آب آشامیدنی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
واژه «ماء» در
قرآن کریم در مواردی متفاوت به کار رفته است. یکی از اقسام
آب، آب آشامیدنی است و در برخی
آیات قرآن به مناسبت به آن اشاره شده است.
درخواست آب آشامیدنی از سوی
موسی علیه‌السلام برای
بنی اسرائیل :
«وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ كُلُواْ وَاشْرَبُواْ مِن رِّزْقِ اللَّهِ وَلاَ تَعْثَوْاْ فِي الأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛
و (به ياد آوريد) زمانى را که موسى براى قوم خويش، آب طلبيد، به او دستور داديم: عصاى خود را بر آن سنگ مخصوص بزن!» ناگاه دوازده چشمه آب از آن جوشيد؛ آن‌گونه که هر يک (از طوايف دوازده‌گانه بنى اسرائيل)، چشمه مخصوص خود را مى‌شناختند! (و گفتيم:) «از روزي‌هاى الهى بخوريد و بياشاميد! و در زمين فساد نکنيد!».
بنی اسرائیل، درخواست کننده آب آشامیدنی از موسی (علیه‌السلام):
«وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ؛
ما آنها را به دوازده گروه -که هر يک شاخه‌اى (از دودمان اسرائيل) بود - تقسيم کرديم. و هنگامى که قوم موسى (در بيابان) از او تقاضاى آب کردند، به او وحى فرستاديم که: عصاى خود را بر سنگ بزن! ناگهان دوازده چشمه از آن بيرون جست؛ آنچنان که هر گروه، چشمه و آبشخور خود را مى‌شناخت. و ابر را بر سر آنها
سايبان ساختيم؛ و بر آنها «مَن» و «سَلوى» فرستاديم؛ (و به آنان گفتيم:) از روزی‌هاى پاکيزه‌اى که به شما داده‌ايم، بخوريد! (و شکر خدا را بجا آوريد! آنها نافرمانى و ستم کردند؛ ولى) به ما
ستم نکردند، لکن به خودشان ستم مى‌نمودند».
حضرت موسی (علیه‌السلام) آب آشامیدنی را به عنوان
رزق الهی به بنی اسرائیل معرفی می‌کند.
«وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ كُلُواْ وَاشْرَبُواْ مِن رِّزْقِ اللَّهِ وَلاَ تَعْثَوْاْ فِي الأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛
و (به ياد آوريد) زمانى را که موسى براى قوم خويش، آب طلبيد، به او دستور داديم: عصاى خود را بر آن سنگ مخصوص بزن! ناگاه دوازده چشمه آب از آن جوشيد؛ آن‌گونه که هر يک (از طوايف دوازده‌گانه بنى اسرائيل)، چشمه مخصوص خود را مى‌شناختند! (و گفتيم:) از روزي‌هاى الهى بخوريد و بياشاميد! و در زمين فساد نکنيد!».
جوشیدن آب آشامیدنی برای بنی اسرائیل از
چشمه سنگی اتفاق افتاد.
۱. «وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ كُلُواْ وَاشْرَبُواْ مِن رِّزْقِ اللَّهِ وَلاَ تَعْثَوْاْ فِي الأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛
و (به ياد آوريد) زمانى را که موسى براى قوم خويش، آب طلبيد، به او دستور داديم: عصاى خود را بر آن سنگ مخصوص بزن! ناگاه دوازده چشمه آب از آن جوشيد؛ آن‌گونه که هر يک (از طوايف دوازده‌گانه بنى اسرائيل)، چشمه مخصوص خود را مى‌شناختند! (و گفتيم:) از روزی‌هاى الهى بخوريد و بياشاميد! و در زمين فساد نکنيد!».
۲. «وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ؛
ما آنها را به دوازده گروه -که هر يک شاخه‌اى (از دودمان اسرائيل) بود - تقسيم کرديم. و هنگامى که قوم موسى (در بيابان) از او تقاضاى آب کردند، به او وحى فرستاديم که: عصاى خود را بر سنگ بزن! ناگهان دوازده چشمه از آن بيرون جست؛ آنچنان که هر گروه، چشمه و آبشخور خود را مى‌شناخت. و ابر را بر سر آنها
سايبان ساختيم؛ و بر آنها «مَن» و «سَلوى» فرستاديم؛ (و به آنان گفتيم:) از روزی‌هاى پاکيزه‌اى که به شما داده‌ايم، بخوريد! (و شکر خدا را بجا آوريد! آنها نافرمانى و ستم کردند؛ ولى) به ما ستم نکردند، لکن به خودشان ستم مى‌نمودند».
