویزا است. از کسانی که پیشتر دینی دیگر داشته و سپس به
اسلام گرویده‌اند، خواسته می‌شود تا از مراکز اسلامی تاییدنامه بیاورند. تاییدنامه‌های مراکز رسمی
شیعیان مورد تایید سفارت عربستان نیست و شیعیان ناچارند به مراکز اسلامی
اهل تسنن مراجعه کنند.
هزینه
حج تمتع به سال ۲۰۱۱م. از۵۲۰۰ تا ۶۳۰۰ دلار امریکا بوده که به تناسب امکانات رفاهی و مدت حج بین ۱۰ تا ۱۶ روز نوسان داشته است.
بالا‌ترین هزینه برای
عمره مفرده در ماه مبارک
رمضان است که تقریبا ۵۰۰ تا ۲۵۰۰ دلار برای سه شب اقامت در
مکه و سه شب در مدینه می‌باشد.
برخی از آژانس‌ها
لباس احرام و دیگر نیازمندی‌های حاجیان را با بهای حدود ۱۲۰ دلار امریکا به صورت
هدیه در اختیار حاجیان قرار می‌دهند.
در سال ۲۰۱۱م. مبلغ قربانی۱۵۰ دلار بوده که آژانس از حاجیان دریافت می‌کند.
دولت امریکا برای حضور شهروندان امریکایی در مناسک حج محدودیت‌های فراوان به کار می‌گیرد که مهم‌ترین آن‌ها پیشگیری از ثبت نام دیگر بار برای حج گزاران تا پنج سال بعد است. برای
مسلمانان امریکایی، دشوار‌ترین بخش این سفر معنوی، بازگشت به کشور خود است. در سال‌های اخیر، گزارش‌های فراوان از بازجویی‌های بیش از اندازه و دراز مدت در فرودگاه برای این افراد در دست است.
گروه‌های حامی حقوق مدنی مسلمانان، از جمله شورای روابط اسلامی امریکا (CAIR) توصیه‌هایی برای زائران منتشرکرده و به آن‌ها سفارش کرده‌اند که در انتظار این بازجویی‌ها باشند و به آن‌ها در چارچوب قانون پاسخ دهند. شورای روابط اسلامی امریکا در اوایل دهه ۱۹۹۰م. با شعبه‌های فراوان در ایالات متحده امریکا، با هدف ترویج فرهنگ و اندیشه اسلامی و نیز دفاع از حقوق مسلمانان امریکا تشکیل شد.
مراسم استقبال از زائران امریکایی معمولا در مراکز اسلامی صورت می‌گیرد. برخی از مردم نیز به فرودگاه می‌روند. به سبب این که قربانی کردن
گوسفند پیش پای حاجی از سوی
مسیحیان مورد
استهزا قرار نگیرد، از این کار پرهیز می‌شود.
(۱) مروج الذهب: المسعودی (م. ۳۴۶ق.) ، به کوشش اسعد داغر، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
(۲) نزهة المشتاق: شریف الادریسی (م. ۵۶۰ق.) ، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۹ق.
(۳) جمهرة الرحلات: احمد محمد محمود، دار السعودیة للنشر و التوزیع، ۱۴۳۰ق.
(۴) Global Status Report: Alcohol Policy - World Health Organization
(۵) The American people: creating a nation and a society - Gary B. Nash - Pearson/Longman، ۲۰۰۵.
(۶) Saudi Aramco world Magazine – November/December ۱۹۷۴ – Volume ۲۵.
(۷) Azizah ۱ – no ۱ – winter ۲۰۰۱.
(۸) Hajj: The Ultimate Goal - AI-HAJJAH ZAHIRAH I. S. AKBAR - Xlibris Corporation – ۲۰۱۱.
(۹) Pious passengers: the Hajj in earlier times - Michael Naylor Pearson- Hurst and Company- London- ۱۹۹۴.
(۱۰) Other routes: ۱۵۰۰ years of African and Asian travel writing before ۱۹۰۰ - Justin D. Edwards، Martin Leer، Tabish Khair - Indiana University Press – ۲۰۰۵.
(۱۱) The Muslim Community in North America - Professor Earle Waugh، Baha Abu-Laban، Regula Qureshi- The University of Alberta Press – ۱۹۸۳.
(۱۲) A Muslim in Victorian America: The Life of Alexander Russell Webb- Umar F. Abd-Allah – ۲۰۰۶.
(۱۳) Historical atlas of the United States، with original maps - Derek Hayes - University of California Press؛ ۱ edition – ۲۰۰۶.
(۱۴) Columbus، Christopher. (۲۰۰۹). Encyclopædia Britannica. Ultimate reference Suite.
(۱۵) The Life of Christopher Columbus - From His Own Letters and Journals - Edward Everett Hale – IndyPublish -۲۰۰۲.
(۱۶) The Times atlas of world exploration - ۳۰۰۰ years of exploring، explorers، and mapmaking - Felipe Fernández-Armesto - HarperCollins – ۱۹۹۱.
(۱۷) Select Letters of Christopher Columbus: With Other Original Documents Relating To His Four Voyages to the New World - Kessinger Publishing -۲۰۱۱.
(۱۸) To the ends of the earth: the age of the European explorers -Peter O. Koch – Blacksburg VA United States - ۲۰۰۳.
(۱۹) World cultures through art activities-Libraries Unlimited - Dindy Robinson – ۱۹۹۶.
(۲۰) An Insider's Guide to Islam - Yushau Sodiq – ۲۰۱۰
(۲۱) Saga America. Barry Fell. Three Rivers Press. ۱۹۸۳
(۲۲) Mecca And Main Street: Muslim Life in America After ۹/۱۱ - Oxford University Press، USA؛ ۱ edition، ۲۰۰۶.
(۲۳) The Autobiography of Nicholas Said a Native of Bornou، Eastern Soudan، Central Africa – Nicholas said - Sojourners Truth Books – ۲۰۱۱.
(۲۴) Encyclopedia of Muslim-American history – ۱st Voloume - Facts on File، Inc. ؛ ۱ edition -۲۰۱۰.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «امریکا».
