• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

کاتبان وحی (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: قاموس قرآن (جلد ۵)
مقالات مرتبط: کاتبان وحی.


کاتبان وحی، در تاریخ نام تعدادی از افراد به عنوان کاتبان وحی ذکر شده است.
از این نویسندگان دو نفر بیشتر ملازمت حضور و نوشتن قرآن را داشتند که آن‌دو علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) و زید بن ثابت بودند.


قُرْآن
[۱] قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۶۲.    
[۲] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۶۸.    
[۳] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۳۳۷.    
اين لفظ در اصل مصدر به معنى خواندن است.

ابوعبداللّه زنجانی در تاریخ قرآن می‌نویسد: مورّخین عرب همه اتّفاق دارند بر این‌که خطّ به‌واسطه حرب بن امیّة بن عبد شمس به مکّه داخل شده و آن را این شخص در سفرهایی که نموده از چند تن فرا گرفته بود که از آن‌جمله بشر بن عبدالملک برادر اکیدر صاحب دومة الجندل بوده. بشر با حرب بن امیّه در مکّه حضور یافته و دختر او صهبا را به زنی گرفت و به جمعی از اهل مکه خطّ آموخت و از دنیا رفت.
[۴] زنجانی، ابوعبدالله، تاریخ القرآن، ص۴۴.

جرجی زیدان در تاریخ آداب اللغة العربیّه آن‌چه مرحوم زنجانی درباره بشر بن عبدالملک گفته نقل می‌کند بعد می‌گوید: پس عدّه‌ای کثیر از قریش در وقت ظهور اسلام نوشتن بلد بودند. اسلام آمد در حالی‌که خطّ در حجاز معروف ولی غیر شایع بود و آن‌وقت در مکّه فقط در حدود ۱۴ نفر نوشتن بلد بودند که‌ عبارت بودند از: علی بن ابی‌طالب، عمر بن خطاب، طلحة بن عبیداللّه، عثمان بن سعید، ابان بن سعید، یزید بن ابی‌سفیان، حاطب بن عمرو، علاء بن حضرمی، ابو سلمة بن عبدالاشهل، عبداللّه بن ابی‌سعد بن ابی‌سرح، حویطب بن عبدالعزی، ابوسفیان، معاویه، و جهیم بن صلت.
[۵] زیدان، جرجی، تاریخ آداب اللغة العربیة، ج۱، ص۲۲۷.

فرید وجدی در دائرة المعارف مادّه «خطّ» می‌گوید: خطّ تا نزدیکی‌های ظهور اسلام در میان عرب حجاز نبود. بعضی از آنها به عراق یا شام سفر کرده و خطّ نبطی و عبری و سریانی را یاد گرفتند و کلام عربی را با آن‌ها نوشتند، پس از آمدن اسلام از خطّ نبطی خطّ نسخ و از سریانی خطّ کوفی بوجود آمد.
[۶] وجدی، محمد فرید، دائرة معارف القرن العشرین، ذیل ماده «خط».


وجدی آن‌گاه به جریان بشر بن عبدالملک که گذشت اشاره کرده و گوید: وقت آمدن اسلام نوشتن را در عرب جز ۱۴ نفر (بضعة عشر) نمی‌دانستند از جمله علی بن ابی‌طالب، عمر، عثمان، ابوسفیان، معاویه، طلحه و دیگران بودند.
[۷] وجدی، محمد فرید، دائرة معارف القرن العشرین، ذیل ماده «خط».
ابو عبداللّه زنجانی در تاریخ قرآن ترجمه سحاب، عدد نویسندگان وحی را که با خطّ نسخ معمول آن زمان در مکّه و مدینه قرآن را به محض نزول می‌نوشتند چهل و سه نفر ذکر کرده و ۲۹ نفر از مشهوران آنها را نام برده از آن‌جمله علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام)، زید بن ثابت، زبیر بن عوام، عبداللّه بن ارقم، عبداللّه بن رواحه، ابیّ بن کعب، ثابت بن قیس، ابوسفیان، معاویه، خالد بن ولید و عمرو بن عاص است.
[۸] زنجانی، ابوعبدالله، تاریخ القرآن، ص۴۴.


ناگفته نماند خالد بن ولید و عمرو بن عاص در سال هفتم هجرت شش ماه به فتح مکّه مانده اسلام آوردند، معاویه و پدرش ابوسفیان پس از فتح مکّه به اسلام داخل شدند، اینان تا قدرت داشتند با اسلام جنگیدند و آنگاه که صیت و غلبه اسلام را دیدند به آن روی آوردند و آن‌وقت فقط در حدود دو سال از عمر رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) مانده بود، من احتمال نزدیک به یقین دارم که این روسیاهان که همواره نان را به قیمت روز می‌خوردند برای‌ اینکه برای خود در میان مسلمانان جا باز کنند چند آیه یا سوره را نوشته و خود را کاتب وحی قلمداد کردند، یعنی رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) ما را هم به حساب گرفته است و گرنه اعتبار آنها کمتر از آن بود که آن حضرت کتابت وحی را به ایشان محوّل کند، وآنگهی آن‌وقت در حدود نود درصد قرآن نازل شده بود؛ به نظر بعضی: معاویه فقط بعضی از نامه‌های آن حضرت را نوشته است.

در تاریخ قرآن آمده: از این نویسندگان دو نفر بیشتر ملازمت حضور و نوشتن قرآن را داشتند که آن‌دو علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) و زید بن ثابت بود.
[۹] زنجانی، ابوعبدالله، تاریخ القرآن، ص۴۴.

جرجی زیدان می‌گوید: در عهد رسول خدا از همه بیشتر علی بن ابی‌طالب، عبداللّه بن مسعود، ابو الدرداء، معاذ بن جبل، ثابت بن زید و ابی بن کعب... به تدوین قرآن عنایت داشتند.
[۱۰] زیدان، جرجی، تاریخ آداب اللغة العربیة، ج۱، ص۲۲۵.
او این مطلب را در تاریخ تمدن اسلام، ترجمه جواهر الکلام نیز گفته است.
[۱۱] زیدان، جرجی، تاریخ تمدن اسلام، ج۳، ص۸۳.



۱. ↑ قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۶۲.    
۲. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۶۸.    
۳. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۳۳۷.    
۴. ↑ زنجانی، ابوعبدالله، تاریخ القرآن، ص۴۴.
۵. ↑ زیدان، جرجی، تاریخ آداب اللغة العربیة، ج۱، ص۲۲۷.
۶. ↑ وجدی، محمد فرید، دائرة معارف القرن العشرین، ذیل ماده «خط».
۷. ↑ وجدی، محمد فرید، دائرة معارف القرن العشرین، ذیل ماده «خط».
۸. ↑ زنجانی، ابوعبدالله، تاریخ القرآن، ص۴۴.
۹. ↑ زنجانی، ابوعبدالله، تاریخ القرآن، ص۴۴.
۱۰. ↑ زیدان، جرجی، تاریخ آداب اللغة العربیة، ج۱، ص۲۲۵.
۱۱. ↑ زیدان، جرجی، تاریخ تمدن اسلام، ج۳، ص۸۳.


قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "قرآن‌"، ج۵، ص۲۷۳.    


رده‌های این صفحه : کاتبان قرآن | مفردات قرآن
جعبه ابزار