آب آشامیدنی در برخی شرایط سهمیه‌بندی می‌شود.
سهمیه‌بندی آب آشامیدنی در میان بنی اسرائیل:
۱. «وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ كُلُواْ وَاشْرَبُواْ مِن رِّزْقِ اللَّهِ وَلاَ تَعْثَوْاْ فِي الأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛
و (به ياد آوريد) زمانى را که موسى براى قوم خويش، آب طلبيد، به او دستور داديم: عصاى خود را بر آن سنگ مخصوص بزن! ناگاه دوازده چشمه آب از آن جوشيد؛ آن‌گونه که هر يک (از طوايف دوازده‌گانه بنى اسرائيل)، چشمه مخصوص خود را مى‌شناختند! (و گفتيم:) از روزي‌هاى الهى بخوريد و بياشاميد! و در زمين فساد نکنيد!».
۲. «وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ؛
ما آنها را به دوازده گروه -که هر يک شاخه‌اى (از دودمان اسرائيل) بود - تقسيم کرديم. و هنگامى که قوم موسى (در بيابان) از او تقاضاى آب کردند، به او وحى فرستاديم که: عصاى خود را بر سنگ بزن! ناگهان دوازده چشمه از آن بيرون جست؛ آنچنان که هر گروه، چشمه و آبشخور خود را مى‌شناخت. و ابر را بر سر آنها
سايبان ساختيم؛ و بر آنها «مَن» و «سَلوى» فرستاديم؛ (و به آنان گفتيم:) از روزی‌هاى پاکيزه‌اى که به شما داده‌ايم، بخوريد! (و شکر خدا را بجا آوريد! آنها نافرمانى و ستم کردند؛ ولى) به ما ستم نکردند، لکن به خودشان ستم مى‌نمودند».
سهمیه‌بندی آب آشامیدنی میان
قوم ثمود و
ناقه صالح هم بود.
۱. «قَالَ هَذِهِ نَاقَةٌ لَّهَا شِرْبٌ وَلَكُمْ شِرْبُ يَوْمٍ مَّعْلُومٍ؛
گفت: اين ناقه‌اى است (که آيت الهى است) براى او سهمى (از آب قريه)، و براى شما سهم روز معينى است!».
۲. «إِنَّا مُرْسِلُو النَّاقَةِ فِتْنَةً لَّهُمْ فَارْتَقِبْهُمْ وَاصْطَبِرْ؛
ما «ناقه» را براى آزمايش آنها مى‌فرستيم؛ در انتظار پايان کار آنان باش و صبر کن!».
۳. «وَنَبِّئْهُمْ أَنَّ الْمَاء قِسْمَةٌ بَيْنَهُمْ كُلُّ شِرْبٍ مُّحْتَضَرٌ؛
و به آنها خبر ده که آب (قريه) بايد در ميانشان تقسيم شود، (يک روز سهم ناقه، و يک روز براى آنها) و هر يک در نوبت خود بايد حاضر شوند!».
ممانعت ناقه از آب آشامیدنی، مورد
نهی صالح علیه‌السلام :
«فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ نَاقَةَ اللَّهِ وَسُقْيَاهَا؛
و فرستاده الهى (= صالح) به آنان گفت: «ناقه خدا (= همان شترى که معجزه الهى بود) را با آبشخورش واگذاريد (و مزاحم آن نشويد)!».
کمبود آب آشامیدنی، میان
بنی اسرائیل:
۱. «وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ كُلُواْ وَاشْرَبُواْ مِن رِّزْقِ اللَّهِ وَلاَ تَعْثَوْاْ فِي الأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛
و (به ياد آوريد) زمانى را که موسى براى قوم خويش، آب طلبيد، به او دستور داديم: عصاى خود را بر آن سنگ مخصوص بزن! ناگاه دوازده چشمه آب از آن جوشيد؛ آن‌گونه که هر يک (از طوايف دوازده‌گانه بنى اسرائيل)، چشمه مخصوص خود را مى‌شناختند! (و گفتيم:) از روزي‌هاى الهى بخوريد و بياشاميد! و در زمين فساد نکنيد!».
