نماز جماعت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نمازهای واجب را به دو صورت فردا یا جماعت می‌توان اقامه کرد. در این مقاله آیات مرتبط با نماز جماعت معرفی می‌شوند.
نماز جماعت، از موجبات
قرب بيشتر
انسان به خداوند:
الَّذِي يَراكَ حِينَ ... وَ تَقَلُّبَكَ
فِي السَّاجِدِينَ.
ياد نمودن از ديدن
نمازگزاران در نماز جماعت با اينكه خداوند در همه
حالات انسان را مى‌بيند نشانگر توجّه فزون‌تر خدا به انسان در اين حالت است.
خداوند، آگاه از
راز و نيازهاى شبانه انسان و نماز جماعت او:
الَّذِي يَراكَ حِينَ تَقُومُ وَ تَقَلُّبَكَ
فِي السَّاجِدِينَ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ.
••• جواز حضور
زنان با مردان در نماز جماعت:
يا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ.
•••
تشریع حكم شركت زنان در نماز جماعت در
شریعت موسی علیه‌السلام:
يا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ.
مطلوب بودن اقامه
نماز خوف به جماعت:
وَ إِذا
ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنَّ الْكافِرِينَ كانُوا لَكُمْ عَدُوًّا مُبِيناً وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرائِكُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَ أَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَ أَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُمْ مَيْلَةً واحِدَةً وَ لا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِنْ كانَ بِكُمْ أَذىً مِنْ مَطَرٍ أَوْ كُنْتُمْ مَرْضى أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ وَ خُذُوا حِذْرَكُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْكافِرِينَ عَذاباً مُهِيناً .
آيات فوق دلالت بر ارجحيّت نماز جماعت دارد زيرا در حال
خوف هم امر به آن شده است.
لزوم همراهى با
امام جماعت، در
رکوع:
۱. وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ ... وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ.
۲. يا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ.
لزوم درك ركوع
امام، در نماز جماعت:
۱. وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ ... وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ.
۲. ... وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ.
لزوم
سکوت و توجّه، هنگام
قرائت امام در نماز جماعت:
وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ.
مراد از آيه اين است كه اگر مأموم در نماز جماعت قرائت امام را مى‌شنود
گوش دهد.
تقارن و همراهى نمازگزاران در
افعال نماز، از احكام نماز جماعت:
وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ ... وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ.
فرمان خداوند به
برپایی نماز به جماعت:
۱. وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ ... وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ.
«مع الرّاكعين» اشاره به حضور يافتن در نماز جماعت است.
۲. حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى ...
مراد از «الصّلوة الوسطى» بنا بر قولى، كنايه از جماعت مى‌باشد، چون كه افضل نمازها است.
۳. ... وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ.
۴. وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرائِكُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ ....
ياد نمودن از نماز جماعت
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به صورت خاصّ نشانه اهمّيّت آن:
الَّذِي يَراكَ حِينَ تَقُومُ وَ تَقَلُّبَكَ
فِي السَّاجِدِينَ.
مقصود از «تقلّبك
فى السّاجدين»
نماز پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در جماعت‌هاى مسلمانان است.
عنايت خاصّ و نگاه ويژه خداوند به
راز و نیاز شبانه و نماز جماعت:
الَّذِي يَراكَ حِينَ تَقُومُ وَ تَقَلُّبَكَ
فِي السَّاجِدِينَ.
مقصود از «يراك» معناى لازم آن است كه همان نگاه ويژه و توجّه خاصّ است.
توصيه خداوند به
مریم علیهاالسلام براى
برگزاری نماز، همراه جماعت:
يا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ.
شركت در نماز جماعت، مورد
تشویق خداوند:
وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ.
در تفسير «واركعوا مع الرّاكعين» يك احتمال اين است كه مقصود،
تشویق به نماز جماعت است، به اين دليل كه در اوّل آيه «صلاة» مقدّم شده است.
وجوب اقامه
نماز جمعه، به صورت جماعت:
۱. وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ.
