• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آثار استکبار

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



استکبار که یکی از رذائل اخلاقی هست آثار شومی به دنبال دارد که به نام آثار استکبار معروف هست.

فهرست مندرجات

۱ - آثار استکبار
       ۱.۱ - اعراض از انبیا
       ۱.۲ - استمرار شرک
       ۱.۳ - استحقاق سرزنش‌
       ۱.۴ - احساس غرور
       ۱.۵ - تکذیب آیات الهی
       ۱.۶ - قتل انبیا
       ۱.۷ - انکار توحید
       ۱.۸ - رویگردانی از عبادت
       ۱.۹ - خواسته نامعقول
       ۱.۱۰ - لجاجت
       ۱.۱۱ - تکذیب قرآن
       ۱.۱۲ - تکذیب انبیا
       ۱.۱۳ - تکذیب آخرت
       ۱.۱۴ - اصرار بر گناه
       ۱.۱۵ - خودپسندی
       ۱.۱۶ - محرومیت از محبت الهی
       ۱.۱۷ - محرومیت از هدایت الهی
       ۱.۱۸ - محرومیت از برکات آسمانی
       ۱.۱۹ - محرومیت از ولایت خدا
       ۱.۲۰ - محرومیت از بهشت‌
       ۱.۲۱ - محرومیت از امداد خدا
       ۱.۲۲ - محرومیت از آمرزش‌
       ۱.۲۳ - استبداد
       ۱.۲۴ - کفر
       ۱.۲۵ - ممانعت از ایمان به خدا
       ۱.۲۶ - مبارزه با انبیا
       ۱.۲۷ - عصیان‌
       ۱.۲۸ - زیان‌کاری‌
       ۱.۲۹ - حق‌ناپذیری‌
       ۱.۳۰ - ترس‌
۲ - آثار استکبار از دیدگاه امام‌ خمینی
۳ - پانویس
۴ - منبع


پدیده استکبار آثار شوم و پیامدهاى فردى و اجتماعی فراوانى دارد؛ از‌جمله:

۱.۱ - اعراض از انبيا

• روحيّه برترى‌جويى، سبب روى‌گردانى از انذارها و هشدارهاى انبيا:
وأقسموا باللّه جهد أيمنهم لئن جاءهم نذير لّيكوننّ أهدى‌ من إحدى الأمم فلمّا جاءهم نذير مّا زادهم إلّانفورا• استكبارا فى الأرض ومكر السّيّى ....
• استكبار منافقان، باعث روى‌گردانى آنان از استغفار پیامبر (صلی الله علیه وآله) براى آنان:
وإذا قيل لهم تعالوا يستغفر لكم رسول اللّه لوّوا رءوسهم ورأيتهم يصدّون وهم مّستكبرون.

۱.۲ - استمرار شرک

استكبار در برابر توحید ، عامل بقا بر شرک و بت‌پرستی :
إنّهم كانوا إذا قيل لهم لا إله إلّااللّه يستكبرون‌• ويقولون أئِنّا لتاركوا ءالهتنا لشاعر مّجنون.

۱.۳ - استحقاق سرزنش‌

استكبار، از اسباب استحقاق سرزنش در قیامت :
و أمّا الّذين كفروا أفلم تكن ءايتى تتلى‌ عليكم فاستكبرتم وكنتم قوما مّجرمين.

۱.۴ - احساس غرور

وجود روحيّه استكبارى، عامل غرور و احساس قدرت فراوان:
فأمّا عاد فاستكبروا فى الأرض بغير الحقّ وقالوا من أشدّ منّا قوّة ....