۲. «وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ؛
ما آنها را به دوازده گروه -که هر يک شاخه‌اى (از دودمان اسرائيل) بود - تقسيم کرديم. و هنگامى که قوم موسى (در بيابان) از او تقاضاى آب کردند، به او وحى فرستاديم که: عصاى خود را بر سنگ بزن! ناگهان دوازده چشمه از آن بيرون جست؛ آنچنان که هر گروه، چشمه و آبشخور خود را مى‌شناخت. و ابر را بر سر آنها
سايبان ساختيم؛ و بر آنها «مَن» و «سَلوى» فرستاديم؛ (و به آنان گفتيم:) از روزی‌هاى پاکيزه‌اى که به شما داده‌ايم، بخوريد! (و شکر خدا را به جا آوريد! آنها نافرمانى و ستم کردند؛ ولى) به ما ستم نکردند، لکن به خودشان ستم مى‌نمودند».
لزوم استفاده بجا از آب آشامیدنی:
۱. «وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ كُلُواْ وَاشْرَبُواْ مِن رِّزْقِ اللَّهِ وَلاَ تَعْثَوْاْ فِي الأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛
و (به ياد آوريد) زمانى را که موسى براى قوم خويش، آب طلبيد، به او دستور داديم: عصاى خود را بر آن سنگ مخصوص بزن! ناگاه دوازده چشمه آب از آن جوشيد؛ آن‌گونه که هر يک (از طوايف دوازده‌گانه بنى اسرائيل)، چشمه مخصوص خود را مى‌شناختند! (و گفتيم:) «از روزي‌هاى الهى بخوريد و بياشاميد! و در زمين فساد نکنيد!».بنابراین که جمله «و لاتعثوا فی الارض»، به دو امر «کلوا» و «اشربوا» ناظر باشد می‌توان نکته یاد شده را استفاده کرد.
۲. «يَا بَنِي آدَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ؛
اى فرزندان آدم! زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود برداريد! و (از نعمت‌هاى الهى) بخوريد و بياشاميد، ولى اسراف نکنيد که خداوند مسرفان را دوست نمى‌دارد!».
برخی افراد و اقوام با آب آشامیدنی امتحان شده‌اند.
امتحان سپاه
طالوت با آب آشامیدنی:
«فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُواْ مِنْهُ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاَقُو اللّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللّهِ وَاللّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ؛
و هنگامى که طالوت (به فرمان‌دهى لشکر بنى‌اسرائيل منصوب شد، و) سپاهيان را با خود بيرون برد، به آنها گفت: «خداوند، شما را به وسيله يک نهر آب، آزمايش مى‌کند؛ آنها (که به هنگام تشنگى،) از آن بنوشند، از من نيستند؛ و آنها که جز يک پيمانه با دست خود، بيشتر از آن نخورند، از من هستند» جز عده کمى، همگى از آن آب نوشيدند. سپس هنگامى که او، و افرادى که با او ايمان آورده بودند، (و از بوته آزمايش، سالم به در آمدند،) از آن نهر گذشتند، (از کمى نفرات خود، ناراحت شدند؛ و عده‌اى) گفتند: امروز، ما توانايى مقابله با (
جالوت) و سپاهيان او را نداريم. اما آنها که مى‌دانستند خدا را ملاقات خواهند کرد (و به روز رستاخيز، ايمان داشتند) گفتند: چه بسيار گروه‌هاى کوچکى که به فرمان خدا، بر گروه‌هاى عظيمى پيروز شدند!» و خداوند، با صابران و استقامت‌کنندگان) است».
اختصاص یافتن سهمی از آب آشامیدنی سرزمین
قوم ثمود به
ناقه صالح، زمینه ساز
امتحان آنان با
ناقه:
۱. «إِنَّا مُرْسِلُو النَّاقَةِ فِتْنَةً لَّهُمْ فَارْتَقِبْهُمْ وَاصْطَبِرْ؛
ما «ناقه» را براى آزمايش آنها مى‌فرستيم؛ در انتظار پايان کار آنان باش و صبر کن!».
