وسط (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وَسْط (به فتح واو و سکون سین) از
واژگان قرآن کریم به معنای بین و در میان واقع شدن (ظرف) است و
وَسَط (به فتح واو و سین) اسم است به معنای معتدل و میانه.
وَسْط (بر وزن فلس) به معنای بین و در میان واقع شدن است. «
وَسَطَ القوم و المکان
وَسْطاً» در میان قوم و در میان مکان قرار گرفت. همچنین به معنی «بین» آید: «جلست
وَسْطَ القوم» در میان آنها نشستم.
(فَاَثَرْنَ بِهِ نَقْعاً) «با آن دویدن غبار بر انگیختند.»
(فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعاً) «و در میان جمعی قرار گرفتند.»
وَسَط (بر وزن فرس؛ به فتح واو و سین) اسم است به معنی معتدل و میانه. در
صحاح گفته:
وسط از هر چیز معتدل‌ترین آن است گویند «شی‌ء
وسط» میانه است نسبت به مرغوب و نامرغوب،
واسطة القلاده جوهری است در
وسط دانه‌های گردنبند و بهترین آنهاست.
(وَ کَذلِکَ جَعَلْناکُمْ اُمَّةً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً) (همان‌گونه (كه
قبله شما، يک قبله ميانه است) شما را نيز،
امت ميانه‌اى قرار داديم (در حد اعتدال، ميان
افراط و تفريط؛) تا بر مردم گواه باشيد؛ و
پیامبر هم بر شما گواه است.)
(فَکَفَّارَتُهُ اِطْعامُ عَشَرَةِ مَساکِینَ مِنْ اَوْسَطِ ما تُطْعِمُونَ اَهْلِیکُمْ اَوْ کِسْوَتُهُمْ اَوْ تَحْرِیرُ رَقَبَةٍ) «
کفاره قسم اطعام ده
مسکین است از
متوسّط آنچه به خانواده خود می‌خورانید، یا لباس ده نفر و یا آزاد کردن یک
بنده است.»
اوسط در آیه به معنای
وسط است چنانکه در
مصباح و
اقرب الموارد گفته است.
(قالَ اَوْسَطُهُمْ اَ لَمْ اَقُلْ لَکُمْ لَوْ لا تُسَبِّحُونَ) (يكى از آنها كه از همه عاقل‌تر بود گفت: «آيا به شما نگفتم چرا
تسبیح خدا نمى‌گوييد؟!)
اوسط در اینجا یعنی عاقل‌تر گویند: «فلان من
وسط قومه» او از نیکان قومش است یعنی عاقل‌تر آنها.
(حافِظُوا عَلَی الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطی وَ قُومُوا لِلَّهِ قانِتِینَ) (در انجام همه نمازها، (به خصوص) نماز
وسطى (
نماز ظهر) كوشا باشيد! و از روى
خضوع و اطاعت، براى خدا بپاخيزيد!)
وسطی مؤنّث
اوسط به معنای
متوسّط است ذکر
صلوة وسطی بعد از «
الصَّلَواتِ» دلیل اهمیت آنست و آن ذکر خاصّ بعد از عام می‌باشد.
در
وسائل الشیعه پنج
روایت نقل کرده که مراد از
صلوة وسطی نماز ظهر است و در روایت ششم از
علی (علیه‌السّلام):
«اِنَّهَا الْجُمُعَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ الظُّهْرُ فِی سَائِرِ الْاَیَّامِ.» «آن
روز جمعه نماز جمعه و در روزهای دیگر نماز ظهر است.»
از جمله روایت
محمد بن مسلم از
امام صادق (علیه‌السّلام) است که فرمود:
«صَلَاةُ الْوُسْطَی هِیَ الْوُسْطَی مِنْ صَلَاةِ النَّهَارِ وَ هِیَ الظُّهْرُ... .» «در روز سه
نماز واجب است و نماز ظهر در
وسط آنهاست.» در این روایت اشاره به علت تسمیه است.
و از جمله:
«عَنْ اَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ اَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه‌السّلام) یَقُولُ: صَلَاةُ الْوُسْطَی صَلَاةُ الظُّهْرِ وَ هِیَ اَوَّلُ صَلَاةٍ اَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی نَبِیِّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ.»صاحب وسائل در ذیل روایات فرموده روایتی که اشعار دارد به اینکه
صلوة وسطی نماز عصر است محمول بر
تقیه می‌باشد.
طبرسی شش قول درباره آن نقل فرموده: نماز ظهر، نماز عصر،
نماز مغرب،
نماز عشاء،
نماز صبح، یکی از
نمازهای پنجگانه که تعیین نشده تا به همه آنها محافظت کنند.
ولی مرحوم طبرسی قول اوّل را اختیار کرده و فرماید: آن از
ابو جعفر باقر و امام صادق (علیهماالسّلام) مروی است و آن اختیار
زید بن ثابت،
ابو سعید خدری ... و قول
ابو حنیفه و اصحاب او است. و روایتی که از علی (علیه‌السّلام) نقل شد بعض
زیدیه از آن حضرت نقل کرده و در وسائل الشیعه از مجمع نقل شده است. به نظر می‌آید: علّت توصیه نماز ظهر آنست که در وقت کثرت مشغله واقع شده، مسلمان واقعی که بکار
دنیا و
آخرت هر دو اهمیّت می‌دهد باید از آن نماز و وقتش غفلت نکند.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «وسط»، ج۷، ص۲۱۵.
