نقش امام در نظام تکوین و تشریع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وسیله نقلیه‌ای داریم که با آخرین سیستم‌های موجود مجهز است و هیچ نقصی در آن وجود ندارد و تمامی اسباب
آرامش و آسایش انسان در او مورد توجه قرار گرفته است و هر
احتیاج و نیازی که برای
انسان در مسیر مسافرت رخ بدهد آماده است. این ماشین، اگر چه توسط کامپیوتر هم هدایت شود ولی لازم است که قبلا توسط انسان متخصصی، موانع بر سر راه در حافظه‌ی کامپیوتر برنامه‌ریزی شده و او باید حافظه‌ها را به کار گیرد و شیوه‌ی رانندگی و... را به او آموزش دهد تا در موقع لزوم مورد استفاده قرار گیرد. امام نیز چنین نقشی را در
جامعه ایفا میکند.
حضرت رضا علیه‌السّلام میفرماید: «ان الامام زمام الدین و نظام المسلمین و صلاح الدنیا و عز
المؤمنین»؛ امام زمام و عنان
دین است و نظام مسلمین و صلاح دنیا و
عزت مؤمنین به آن وابسته است.
برای برپا کردن
خیمه یا چادری به ریسمان و پایه‌هائی در اطراف آن نیاز است تا خیمه شکل بگیرد؛ لیکن یک پایه در وسط خیمه و
چادر واقع می‌شود و اساس وجود چادر برآن وابسته است؛ چون اگر همان پایه برداشته شود خیمه می‌خوابد.
اسلام عزیز نیز بر پایه‌هائی قائم است که اساسی‌ترین آنها ـ -که سنگینی اسلام را بر دوش کشیده و همگان را در سایه‌ی آن جای داده ـ
امامت است. حضرت رضا علیه‌السّلام میفرماید: «ان الامامه اس الاسلام النامی و فرعه السامی»؛
امامت، ریشه و اساس اسلام و شاخه‌ی سربلند آن است.
اگر نامه‌ای با بهترین خط و مضامین و کاغذ و پاکت و... نوشته شود لیکن در هنگام ارسال،
تمبر پستی نداشته باشد، نامه‌رسان وقتی که بعد از باز کردن درب صندوق، با چنین نامه‌ای روبرو می‌شود، از ارسال آن دست بر می‌دارد چون مجوز قانونی برای ارسال آن وجود ندارد. اما اگر نامه‌ای هر چند بدخط و در یک کاغذ و پاکت کاهی و کهنه نوشته شده باشد با داشتن تمبر پستی، نامه‌رسان بدون هیچ مشکلی آن را به آدرس مربوطه منتقل میکند. مقام امامت و معرفت به آن، تمبر پستی اعمال
بشر است. قال الرضا علیه‌السّلام : «بالامام تمام الصلوه والزکاه و الصیام والحج و الجهاد و توفیر الفیء و الصدقات و امضاء الحدود و الاحکام و منع الثغور و الاطراف»؛
و «و بموالاتکم تقبل الطاعه المفترضه و لکم الموده الواجبه...» ؛ با دوستی و پیروی شما
عبادات واجب الهی مورد قبول واقع می‌شود و بر انسان‌ها واجب است که از صمیم قلب به شما مودت و محبت داشته باشند. (زیارت جامعه). امام متمم و مکمل
نماز و
زکات و
روزه و
حج و
جهاد و مایه‌ی زیادی خیر و احسان و صدقات، و اجرای حدود و
احکام و استحکام مرزها و سرحدات است.
جریان برق در زندگی به کار گرفته می‌شود و انسان بدین وسیله در کارگاه‌ها یا در کارخانجات و یا در محیط خانه از آن استفاده میکند لیکن خطرهائی که از همین وسیله متوجه انسان می‌شود خیلی ناگوار است و قابل جبران نیست. بهترین راه برای هر کس در استفاده از این ابزار زندگی توجه به کیفیت استفاده است که توسط کارشناس برق مشخص می‌شود.
امام رضا علیه‌السّلام میفرماید: «الامام یحل حلال الله و یحرم حرام الله و یقیم حدود الله و یذب عن دین الله...» ؛
امام است که
حلال الهی را حلال و حرامش را
حرام میکند حدود و قوانین خدا را پیاده میکند و از دین الهی دفاع می‌نماید.