۱.۵ - تکذیب آیات الهی

تکذیب و ردّ آیات الهی:
«و اِذا تُتلى عَلَیهِ ءایـتُنا ولّى مُستَکبِرًا کاَن لَم یسمَعها کاَنَّ فى اُذُنَیهِ‌وَقرًا»

۱.۶ - قتل انبیا

تکذیب و قتل انبیا:
«... اَفَکلَّما جاءَکم رَسولٌ بِما لاتَهوى اَنفُسُکمُ استَکبَرتُم فَفَریقـًا کذَّبتُم وفَریقـًا تَقتُلون»

۱.۷ - انکار توحید

انکار توحید:
«اِنَّهُم کانوا اِذا قیلَ لَهُم لا‌اِلـهَ اِلاَّ اللّهُ یستَکبِرون و یقولونَ اَئِنّا لَتارِکوا ءالِهَتِنا لِشاعِر مَجنون»

۱.۸ - رویگردانی از عبادت

رویگردانى از عبادت خدا:
«و مَن یستَنکف عَن عِبادَتِهِ ویستَکبِر فَسَیحشُرُهُم اِلَیهِ جَمیعا»
«اِنَّ الَّذینَ یستَکبِرونَ عَن عِبادَتى سَیدخُلونَ جَهَنَّمَ داخِرین»

۱.۹ - خواسته نامعقول

درخواست نزول ملائکه بر خويش و رؤیت خداوند ، برخاسته از روحيّه استكبارى مشركان:
«و‌قالَ الَّذینَ لا یرجونَ لِقاءَنا لَولاَ اُنزِلَ عَلَینَا المَلـئِکةُ اَو‌نَرى رَبَّنا لَقَدِ‌استَکبَروا فى اَنفُسِهِم وعَتَو عُتُوًّا کبیرا»

۱.۱۰ - لجاجت

لجاجت و حق‌ناپذیرى:
«فَاَمّا عادٌ فاستَکبَروا فِى‌الاَرضِ بِغَیرِ الحَقِّ وقالوا مَن اَشَدُّ مِنّا قُوَّةً اَوَ لَم یرَوا‌اَنَّ اللّهَ الَّذى خَلَقَهُم هُوَ اَشَدُّ مِنهُم قُوَّةً و کانُوا بِـایـتِنا یجحَدون»
«تِلک ءایـتُ اللّهِ نَتلوها عَلَیک بِالحَقِّ فَبِاَىِّ حَدیث بَعدَ اللّهِ وءایـتِهِ یؤمِنون وَیلٌ لِکلِّ اَفّاک اَثیم یسمَعُ ءایـتِ اللّهِ تُتلى عَلَیهِ ثُمَّ یصِرُّ مُستَکبِرًا کاَن لَم یسمَعها فَبَشِّرهُ بِعَذاب اَلیم»

۱.۱۱ - تکذیب قرآن

• استكبار ولید بن‌ مغیره در برابر آيات خدا، باعث ردّ اعجاز قرآن و سحر خواندن آن:
ذرنى ومن خلقت وحيدا• كلّا إنّه كان لأيتنا عنيدا• سأرهقه صعودا• إنّه فكّر وقدّر• فقتل كيف قدّر• ثمّ قتل كيف قدّر نظر• ثمّ عبس وبسر• ثمّ أدبر واستكبر• فقال إن هذا إلّاسحر يؤثر• إن هذا إلّاقول البشر.
• استكبار، سبب اتّهام افسانه بودن به قرآن:
... فالّذين لايؤمنون بالأخرة قلوبهم مّنكرة وهم مّستكبرون ... إنّه لايحبّ المستكبرين وإذا قيل لهم مّاذا أنزل ربّكم قالوا أسطير ألأوّلين.

۱.۱۲ - تكذيب انبيا

• استكبار در برابر حق، زمينه‌ساز تکذیب پیامبران الهی :
... أفكلّما جاءكم رسول بما لاتهوى‌ أنفسكم استكبرتم ففريقا كذّبتم وفريقا تقتلون.

برتری‌طلبی فرعون و كارگزاران وى، سبب تكذيب موسی و هارون (علیهماالسلام) از سوى آنان:
ثمّ أرسلنا موسى‌ وأخاه هرون بايتنا وسلطن مّبين‌• إلى‌ فرعون وملإيه فاستكبروا وكانوا قوما عالين‌• فقالوا أنؤمن لبشرين مثلنا وقومهما لنا عبدون.

