منهاج (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
منهاج: (شِرْعَةً وَ مِنْهاجاً) «منهاج» از مادّه «
نَهْج»
به اموری که در
سنّت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وارد گردیده اطلاق می‌گردد.
(وَ أَنزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِّما بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتابِ وَ مُهَيْمِنًا عَلَيْهِ فَاحْكُم بَيْنَهُم بِما أَنزَلَ اللّهُ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءهُمْ عَمّا جاءكَ مِنَ الْحَقِّ لِكُلٍّ جَعَلْنا مِنكُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهاجًا وَ لَوْ شاء اللّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لكِن لِّيَبْلُوَكُمْ فی مآ آتاكُم فَاسْتَبِقُوا الخَيْراتِ إِلى الله مَرْجِعُكُمْ جَميعًا فَيُنَبِّئُكُم بِما كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ) (و اين كتاب (
قرآن) را به
حق بر تو نازل كرديم، در حالى كه كتب پيشين را تصديق مى‌كند و با آنها هماهنگ است، و نگاهبان و حاكم بر آنهاست؛ پس بر طبق آنچه
خدا نازل كرده، در ميان آنها حكم كن و از هوا و هوس‌هاى آنان پيروى نكن؛ و از
احکام الهی، روى مگردان. ما براى هر كدام از شما امت‌ها)، آيين و طريقه روشنى قرار داديم؛ و اگر خدا مى‌خواست، همه شما را امّت واحدى قرار مى‌داد؛ ولى خدا مى‌خواهد شما را در آنچه به شما ارزانى داشته بيازمايد؛ و استعدادهاى مختلف شما را پرورش دهد پس در نيكي‌ها بر يكديگر سبقت جوييد. بازگشت همه شما، به سوى خداست؛ و از آنچه در آن اختلاف مى‌كرديد؛ در
قیامت به شما خبر خواهد داد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب در
مفردات مى‌گويد كلمه
شرع به معناى رفتن به راهى است كه واضح و ايمن از انحراف باشد،
وقتى مى‌گويند: شرعت له طريقا معنايش اين است كه من خط مشى و روشى روشن پيش پايش گذاشتم، و اين كلمه يعنى كلمه شرع در اول
مصدر بوده، و بعدا آن را نام براى همان طريقه و روش كردند، و در آخر به طور
استعاره نام طريقت‌هاى الهيه نموده و گفتند:
مسیحیت يك شرع (به كسر شين) و يا يك شرع (به فتحه شين) و يك
شریعت است، و شرعه و منهاج به همين معنا است،- تا آنجا كه مى‌گويد- بعضى گفته‌اند: اگر شريعت را شريعت خوانده‌اند از اين باب بوده كه خواسته‌اند آن را به شريعه نهر (آن راهى كه افراد و حيوانات از آن راه به لب نهر مى‌روند) تشبيه كنند.
و چه بسا كه مطلب عكس اين باشد، يعنى اگر راه به لب نهر را شريعه گفته‌اند از شريعت به معناى طريقه گرفته باشند، به اين مناسبت كه چون راه به لب آب براى اهل هر محلى روشن و واضح بوده، خواسته‌اند با اين نامگذارى از روشنى آن خبر دهند، و اما كلمه نهج به فتح نون و سكون‌ها، به معناى طريق واضح است، وقتى مى‌گويند: نهج الامر و انهج معنايش اين است كه فلانى فلان امر را روشن و واضح كرد، و
مصدر میمی آن يعنى منهج و منهاج نيز به همان معنا است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «منهاج»، ص۵۵۹.
