کیفیت نماز شب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نماز شب، مهم‌ترین نماز مستحبی است که ۱۱
رکعت دارد و وقت آن پس از
نیمه‌شب شرعی تا
طلوع فجر است. چهار نماز دو رکعتی (مانند نماز صبح) به
نیت نماز شب و يک دو ركعت به نيت
نماز شَفْعْ و يک يک ركعتی به نيت
نماز وَتْر.
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «
نماز شب صورت را زیبا و
خلق را نیکو و
انسان را خوشبو می‌گرداند،
رزق را زیاد و
قرض را ادا می‌کند، اندوه را برطرف می‌سازد و چشم را جلا می‌دهد».
رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «نماز شب وسیله‌ای است برای
خوشنودی خدا و دوستی
ملائکه».
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «در خانه‌هایی که نماز شب خوانده می‌شود و
قرآن تلاوت می‌گردد، آن خانه‌ها نزد آسمانیان هم چون ستاره درخشانند».
نماز شب مجموعاً یازده
رکعت است:
۱. هشت رکعت آن، که دو رکعت، دو رکعت، مانند
نماز صبح خوانده می‌شود و چهار دو رکعتی آن به نیت نماز شب می‌باشد.
۲. دو رکعت
نماز شفع: بهتر است در رکعت اول آن بعد از
حمد،
سوره ناس و در رکعت دوم بعد از حمد،
سوره فلق خوانده شود.
۳. یک رکعت نماز وتر: بعد از حمد سه بار
سوره توحید و یک بار سوره «فلق» و یک بار سوره «ناس» بخوانیم و می‌توان یک سوره تنها خواند، سپس دست‌ها را برای
قنوت به‌سوی آسمان بالا می‌بریم و حاجات خود را از خدا می‌خواهیم.
و برای چهل
مؤمن دعا می‌کنیم.
و طلب مغفرت می‌کنیم و هفتاد مرتبه می‌گوییم: «استغفرالله ربّی و اتوبُ الیه».
از پروردگار خود طلب آمرزش و
مغفرت می‌کنیم و به‌سوی او بازگشت می‌نمایم.
آن گاه ۷ بار می‌گوییم «هذا مقامُ العائذٍِ بکَ منَ النّارِ»؛ این است مقام کسی که از آتش
قیامت به تو پناه می‌برد.
و بعد از آن ۳۰۰ مرتبه می‌گوییم: «العفو» و سپس می‌گوییم: «ربّ اغفرلی و ارحمنی وتُب عَلیَّ انّکَ انتَ التّوابُ الغفُورُ الرّحیم».
برای نماز شب احکامی بیان شده است.
هشت رکعت به
نیت نماز شب و سپس دو رکعت
نماز شفع و آن گاه یک رکعت
نماز وتر، که با
فضیلت‌ترین نماز شب، نماز وتر و شفع است و دو رکعت شفع برتر از وتر است.
برای نماز شب می‌توان به نماز شفع و
وتر اکتفا کرد، بلکه هنگام تنگی وقت می‌توان تنها به نماز وتر اکتفا نمود.
وقت نماز شب از
نیمه‌شب تا
فجر صادق است، و هنگام
سحر از سایر مواقع بهتر است و تمامی ثلث آخر
شب سحر محسوب می‌شود. و
افضل از آن خواندن نماز شب نزدیکی‌های فجر است.
شخص مسافر می‌تواند نماز شب را پیش از نیمه‌شب بخواند.
جوانی که می‌ترسد خواب بماند و نماز شب از او فوت شود می‌تواند نماز شب را پیش از نیمه‌شب بخواند.
کسانی که برای خواندن نماز شب بعد از نیمه‌شب عذری دارند مانند پیرمردان و یا کسی که از سرد شدن هوا می‌ترسد و یا از جنب شدن در خواب می‌ترسد... می‌توانند نماز شب را قبل از نیمه‌شب بخوانند.