۲. «وَنَبِّئْهُمْ أَنَّ الْمَاء قِسْمَةٌ بَيْنَهُمْ كُلُّ شِرْبٍ مُّحْتَضَرٌ؛
و به آنها خبر ده که آب (قريه) بايد در ميانشان تقسيم شود، (يک روز سهم ناقه، و يک روز براى آنها) و هر يک در نوبت خود بايد حاضر شوند!».
در
سوره واقعه از منکران
معاد دعوت به مطالعه در آب آشامیدنی و کیفیت قرار گرفتن آن در دسترس انسان‌ها شده است.
۱. «أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاء الَّذِي تَشْرَبُونَ؛
آيا به آبى که مى‌نوشيد انديشيده‌ايد؟!».
۲. «أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ؛
آيا شما آن را از ابر نازل کرده‌ايد يا ما نازل مى‌کنيم؟!».سیاق آیات دلالت می‌کند که خطاب، متوجه منکران معاد و کافران است.
ارزش رساندن آب آشامیدنی به حجاج:
۱. «أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاء الَّذِي تَشْرَبُونَ؛
آيا به آبى که مى‌نوشيد انديشيده‌ايد؟!».
۲. «أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَجَاهَدَ فِي سَبِيلِ اللّهِ لاَ يَسْتَوُونَ عِندَ اللّهِ وَاللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ؛
آيا سيراب کردن حجاج، و آباد ساختن مسجد الحرام را، همانند (عمل) کسى قرار داديد که به خدا و روز قيامت ايمان آورده، و در راه او جهاد کرده است؟! (اين دو،) نزد خدا مساوى نيستند! و خداوند گروه ظالمان را هدايت نمى‌کند!».
خداوند موجودات را با آب سیراب می‌کند.
خدا، سیراب کننده انسان‌ها با
آب :
۱. «وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ؛
ما بادها را براى بارور ساختن (ابرها و گياهان) فرستاديم؛ و از آسمان آبى نازل کرديم، و شما را با آن سيراب ساختيم؛ در حالى که شما توانايى حفظ و نگهدارى آن را نداشتيد!».
۲. «وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا؛
او کسى است که بادها را بشارتگرانى پيش از رحمتش فرستاد، و از آسمان آبى پاک‌کننده نازل کرديم...».
۳. «لِنُحْيِيَ بِهِ بَلْدَةً مَّيْتًا وَنُسْقِيَهُ مِمَّا خَلَقْنَا أَنْعَامًا وَأَنَاسِيَّ كَثِيرًا؛
تا بوسيله آن، سرزمين مرده‌اى را زنده کنيم؛ و آن را به مخلوقاتى که آفريده‌ايم - چهارپايان و انسان‌هاى بسيار - مى‌نوشانيم».
۴. «وَأَلَّوِ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُم مَّاء غَدَقًا؛
و اينکه اگر آنها (= جنّ و انس) در راه (ايمان) استقامت ورزند، با آب فراوان سيرابشان مى‌کنيم!».
۵. «وَجَعَلْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ شَامِخَاتٍ وَأَسْقَيْنَاكُم مَّاء فُرَاتًا؛
و در آن کوه‌هاى استوار و بلندى قرار داديم، و آبى گوارا به شما نوشانديم!».
خداوند، سیراب‌کننده حیوان‌ها با آب:
۱. «وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا؛
او کسى است که بادها را بشارتگرانى پيش از رحمتش فرستاد، و از آسمان آبى پاک‌کننده نازل کرديم...».
۲. «لِنُحْيِيَ بِهِ بَلْدَةً مَّيْتًا وَنُسْقِيَهُ مِمَّا خَلَقْنَا أَنْعَامًا وَأَنَاسِيَّ كَثِيرًا؛
تا بوسيله آن، سرزمين مرده‌اى را زنده کنيم؛ و آن را به مخلوقاتى که آفريده‌ايم - چهارپايان و انسان‌هاى بسيار - مى‌نوشانيم».
خداوند، نازل کننده آب آشامیدنی:
۱. «وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ؛
ما بادها را براى بارور ساختن (ابرها و گياهان) فرستاديم؛ و از آسمان آبى نازل کرديم، و شما را با آن سيراب ساختيم؛ در حالى که شما توانايى حفظ و نگهدارى آن را نداشتيد!».
