یَسْتَغْفِرُون (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَسْتَغْفِرُون:(ما كانَ اللّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ يَسْتَغْفِرونَ) «یَسْتَغْفِرُون» به معنای
طلب مغفرت است.
آیه مورد بحث در پاسخ گفتار خرافى مشركان است كه گفتند اگر اين آيات
حق است
و از طرف خداست پس ما را مجازات كند
و بارانى از
سنگ از
آسمان فرود آرد،
قرآن به آن‌ها چنين پاسخ مى‌دهد: «هيچ‌گاه
خداوند تا تو درميان آن‌ها هستى مجازات نخواهد كرد
و (نيز) تا
استغفار مى‌كنند خدا عذابشان نمى‌كند». در
تفسیر اين جمله مفسران احتمالاتى داده‌اند، بعضى گفته‌اند منظور اين است كه بعضى از مشركان بعد از گفتن جمله آيه قبل، از گفتار خود پشيمان شده‌اند
و عرضه داشتند: غفرانک ربّنا. «خدايا ما را بر اين گفتار ببخش»
و همين
سبب شد كه حتى بعد از
خروج پیامبر از
مکّه گرفتار بلا
و نابودى نشوند.
به موردی از کاربرد «یَسْتَغْفِرُون» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ ما كانَ اللّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَ أَنتَ فيهِمْ وَ ما كانَ اللّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ يَسْتَغْفِرونَ) «ولى اى پيامبر! تا تو درميان آن‌ها هستى،
خداوند آن‌ها را مجازات نخواهد كرد؛
و نيز تا گروهى از آن‌ها استغفار مى‌كنند، خدا عذابشان نمى‌كند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: جمله
(وَ ما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ يَسْتَغْفِرونَ) ظاهرش نفى استقبالى است، چون
صفت معذبهم
و استمرارى كه جمله يستغفرون مفيد آن است ظهور در نفى استقبالى دارد،
و جمله
(وَ هُمْ يَسْتَغْفِرونَ) حاليه است،
و معنايش اين است كه
خداوند در آينده نيز
عذاب نخواهد فرستاد ما دام كه
طلب آمرزش مى‌كنند. اين جمله بهر معنايى كه گرفته شود با وضع مشركين
مکه منطبق نمى‌شود، براى اين‌كه آنان مشرک
و معاند بوده‌اند
و در برابر
حق خاضع نگشته
و از هيچ
ظلم و گناهى استغفار نمى‌كرده‌اند، رواياتى هم كه مى‌گويد مشركين بعد از آن حرفى كه زدند
(اللَّهُمَّ إِنْ كانَ ...) پشيمان شده
و در مقام استغفار برآمده
و گفتند: غفرانك اللهم اشكال را
حل نمى‌كند، براى اين‌كه صرف‌نظر از اين‌كه اين روايات اعتبارش ثابت نشده
خدای تعالی در كلام خودش به استغفار مشركين
و مخصوصا بزرگان ايشان كه پيشوايان
کفر بوده‌اند اعتنا نكرده
و آن را
لغو دانسته،
و معلوم است كه استغفار لغو هيچ اثرى ندارد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یستغفرون»، ج۳، ص ۳۳۰.
