هَوْم (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هَوْم و
هامَه (به فتح هاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای سر هر شى‌ء، جمع آن «هام» و «هامات» است.
مواردی از این مادّه در
نهج‌البلاغه آمده است.
هَوْم و
هامَه سر هر شیء را گویند.
در لغت آمده: «الهامة: رأس كلّ شى‌ء، ج: هام و هامات»
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (علیه‌السلام) به
وقت تشويق به
جهاد فرمود:
«فَقَدِّموا اَلدّارِعَ وَ أَخِّروا اَلْحاسِرَ وَ عَضّوا عَلَى اَلْأَضْراسِ فَإِنَّهُ أَنْبَى لِلسُّيوفِ عَنِ الْهامِ.» «آن‌ها را كه
زره به تن دارند پيشاپيش قرار دهيد و آن‌ها كه زره ندارند پشت
سر آن‌ها قرار گيرند؛ دندان‌ها را روى هم فشار دهيد كه اين كار تأثير
شمشیر را بر سر كمتر مى‌كند.»
(شرح‌های خطبه:
)
نیز در همین خطبه فرمود:
«إِنَّهُمْ لَنْ يَزولُوا عَنْ مَواقِفِهمْ دونَ طَعْن دِراك يَخْرُجُ مِنْهُ النَّسيمُ، وَ ضَرْب يَفْلِقُ الْهامَ وَ يُطيحُ العِظامَ، وَ يُنْدِرُ السَّواعِدَ وَ الاَْقدْامَ.» «دشمنان شما هرگز از جاى خود بدون نيزه‌هاى پى در پى كه بدنشان را سوراخ كند- آنچنان كه نسيم از آن بگذرد- و ضربه هايى كه سرها را بشكافد و استخوان‌ها را خرد كند و بازو و قدم‌ها را جدا سازد، تكان نمى‌خورد.»
(شرح‌های خطبه:
)
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در خطبه‌ای که خطاب به مردم
کوفه ایراد فرمودند در جواب
آدم ضعیف و
ترسو می‌فرمایند:
«أَنْتَ فَكُنْ ذاكَ إِنْ شِئْتَ، فَأَمّا أَنا فَواللهِ دونَ أَنْ أُعْطِيَ ذلِكَ ضَرْبٌ بِالْمَشْرَفِيَّةِ تَطيرُ مِنْهُ فَراشُ الْهامِ، وَ تَطيحُ السَّواعِدُ وَ الاَْقْدامُ.» «تو اگر خواهى چنان باش، اما من به
خدا قسم پاى پس نگذارم تا
شمشیر مشرفى به كار افتد و استخوانهاى كلّه‌ها از
بدن بپرد و
دست و پاها بيافتد.»
(شرح‌های خطبه:
)
درباره
عبرت از گذشتگان فرموده:
«وَ لَوِ اسْتَنْطَقوا عَنْهُمْ عَرَصاتِ تِلْكَ الدِّيارِ الْخاوِيَةِ، وَ الْرُّبوعِ الْخالِيَةِ، لَقالَتْ: ذَهَبوا في الاَْرْضِ ضُلاّلاً، وَ ذَهَبْتُمْ في أَعْقابِهِمْ جُهَّالاً، تَطَأونَ في هامِهِمْ.» «اگر شرح حال آنان را از عرصه‌هاى ويران آن ديار و خانه‌هاى خالى بپرسند، پاسخ خواهند داد: در
زمین گم شدند (و بدنهاشان
خاک و خاک آن‌ها معلوم نيست در كجا پراكنده و جزء چه موجودى شده است!)، شما نيز بعد از آنان در
غرور و
جهل قرار گرفته‌ايد، بر
جمجمه آن‌ها
قدم مى‌گذاريد.»
(شرح‌های خطبه:
)
مواردی از این مادّه در
نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «هوم»، ج۲، ص۱۱۰۹.