۲. «هُوَ الَّذِي أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لَّكُم مِّنْهُ شَرَابٌ وَمِنْهُ شَجَرٌ فِيهِ تُسِيمُونَ؛
او کسى است که از آسمان، آبى فرستاد، که نوشيدن شما از آن است؛ و (همچنين) گياهان و درختانى که حيوانات خود را در آن به چرا مى‌بريد، نيز از آن است».
۳. «وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا؛
او کسى است که بادها را بشارتگرانى پيش از رحمتش فرستاد، و از آسمان آبى پاک‌کننده نازل کرديم...».
۴. «لِنُحْيِيَ بِهِ بَلْدَةً مَّيْتًا وَنُسْقِيَهُ مِمَّا خَلَقْنَا أَنْعَامًا وَأَنَاسِيَّ كَثِيرًا؛
تا بوسيله آن، سرزمين مرده‌اى را زنده کنيم؛ و آن را به مخلوقاتى که آفريده‌ايم - چهارپايان و انسان‌هاى بسيار - مى‌نوشانيم».
۵. «أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاء الَّذِي تَشْرَبُونَ؛
آيا به آبى که مى‌نوشيد انديشيده‌ايد؟!».
۶. «أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ؛
آيا شما آن را از ابر نازل کرده‌ايد يا ما نازل مى‌کنيم؟!».
جوشیدن آب آشامیدنی از زمین به فرمان خدا برای
مریم علیهاالسلام:
۱. «فَنَادَاهَا مِن تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا؛
(از اين غذاى لذيذ) بخور؛ و (از آن آب گوارا) بنوش؛ و چشمت را (به اين مولود جديد) روشن دار! و هرگاه کسى از انسان‌ها را ديدى، (با اشاره) بگو: من براى خداوند رحمان روزه‌اى نذر کرده‌ام؛ بنابراين امروز با هيچ انسانى هيچ سخن نمى‌گويم! (و بدان که اين نوزاد، خودش از تو دفاع خواهد کرد!)».
۲. «فَكُلِي وَاشْرَبِي وَقَرِّي عَيْنًا فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَدًا فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمَنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنسِيًّا؛
(از اين غذاى لذيذ) بخور؛ و (از آن آب گوارا) بنوش؛ و چشمت را (به اين مولود جديد) روشن دار! و هرگاه کسى از انسان‌ها را ديدى، (با اشاره) بگو: من براى خداوند رحمان روزه‌اى نذر کرده‌ام؛ بنابراين امروز با هيچ انسانى هيچ سخن نمى‌گويم! (و بدان که اين نوزاد، خودش از تو دفاع خواهد کرد!)».
به تبدیل شدن آب آشامیدنی به
آب تلخ، به مشیت خدا در
سوره بقره اشاره شده است.
۱. «أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاء الَّذِي تَشْرَبُونَ؛
آيا به آبى که مى‌نوشيد انديشيده‌ايد؟!».
۲. «أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ؛
آيا شما آن را از ابر نازل کرده‌ايد يا ما نازل مى‌کنيم؟!».
۳. «لَوْ نَشَاء جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا فَلَوْلَا تَشْكُرُونَ؛
هرگاه بخواهيم، اين آب گوارا را تلخ و شور قرار مى‌دهيم؛ پس چرا شکر نمى‌کنيد؟!».
توجه به منافع آب‌های شیرین آشامیدنی و شور دریا، زمینه
شکر خدا :
«وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَمِن كُلٍّ تَأْكُلُونَ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُونَ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ فِيهِ مَوَاخِرَ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛
دو دريا يکسان نيستند: اين يکى دريايى است که آبش گوارا و شيرين و نوشيدنش خوشگوار است، و آن يکى شور و تلخ و گلوگير؛ (اما) از هر دو گوشتى تازه مى‌خوريد و وسايل زينتى استخراج کرده مى‌پوشيد؛ و کشتي‌ها را در آن مى‌بينى که آنها را مى‌شکافند (و به سوى مقصد پيش مى‌روند) تا از فضل خداوند بهره گيريد، و شايد شکر (نعمت‌هاى او را) بجا آوريد!».