۱.۱۳ - تکذیب آخرت

تکذیب آخرت و معاد:
«...‌فَالَّذینَ لا‌یؤمِنونَ بِالأخِرَةِ قُلوبُهُم مُنکرَةٌ وهُم مُستَکبِرون»
«واستَکبَرَ هُوَ وجُنودُهُ فِى الاَرضِ بِغَیرِ الحَقِّ وظَنّوا اَنَّهُم اِلَینا لا یرجَعون»
«ویقولونَ مَتى هـذا الوَعدُ اِن کنتُم صـدِقین»
از آیات فوق و آیات فراوان دیگرى در این زمینه برمى‌آید که مستکبران بیش از هر چیز به تکذیب اصول دین (توحید، نبوت و معاد) مى‌پردازند.

۱.۱۴ - اصرار بر گناه

اصرار بر گناه ، دروغ و ناشنیده گرفتن آیات الهی:
«وَیلٌ لِکلِّ اَفّاک اَثیم یسمَعُ ءایـتِ اللّهِ تُتلى‌عَلَیهِ ثُمَّ یصِرُّ مُستَکبِرًا کاَن لَم‌یسمَعها...»

۱.۱۵ - خودپسندی

احساس غرور و خود پسندی:
«فَاَمّا عادٌ فاستَکبَروا فِى‌الاَرضِ بِغَیرِ الحَقِّ وقالوا مَن اَشَدُّ مِنّا قُوَّةً...»

۱.۱۶ - محرومیت از محبت الهی

محرومیت از محبت الهی:
«... اِنَّهُ لا‌یحِبُّ المُستَکبِرین».

۱.۱۷ - محرومیت از هدایت الهی

محرومیت از هدایت الهی:
«...‌و‌رَاَیتَهُم یصُدّونَ وهُم مُستَکبِرون سَواءٌ عَلَیهِم اَستَغفَرتَ لَهُم اَم لَم تَستَغفِر لَهُم لَن یغفِرَ اللّهُ لَهُم اِنَّ اللّهَ لا یهدِى القَومَ الفـسِقین»
قل أرءيتم إن كان من عند اللّه وكفرتم به وشهد شاهد مّن بنى إسرءيل على‌ مثله فامن واستكبرتم إنّ اللّه لايهدى القوم الظَّلمين.

۱.۱۸ - محرومیت از برکات آسمانی

محرومیت از برکات آسمانی:
«اِنَّ الَّذینَ کذَّبوا بِـایـتِنا و استَکبَروا عَنها لا‌تُفَتَّحُ لَهُم اَبوبُ السَّماءِ...»

۱.۱۹ - محرومیت از ولايت خدا

روحيّه استكبارى و پرهيز از عبادت، عامل محروم شدن از ولایت خدا :
... وأمّا الّذين استنكفوا واستكبروا فيعذّبهم عذابا أليما ولايجدون لهم مّن دون اللّه وليًّا ولا نصيرا.

۱.۲۰ - محرومیت از بهشت‌

استكبار در برابر آيات خدا، سبب محروم شدن از بهشت :
إنّ الّذين كذّبوا بايتنا واستكبروا عنها لاتفتّح لهم أبوب السّمآء ولايدخلون الجنّة ....
تلك الدّار الأخرة نجعلها للّذين لايريدون علوّا فى الأرض ....

۱.۲۱ - محرومیت از امداد خدا

استكبار و عصيان در برابر پرستش خدا ، سبب محروميّت از ولايت و امداد خدا :
... وأمّا الّذين استنكفوا واستكبروا فيعذّبهم عذابا أليما ولايجدون لهم مّن دون اللّه وليًّا ولا نصيرا.

۱.۲۲ - محرومیت از آمرزش‌

استكبار در برابر پيامبر (صلی الله علیه وآله)، زمينه محروميّت از مغفرت الهى:
وإذا قيل لهم تعالوا يستغفر لكم رسول اللّه لوّوا رءوسهم ورأيتهم يصدّون وهم مّستكبرون‌• سواء عليهم أستغفرت لهم أم لم تستغفر لهم لن يغفر اللّه لهم ....