جایز است انسان نماز شب را نشسته بخواند حتی در حال اختیار. ولی اگر می‌خواهد نشسته بخواند بهتر آن است که هر دو رکعت نشسته را یک رکعت ایستاده حساب کند. بنابراین باید هشت بار دو رکعت نشسته و هر دو رکعت به یک
سلام که جمعاً شانزده رکعت می‌شود به نیت نماز شب بخواند و دوباره دو رکعت هر دو رکعت به یک سلام به نیت نماز شفع و دو بار یک رکعت هر یک رکعت به یک سلام به نیت نماز وتر، ولی در حال
اضطرار و مریض همان یازده رکعت کفایت می‌کند.
خواندن
سوره در رکعت‌های نماز شب لازم نیست و می‌تواند فقط به خواندن سوره حمد اکتفا کند. هم‌چنین قنوت در رکعت‌های دوم مستحب است و می‌تواند بدون قنوت بخواند.
نماز وتر یک رکعت است و می‌شود آن را بدون قنوت به جا آورد.
لازم نیست همه یازده رکعت را در یک مجلس بخواند، بلکه می‌تواند در دو سه نوبت بخواند، بلکه
تفریق افضل است، همان‌طور که رسول خدا
تهجد می‌کرد.
مستحب است که نماز شب را بلند بخواند تا اگر از خانواده‌اش کسی می‌خواهد برای به نماز شب برخیزد بیدار شود، چنان چه در روایت است و شهید و دیگران نیز تصریح به استحباب جهر نموده‌اند.
بدیهی است که استحباب بلند خواندن نماز شب در جایی است که امن از
ریا و
سُمعه باشد و اگر خدای ناخواسته خوف ریا و سُمعه در بلند خواندن باشد باید آهسته بخواند.
یازده رکعت نافله شب است که هشت رکعت آن
نماز شب سپس دو رکعت
نماز شفع و بعد از آن یک رکعت
نماز وتر است و نماز وتر با نماز شفع
بافضیلت‌ترین قسمت نماز شب است و نافله نماز صبح از وتر و شفع،
افضل است. و اکتفای به نماز شفع و وتر بلکه در تنگی وقت به خصوص نماز وتر جایز است، ولی خواندن تنها نماز وتر در غیر تنگی وقت باید به قصد
رجاء باشد.
وقت نافله شب از نصف شب تا سپیده صادق است و
سحر افضل از بقیه است و سحر تمام ثلث آخر شب است و
بافضیلت‌ترین قسمت آن، زمانی است که نزدیک به
سپیده صادق باشد و
افضل از آن، آن است که (یازده رکعت بر تمام وقت نافله شب) پخش شود، چنان که روش
پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چنین بود.
مسافر و جوانی که
خوف آن را دارد که نماز شب را در وقتش نتواند بخواند، می‌توانند نافله شب را قبل از نصف شب بخوانند، بلکه هر کسی که دارای
عذر باشد - مانند پیر و کسی که ترس از سرما یا احتلام دارد - می‌تواند قبل از نصف شب آن را بخواند. و سزاوار است که این افراد نیّت تعجیل نمایند نه ادا.
نشسته خواندن نوافل یومیه رواتب و غیر آن‌ها - حتی در حال اختیار - جایز است، لیکن بهتر آن است که در چنین حالی (در حال اختیار) هر دو رکعت نماز نشسته، یک رکعت حساب شود، حتی در نماز وتر، بنا بر این نماز وتر را نشسته دو بار و هر بار یک رکعت می‌خواند.
قضای نمازهای نافله شبانه‌روزی،
مستحب است، و ترک قضای آن‌ها در صورتی که به خاطر جمع کردن دنیا، آن‌ها را ترک نموده،
کراهت مؤکّد دارد. و کسی که نمی‌تواند آن‌ها را قضا نماید، برای او مستحب است که به مقدار توانایی‌اش
صدقه بدهد و کمترین صدقه آن است که برای هر دو رکعت، یک مدّ (حدود ده سیر گندم مثلًا) صدقه بدهد و اگر نتوانست، برای هر چهار رکعت، یک مدّ صدقه بپردازد و اگر نتوانست، یک مدّ برای نمازهای مستحبی شب و یک مدّ برای نمازهای مستحبی روز صدقه بدهد.
•
اوقات نماز شب•
دعوت پیامبر به نماز شب•
نماز شب•
•
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «نماز شب»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱/۲۶. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