یکی از معجزات الهی آمیخته نشدن آبا‌های شور و شیرین است.
آمیخته نشدن آب‌های شیرین آشامیدنی و شور دریا در عین مجاور بودن، از نشانه‌های خدا:
«وَهُوَ الَّذِي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَيْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَّحْجُورًا؛
او کسى است که دو دريا را در کنار هم قرار داد؛ يکى گوارا و شيرين، و ديگر شور و تلخ؛ و در ميان آنها برزخى قرار داد تا با هم مخلوط نشوند (گويى هر يک به ديگرى مى‌گويد:) دور باش و نزديک نيا!».
آمیخته نشدن آب‌های شیرین و شور دریا در عین مجاور بودن، از نعمت‌های خدا:
۱. «مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ؛
دو درياى مختلف (شور و شيرين، گرم و سرد) را در کنار هم قرار داد، در حالى که با هم تماس دارند».
۲. «بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا يَبْغِيَانِ؛
آيا به آبى که مى‌نوشيد انديشيده‌ايد؟!».
۳. «أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاء الَّذِي تَشْرَبُونَ؛
آيا به آبى که مى‌نوشيد انديشيده‌ايد؟!».
جوشیدن آب آشامیدنی سرد از زمین با ضربه پای
ایوب علیه‌السلام :
۱. «وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ؛
دو درياى مختلف (شور و شيرين، گرم و سرد) را در کنار هم قرار داد؛ در حالى که با هم تماس دارند».
۲. «ارْكُضْ بِرِجْلِكَ هَذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَشَرَابٌ؛
(به او گفتيم:) پاى خود را بر زمين بکوب! اين چشمه آبى خنک براى شست‌وشو و نوشيدن است!».
منت خدا بر انسان‌ها به سبب نازل کردن آب آشامیدنی:
۱. «أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاء الَّذِي تَشْرَبُونَ؛
آيا به آبى که مى‌نوشيد انديشيده‌ايد؟!».
۲. «لَوْ نَشَاء جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا فَلَوْلَا تَشْكُرُونَ؛
هرگاه بخواهيم، اين آب گوارا را تلخ و شور قرار مى‌دهيم؛ پس چرا شکر نمى‌کنيد؟!».
لزوم
شکر خدا به دلیل نازل کردن آب آشامیدنی از
آسمان:
۱. «أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاء الَّذِي تَشْرَبُونَ؛
آيا به آبى که مى‌نوشيد انديشيده‌ايد؟!».
۲. «أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ؛
آيا شما آن را از ابر نازل کرده‌ايد يا ما نازل مى‌کنيم؟!».
۳. «لَوْ نَشَاء جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا فَلَوْلَا تَشْكُرُونَ؛
هرگاه بخواهيم، اين آب گوارا را تلخ و شور قرار مى‌دهيم؛ پس چرا شکر نمى‌کنيد؟!».
استقامت بر
ایمان، عامل فراوانی آب آشامیدنی:
«وَأَلَّوِ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُم مَّاء غَدَقًا؛
و اينکه اگر آنها (=
جنّ و
انس) در راه (ايمان) استقامت ورزند، با آب فراوان سيرابشان مى‌کنيم!».
غدق در
لغت، به معنای فراوان است
اقدام کاروان
مصر به تهیه آب آشامیدنی از
چاه:
«وَجَاءَتْ سَيَّارَةٌ فَأَرْسَلُواْ وَارِدَهُمْ فَأَدْلَى دَلْوَهُ قَالَ يَا بُشْرَى هَذَا غُلاَمٌ وَأَسَرُّوهُ بِضَاعَةً وَاللّهُ عَلِيمٌ بِمَا يَعْمَلُونَ؛
و (در همين حال) کاروانى فرا رسيد؛ و مأمور آب را (به سراغ آب) فرستادند؛ او دلو خود را در چاه افکند؛ (ناگهان) صدا زد: «مژده باد! اين کودکى است (زيبا و دوست داشتنى!)» و اين امر را به‌عنوان يک
سرمایه از ديگران مخفى داشتند. و خداوند به آنچه آنها انجام مى‌دادند، آگاه بود».