يكى از احتمالات در تفسير آيه، نمازى است كه با جماعت واجب است اقامه شود، مثل نماز جمعه و عيدين.
۲. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ فَإِذا قُضِيَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا
فِي الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَ اذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيراً لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ.
جواز اقامه
نماز خوف، به صورت جماعت:
وَ إِذا
ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنَّ الْكافِرِينَ كانُوا لَكُمْ عَدُوًّا مُبِيناً وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرائِكُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَ أَسْلِحَتَهُمْ ...
آيه مزبور به نماز خوف در حال جماعت اشاره دارد و بيانگر اهمّيّت فراوان آن است و بدون ترديد با وجود امام جماعت جايز مى‌شود.
وجوب اقامه
نماز عیدین (
عید فطر،
عید قربان)، به صورت جماعت:
وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ.
يكى از احتمالات در تفسير آيه، نمازى است كه با جماعت واجب است اقامه شود، مثل نماز جمعه و عيدين.
جواز اقامه
نمازهای یومیّه به جماعت:
وَ إِذا
ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنَّ الْكافِرِينَ كانُوا لَكُمْ عَدُوًّا مُبِيناً وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرائِكُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَ أَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَ أَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُمْ مَيْلَةً واحِدَةً وَ لا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِنْ كانَ بِكُمْ أَذىً مِنْ مَطَرٍ أَوْ كُنْتُمْ مَرْضى أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ وَ خُذُوا حِذْرَكُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْكافِرِينَ عَذاباً مُهِيناً .
آيات فوق اشاره به
نمازهای چهار رکعتی (يوميّه) دارد.
اقامه نماز جماعت، توصيه خداوند به
بنی‌اسرائیل:
يا بَنِي إِسْرائِيلَ ... وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ ... وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ.
مطلوبيّت برگزارى نماز خوف به جماعت:
وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرائِكُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ ....
مصلحت برگزارى نماز جماعت در
جنگ، برعهده
فرمانده جنگ:
وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرائِكُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ ...
از اينكه خطاب در آيه به پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله رهبر و فرمانده مسلمانان است و در مورد نمازگزاران اقتداكننده با ضماير غايب ياد شده، برداشت به دست مى‌آيد.
آزار ديدن
رزمندگان هنگام نماز جماعت، سبب جواز
زمین گذاشتن
اسلحه در صورت حفظ
هوشیاری:
وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ ... وَ لا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِنْ كانَ بِكُمْ أَذىً مِنْ مَطَرٍ أَوْ كُنْتُمْ مَرْضى أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ وَ خُذُوا حِذْرَكُمْ ....
••• به نماز ايستادن گروهى از مسلمانان و پاسدارى گروهى ديگر، شيوه برپايى نماز خوف در حال جنگ به صورت جماعت:
وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرائِكُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ ....
••• اقتداى گروه دوم
مجاهدان به امام جماعت، در ركعت دوم، هنگام
جهاد:
وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرائِكُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ ....
••• ضرورت همراهى كردن گروه اوّل مجاهدان نمازگزار با امام جماعت، تا پايان دو
سجده ركعت اوّل:
وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرائِكُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَ أَسْلِحَتَهُمْ ....
••• ضرورت فرادا خواندن ركعت دوم نماز خوف، هنگام جهاد و جنگ پس از ركعت اوّل، در صورت
اقامه آن با جماعت:
وَ إِذا
ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنَّ الْكافِرِينَ كانُوا لَكُمْ عَدُوًّا مُبِيناً وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرائِكُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَ أَسْلِحَتَهُمْ ....
••• صحّت اقتداى هر گروه از مجاهدان برگزاركننده نماز خوف با يكى از دو ركعت نماز امام با جماعت:
وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ ... وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ ....
مريم عليهاالسلام مأمور شركت در نماز به همراه نمازگزاران:
يا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۴۷۶، برگرفته از مقاله «نماز جماعت».