۱.۲۳ - استبداد

استبداد و خود کامگی:
«قالَ المَلاَُ الَّذینَ استَکبَروا مِن قَومِهِ لَنُخرِجَنَّک یـشُعَیبُ والَّذینَ ءامَنوا مَعَک مِن قَریتِنا اَولَتَعودُنَّ فى مِلَّتِنا...»
این آیه درباره تصمیم مستبدانه سران قوم حضرت شعیب است که او و گرویدگان به وى را تهدید کردند که ایشان را از محل زندگیشان اخراج خواهند کرد، جز اینکه از آیین خود دست برداشته و به آیین سران مستکبر قومشان بگروند.

۱.۲۴ - کفر

بر اساس برخى از آیات قرآن، کفر از عوامل و زمینه‌های استکبار هست و براساس آیات دیگرى، از آثار و نتایج آن است:
«قالَ الَّذینَ استَکبَروا اِنّا بِالَّذى ءامَنتُم بِهِ کـفِرون»
این آیه و آیات ۳۳-۳۱ سوره سبأکفر و ناسپاسى قوم حضرت صالح(علیه السلام) را نتیجه استکبار آنان مى‌داند.
در برخی آیات دیگر نیز استكبار و خودبزرگ‌بينى در برابر خدا، عامل كفرورزى در برابر اوامر الهی معرفی شده است.
وإذ قلنا للملئكة اسجدوا لأدم فسجدوا إلّاإبليس أبى‌ واستكبر وكان من الكفرين.
إلّا إبليس استكبر وكان من الكفرين.
بلى‌ قد جاءتك ءايتى فكذّبت بها واستكبرت وكنت من الكفرين.
کبر و استکبار از مفاهیمی هستند که با مفهوم کفر، ارتباط تنگاتنگی دارند و از پیامدها و ویژگی‌های نظام کفر شمرده می‌شوند قرآن عامل اصلی کفر شیطان را کبر و غرور و استکبار معرفی کرده‌ است (اِلاَّ اِبْلِیسَ اَبَی وَاسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ).

۱.۲۵ - ممانعت از ایمان به خدا

إنّما يؤمن بايتنا الّذين إذا ذكّروا بها خرّوا سجّدا وسبّحوا بحمد ربّهم وهم لايستكبرون.

۱.۲۶ - مبارزه با انبيا

روحيّه استكبارى در قوم شعیب ، باعث رويارويى آنان با پيامبر خدا:
قال الملأ الّذين استكبروا من قومه لنخرجنّك يشعيب والّذين ءامنوا معك من قريتنآ أو لتعودنّ فى ملّتنا ....

۱.۲۷ - عصيان‌

استكبار در برابر خدا، عامل تمرّد از اوامر الهى:
وإذ قلنا للملئكة اسجدوا لأدم فسجدوا إلّاإبليس أبى‌ واستكبر ....
قال ما منعك ألّا تسجد إذ أمرتك قال أنا خير مّنه خلقتنى من نَّار وخلقته من طين.
قال يإبليس ما منعك أن تسجد لما خلقت بيدىّ أستكبرت أم كنت من العالين‌• قال أنا خير مّنه ....

۱.۲۸ - زيان‌كارى‌

استكبار متجاوزان در برابر اوامر الهى، درپى‌دارنده خسارت :
وكأيّن مّن قرية عتت عن أمر ربّها ورسله فحاسبنها حسابا شديدا ...• ... وكان عقبة أمرها خسرا.

۱.۲۹ - حق‌ناپذيرى‌

• روحيّه استكبارى و خودبزرگ‌بينى، مانع از درک و پذيرش آيات الهى:
وإذا تتلى‌ عليه ءايتنا ولّى‌ مستكبرا كأن لّم يسمعها كأنّ فى أذنيه وقرا ....

