• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

چیستی فلسفه دین

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بررسی عقلانی مسائل دینی‏ را فلسفه دین می‌گویند.



میل به دین در سرشت انسان نهفته است.
[۱] روم/سوره۳۰، آیه۳۰.    
تنها از گذر دین است که پرسش‏های بنیادی انسان درباره هستی پاسخ می‏گیرند. بسیاری از دانشمندان بر این باورند که انسان از آغاز پیدایی‏اش، همواره دیندار بوده است.
[۲] تاریخ تمدّن، ج۱، ص۷۰.
احساس نیاز انسان به دین، هیچ‏گاه با تحوّل زندگی او از میان نرفته است. از این رو، بسیاری از جوامع انسانی به دلیل راه نیافتن به دین الهی، به خطا رفته‏اند و به دین‌سازی دست زده‏اند.


دین ‌پژوهی راهی است برای بازشناختن دین راستین الهی؛ دینی که ریشه در غیب دارد و بر آموزه‏های آسمانی بنا شده است.
[۳] فلسفه دین، ص۱۱۷- ۱۲۶.



دین ‌پژوهی شاخه‏های متعددی دارد که یکی از آنها «فلسفه دین» است.
[۴] دین‏پژوهی، ج۱، ص۹۱.
[۵] دین‏پژوهی، ج۱، ص۹۲.
[۶] دین‏پژوهی، ج۱، ص۲۳۳.
فلسفه دین برآیند میل فطری انسان به تفکر جدّی درباره موضوعات مهمّ دینی است و خداباوری و مسائل گوناگون درباره خدا را طرح و بررسی می‏کند.


قلمرو فلسفه دین بسیار گسترده است و مسائل مختلفی را دربرمی‏گیرد. مهم‏ترین آنها عبارت‏اند از چیستی دین و دینداری، جاودانگی انسان و بررسی و تفسیر کتب پیامبران الهی.
[۷] دین‏شناسی، ص۲۱.


۴.۱ - چیستی دین


در تعریف دین آمده است که مجموعه‏ای وحیانی و عقلانی است از عقاید، اخلاق و مقررات که نظر به اداره زندگی فردی و اجتماعی انسان دارند.
[۸] آموزش دین، ص۹- ۶.
آموزه‏های دینی در بخش اعتقادی، مسائل مربوط به صفات خدا، توحید، نبوّت، وحی و معاد را می‏کاود. در بخش اخلاق، تعالیمی را برمی‏رسد که در پی کسب فضائل و رفع رذائل اخلاقی‌اند، و سرانجام، واپسین بخش آن، ویژه مناسک و اعمال و احکام است؛ یعنی مقرّرات دینی که رفتار انسان با خود، خدا و اجتماع را به بررسی می‏گذارد.
[۹] شهید مطهری آشنایی با علوم اسلامی، ص۱۵-۱۶.    


۴.۲ - هدف دین


بنابر فلسفه دین، هر دین آسمانی دو هدف دارد: یکی هدف «میانی» که همان برقرار ساختن قسط و عدل در جامعه انسانی است و در سایه این هدف، سعادت دنیوی و اخروی انسان برآورده می‏شود.
[۱۰] حدید/سوره۵۷، آیه۲۵.    
هدف دیگر، «نهایی» است که عبارت از راه نمودن انسان از تاریکی به روشنایی است.
[۱۱] ابراهیم/سوره۱۴، آیه۱.    
چون هدف نهایی دین برآید، انسان به کشف و شهود باطنی می‏رسد و به مقام «نفس مطمئنّه» نیل می‏یابد.
[۱۲] فجر/سوره۸۹، آیه۲۷.    


۴.۳ - منشأ دین


سرچشمه دین را منشأ آن گویند که براساس جهان ‌بینی الهی، خدا است. (منشأ دین) به عبارتی دیگر، مبدأ فاعلی دین، خداوند است.
بنابر جهان‏بینی الهی، خداوند دین خود را از گذر وحی در دسترس انسان نهاده است.
[۱۳] کشف المراد، ص۳۴۶.