استفاده
انبیا از آب آشامیدنی همچون مردم :
«وَقَالَ الْمَلَأُ مِن قَوْمِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِلِقَاءِ الْآخِرَةِ وَأَتْرَفْنَاهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا مَا هَذَا إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يَأْكُلُ مِمَّا تَأْكُلُونَ مِنْهُ وَيَشْرَبُ مِمَّا تَشْرَبُونَ؛
ولى اشرافيان (خودخواه) از قوم او که کافر بودند، و ديدار آخرت را تکذيب مى‌کردند، و در زندگى دنيا به آنان ناز و نعمت داده بوديم، گفتند: «اين بشرى است مثل شما؛ از آنچه مى‌خوريد م‌ى‌خورد؛ و از آنچه مى‌نوشيد مى‌نوشد! (پس چگونه مى‌تواند پيامبر باشد؟!)».
پاک، خالص و سرد بودن آب آشامیدنی، امری مطلوب :
۱. «وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَمِن كُلٍّ تَأْكُلُونَ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُونَ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ فِيهِ مَوَاخِرَ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛
دو دريا يکسان نيستند: اين يکى دريايى است که آبش گوارا و شيرين و نوشيدنش خوشگوار است، و آن يکى شور و تلخ و گلوگير؛ (اما) از هر دو گوشتى تازه مى‌خوريد و وسايل زينتى استخراج کرده مى‌پوشيد؛ و کشتي‌ها را در آن مى‌بينى که آنها را مى‌شکافند (و به سوى مقصد پيش مى‌روند) تا از فضل خداوند بهره گيريد، و شايد شکر (نعمت‌هاى او را) بجا آوريد!».
۲. «ارْكُضْ بِرِجْلِكَ هَذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَشَرَابٌ؛
(به او گفتيم:) پاى خود را بر زمين بکوب! اين چشمه آبى خنک براى شست‌وشو و نوشيدن است!».
۳. «وَجَعَلْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ شَامِخَاتٍ وَأَسْقَيْنَاكُم مَّاء فُرَاتًا؛
و در آن کوه‌هاى استوار و بلندى قرار داديم، و آبى گوارا به شما نوشانديم!».
مناسب بودن
آب باران برای نوشیدن:
۱. «أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاء الَّذِي تَشْرَبُونَ؛
آيا به آبى که مى‌نوشيد انديشيده‌ايد؟!».
۲. «أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ؛
آيا شما آن را از ابر نازل کرده‌ايد يا ما نازل مى‌کنيم؟!».
۳. «لَوْ نَشَاء جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا فَلَوْلَا تَشْكُرُونَ؛
هرگاه بخواهيم، اين آب گوارا را تلخ و شور قرار مى‌دهيم؛ پس چرا شکر نمى‌کنيد؟!».«اجاج» به معنای شدت شوری و تلخی است.
۴. «وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ؛
ما بادها را براى بارور ساختن (ابرها و گياهان) فرستاديم؛ و از آسمان آبى نازل کرديم، و شما را با آن سيراب ساختيم؛ در حالى که شما توانايى حفظ و نگهدارى آن را نداشتيد!».
۵. «هُوَ الَّذِي أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لَّكُم مِّنْهُ شَرَابٌ وَمِنْهُ شَجَرٌ فِيهِ تُسِيمُونَ؛
او کسى است که از آسمان، آبى فرستاد، که نوشيدن شما از آن است؛ و (همچنين) گياهان و درختانى که حيوانات خود را در آن به چرا مى‌بريد، نيز از آن است».
۶. «وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا؛
او کسى است که بادها را بشارتگرانى پيش از رحمتش فرستاد، و از آسمان آبى پاک‌کننده نازل کرديم...».
۷. «لِنُحْيِيَ بِهِ بَلْدَةً مَّيْتًا وَنُسْقِيَهُ مِمَّا خَلَقْنَا أَنْعَامًا وَأَنَاسِيَّ كَثِيرًا؛
تا بوسيله آن، سرزمين مرده‌اى را زنده کنيم؛ و آن را به مخلوقاتى که آفريده‌ايم - چهارپايان و انسان‌هاى بسيار - مى‌نوشانيم».
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱، ص۶۱، برگرفته از مقاله «آب آشامیدنی».