• روحيّه استكبارى، عامل پرهيز از پذیرش حق و عامل ادّعاى درك نكردن آموزه‌هاى انبيا:
... أفكلّما جاءكم رسول بما لاتهوى‌ أنفسكم استكبرتم ففريقا كذّبتم وفريقا تقتلون‌• وقالوا قلوبنا غلف ....

• استكبار در برابر آيات و معجزات الهى، عامل جادو خواندن آن‌ها و نپذيرفتن حق :
ثمّ بعثنا من بعدهم مّوسى‌ وهرون إلى‌ فرعون وملإيه بايتنا فاستكبروا ...• فلمّا جآءهم الحقّ من عندنا قالوا إنّ هذا لسحر مّبين.
وأدخل يدك فى جيبك تخرج بيضاء من غير سوء فى تسع ءايت إلى‌ فرعون وقومه ...• فلمّا جاءتهم ءايتنا مبصرة قالوا هذا سحر مّبين‌• وجحدوا بها واستيقنتها أنفسهم ظلما وعلوّا ....

• استكبار، زمينه عدم پذيرش دعوت پیامبران و اوامر خدا:
قال الملأ الّذين استكبروا من قومه للّذين استضعفوا لمن ءامن منهم أتعلمون أنّ صلحا مّرسل مّن رّبّه ...• قال الّذين استكبروا إنّا بالّذى ءامنتم به كفرون‌• فعقروا النّاقة وعتوا عن أمر ربّهم وقالوا يصلح ائتنا بما تعدنآ إن كنت من المرسلين.

۱.۳۰ - ترس‌

برترى‌جويى و استکبار فرعون ، باعث وحشت و ترس قوم موسی از شکنجه و آزار كارگزاران او:
فمآ ءامن لموسى‌ إلّاذرّيَّة مّن قومه على‌ خوف مّن فرعون وملإيهم أن يفتنهم وإنّ فرعون لعال فى الأرض ....


امام‌ خمینی معتقد است انسان چون خودبین و خودخواه است، این خودخواهی و محب نفس خود، سبب می‌شود که از نقایص و عیوب خود غافل شود و بدی‌های خود را نبیند و در باطن خود را بر دیگران ترفیع و بزرگی می‌دهد، از این حالت به کبر تعبیر می‌شود.
از دیدگاه امام‌ خمینی اگر قلب انسانی از آفات و عیوب بر کنار باشد، حق را با فطرت سالم خودش درک می‌کند و از قلب سالم، تسلیم حاصل می‌شود. ازاین‌رو، وقتی انسان از مسیر تسلیم خارج شود، سه حالت کبر، تکبر و استکبار در او پدید می‌آید. انسان وقتی از فطرت اصلی خود که متصف به صفت استسلام است دور شود، آفات نفسانیه و حجاب‌های روحی، باعث ایجاد استکبار ورزی می‌شود. از دیدگاه ایشان چون فطرت انسانی دچار آفت خودبینی شود، با اثرپذیری از عوامل طبیعی از حق و حقیقت گریزان شده، دچار قساوت می‌شود و در نتیجه به بروز استکبار می‌انجامد. ازاین‌رو استکبار پدیده‌ای چندبعدی است که ماهیتی فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی اقتصادی پیدا می‌کند و ابعاد روحی - روانی نیز دارد.
امام‌ خمینی در تبیین واژه استکبار و مستکبران و وجوهی که استکبار در آن بروز یافته است را برمی‌شمارد نظیر:
۱- استکبار در عقیده و مرام باطل
۲- استکبار در رذایل و اخلاق ناهنجار و فاسد
۳- استکبار در رفتار به واسطه اعمال فاسد.
از دیدگاه امام‌ خمینی با ایجاد حالت عجب و کبر در درون انسان‌ها و کشورهای استکباری و استعماری، ابتدا استکبار در عقاید و مرام آنها به وجود می‌آید که به‌شدت در فرهنگشان اثرگذار است و این صفت ناپسند در عقیده آنان تثبیت می‌شود.