۴.۴ - علّت گرایش انسان به دین


از مسائل مهمّ فلسفه دین این است که چرا انسان همواره در پی دین است. فیلسوفان دین، مهم‏ترین علّت آن را عقل و سرشت انسانی می‏دانند. بنابر روایات شیعه، پیامبران الهی برای آن برانگیخته شده‏اند تا گنجینه سرشت انسانی را ظاهر سازند و عقل آدمی را به شکوفایی رسانند.
[۱۴] نهج‏البلاغه، خطبه ۱.


۴.۵ - قوانین دین


فیلسوفان دین بیان می‏کنند که دین دارای دو گونه قانون‏است: اوّل، قوانین ثابت که به نیازهای ماندگار انسان نظر دارند و جز هنگام اضطرار و به اقتضای زمان و تبدّل موضوع تغییر نمی‏پذیرند؛ مانند حرمت قتل نفس محترم. دوم، متغیّر که برای ضرورت‏های زندگی فردی و اجتماعی برنهاده شده‏اند و مبتنی بر علل و انگیزه‏های ثانوی‏اند؛ مانند قوانین مربوط به خوراک و پوشاک، تجهیز سپاه اسلام و آموزش و تحصیل علم. چون ضرورت‏ها از میان می‏روند، قوانین متغیّر نیز از اعتبار می‏افتند.
[۱۵] عقاید الشّیعة الامامیّة، ص۵۶۸- ۵۶۴.


۴.۶ - گوهر دین


فیلسوفان دین معتقدند که گوهر دین یکی است و آن، اسلام، به معنای تسلیم در برابر خداوند است
[۱۶] آل عمران/سوره۳، آیه۱۹.    
و چنین نیست که هر یک از پیامبران، با ابلاغ دین خود، دین پیشین را به کمال رسانده باشند؛ زیرا خداوند دین ناقص به بشر نمی‏دهد. آنچه به کمال می‏رسد، ظهورات دین است. دین، یگانه و جاودان است و برمبنای توحید؛ امّا شریعت و منهاج دین است که تغییر می‏پذیرد.

۴.۷ - زبان دین


همه آدمیان زبان دین را می‏فهمند و هر پیامبری به زبان مردم خویش سخن گفته است.
[۱۷] ابراهیم/سوره۴، آیه۴.    

فرمان‏های الهی در هر روزگاری به گونه روشن و صریح و بی ابهام به گوش مردم رسیده‏اند و کسی نمی‏تواند مدّعی شود که زبان دین را نفهمیده است.
[۱۸] شهید مطهری، ده‌گفتار، ص۲۰۱-۲۰۲.    
[۱۹] روش دعوت محمّد، ص۴۶- ۴۳.


 
۱. ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۰.    
۲. ↑ تاریخ تمدّن، ج۱، ص۷۰.
۳. ↑ فلسفه دین، ص۱۱۷- ۱۲۶.
۴. ↑ دین‏پژوهی، ج۱، ص۹۱.
۵. ↑ دین‏پژوهی، ج۱، ص۹۲.
۶. ↑ دین‏پژوهی، ج۱، ص۲۳۳.
۷. ↑ دین‏شناسی، ص۲۱.
۸. ↑ آموزش دین، ص۹- ۶.
۹. ↑ شهید مطهری آشنایی با علوم اسلامی، ص۱۵-۱۶.    
۱۰. ↑ حدید/سوره۵۷، آیه۲۵.    
۱۱. ↑ ابراهیم/سوره۱۴، آیه۱.    
۱۲. ↑ فجر/سوره۸۹، آیه۲۷.    
۱۳. ↑ کشف المراد، ص۳۴۶.
۱۴. ↑ نهج‏البلاغه، خطبه ۱.
۱۵. ↑ عقاید الشّیعة الامامیّة، ص۵۶۸- ۵۶۴.
۱۶. ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۱۹.    
۱۷. ↑ ابراهیم/سوره۴، آیه۴.    
۱۸. ↑ شهید مطهری، ده‌گفتار، ص۲۰۱-۲۰۲.    
۱۹. ↑ روش دعوت محمّد، ص۴۶- ۴۳.


کتاب فرهنگ شیعه، تالیف شده توسط جمعی از نویسندگان، ص۳۶۳-۳۶۶.    




جعبه ابزار