۱. فاطر/سوره۳۵، آیه۴۳-۴۲.    
۲. منافقون/سوره ۶۳، آیه۵.    
۳. صافات/سوره۳۷، آیه۳۵-۳۶.    
۴. جاثیه/سوره۴۵، آیه۳۱.    
۵. فصلت/سوره۴۱، آیه۱۵.    
۶. لقمان/سوره۳۱، آیه۷    
۷. بقره/سوره۲، آیه۸۷.    
۸. صافّات/سوره۳۷، آیه۳۵‌‌۳۶.    
۹. نساء/سوره۴، آیه۱۷۲.    
۱۰. غافر/سوره۴۰، آیه۶۰.    
۱۱. فرقان/سوره۲۵، آیه۲۱.    
۱۲. فصلت/سوره۴۱، آیه۱۵.    
۱۳. جاثیه/سوره۴۵، آیه۸-۶.    
۱۴. مدثر/سوره۷۴، آیه۱۶-۲۳.    
۱۵. نحل/سوره۱۶، آیه۲۲-۲۴.    
۱۶. بقره/سوره۲، آیه۸۷.    
۱۷. مؤمنون/سوره ۲۳، آیه۴۵-۴۷.    
۱۸. نحل/سوره۱۶، آیه۲۲.    
۱۹. قصص/سوره۲۸، آیه۳۹.    
۲۰. ملک/سوره۶۷، آیه۲۶.    
۲۱. جاثیه/سوره۴۵، آیه۸-۷.    
۲۲. فصّلت/سوره۴۱، آیه۱۵.    
۲۳. نحل/سوره۲۷، آیه۱۶.    
۲۴. منافقون/سوره۶۳، آیه۶-۵.    
۲۵. احقاف/سوره۴۶، آیه۱۰.    
۲۶. اعراف/سوره۷، آیه۴۰.    
۲۷. نساء/سوره۴، آیه۱۷۳.    
۲۸. اعراف/سوره۷، آیه۴۰.    
۲۹. قصص/سوره۲۸، آیه۸۳.    
۳۰. نساء/سوره۴، آیه۱۷۳.    
۳۱. منافقون/سوره۶۳، آیات ۵-۶.    
۳۲. اعراف/سوره۷، آیه۸۸.    
۳۳. اعراف/سوره۷، آیه۷۵.    
۳۴. سبأ/سوره۳۴، آیه۳۳-۳۱.    
۳۵. بقره/سوره۲، آیه۳۴.    
۳۶. ص/سوره۳۸، آیه۷۴.    
۳۷. زمر/سوره۳۹، آیه۵۹.    
۳۸. بقره/سوره۲، آیه۳۴.    
۳۹. سجده/سوره۳۲، آیه۱۰.    
۴۰. اعراف/سوره۷، آیه۸۸.    
۴۱. بقره/سوره۲، آیه۳۴.    
۴۲. اعراف/سوره۷، آیه۱۲.    
۴۳. ص/سوره۳۸، آیه۷۵-۷۶.    
۴۴. طلاق/سوره۶۵، آیه۸-۹.    
۴۵. لقمان/سوره۳۱، آیه۷.    
۴۶. بقره/سوره۲، آیه۸۷-۸۸.    
۴۷. یونس/سوره۱۰، آیه۷۵-۷۶.    
۴۸. نمل/سوره۲۷، آیه۱۲-۱۴.    
۴۹. اعراف/سوره۷، آیه۷۵-۷۷.    
۵۰. یونس/سوره۱۰، آیه۸۳.    
۵۱. خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۳۳۴-۳۳۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
۵۲. خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۱۱۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۵۳. خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۳۹۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
۵۴. خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۳۹۸-۳۹۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
۵۵. خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۸۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۵۶. خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۱۰، ص۴۲-۴۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    



دانشنامه موضوعی قرآن    
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۲۱۰، برگرفته از مقاله «استکبار».    
دانشنامه امام خمینی    ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    ، ۱۴۰۰ شمسی.






جعبه ابزار