چند مطلب را از نقش
آفتاب در پرورش موجودات می‌آموزیم:
۱.
خورشید تمامی امکانات
رشد و حیات را در اختیار موجودات و مخلوقات قرار می‌دهد.
۲. چون مادر مهربان و دلسوز همیشه به فکر تربیت و پرورش است.
۳. تمامی موجودات را انرژی داده و در هر موردی قابل استفاده خواهند بود.
۴. مواد غذائی مانند
نان ، کره، سبزی همه و همه به برکت خورشید شکل می‌گیرند.
حضرت امام رضا علیه‌السّلام میفرماید: «الامام کالشمس الطالعه المجلله بنورها للعالم و هی بالافق بحیث لا تنالها الایدی والابصار.»
. (و در
حدیث کساء خالق عالم میفرماید: «... وعزتی و جلالی انی ما خلقت سمآء مبنیه و لا ارضا مدحیه و لا قمرا منیرا و لا شمسا مضیئه و لا فلکا یدور و لا بحرا یجری و لا فلکا یسری الا لاجلکم و محبتکم...» . به عزت و جلال خودم قسم، این
آسمان موجود و
زمین کشیده شده و ماه نورانی و خورشید روشنی‌دهنده و فلک حرکت‌کننده و دریای روان و کشتی سیار را نیافریده‌ام مگر برای خاطر شما و دوستی شما. و «بکم فتح الله و بکم یختم و بکم ینزل الغیث و بکم یمسک السماء ان تقع علی الارض الا باذنه و بکم ینفس الهم و یکشف الضر...» خدا با شما آغاز کرده است، و با شما پایان می‌بخشد، و به یمن وجود شما
باران را فرو می‌بارد، و آسمان را از سقوط بر زمین بدون اذنش باز می‌دارد، و به وسیله‌ی الطاف شما غبار اندوه را از دلها می‌زداید، و سختی زندگی و بدی حال را برطرف می‌سازد.» (
زیارت جامعه ). امام مانند خورشید فروزان است که به نورش عالم روشن است و او در یک گوشه از
جهان قرار گرفته که دیدگان قادر به دیدنش نیستند دست و قدرت بشر هم به وی نخواهد رسید. (و نمی‌توانند عظمت آن را درک کنند.)
سوال: آیا موارد بالا درباره‌ی امام غائب نیز صادق است یا نه؟ به عبارت دیگر برکات وجود امام زمان علیه‌السّلام در
زمان غیبت چیست؟
در پاسخ می‌گوییم:
مساله فوائد وجودی امام غایب از طرق ذیل قابل بررسی است:
۱. از طریق محاسبات اجتماعی؛
۲. از طریق
قرآن و
نهج البلاغه ؛
۳. از طریق روایات متعدد
معصومین علیه‌السّلام .
محاسبات عقلی و اجتماعی ثابت میکند که
اعتقاد به وجود چنین امامی، در طول مدت، اثر عمیقی در حفظ وحدت جمعیت و تشکیلات، بالاخص آماده‌کردن افراد برای نهضت و قیام بر ضد جور، استبداد و خودکامگی، و افسانه‌پرستی و تفرقه‌اندازی داشته است. (بهترین شاهد بر این که وجود
رهبر ، حافظ نظام و نگاه دارنده‌ی مکتب و مایه‌ی تشکل پیروان اوست، ماجرای نبرد احد است. در
جنگ احد ، به طور اشتباه، و یا از روی غرض‌ورزی، ندایی در قلب لشکر بلند شد: «الا قد قتل محمد» محمد کشته شد. وقتی شایعه‌ی
مرگ رهبر قوت گرفت، نظام و پیوستگی آنان چنان گسسته گردید که هر کدام به گوشه‌ای فرار کرده و دست از نبرد کشیدند، اما هنگامی که خبر قتل پیامبر تکذیب شد، لشکر از هم پاشیده، بار دیگر به دلگرمی وجود رهبر از نقاط مختلف دور پیامبر گرد آمده و نبرد و دفاع را از سر گرفتند. خداوند، در قرآن کریم، این
حقیقت را به خوبی بیان فرموده: «و ما محمد الا رسول قد خلت من قبله الرسل ا فان مات او قتل انقلبتم علی اعقابکم و من ینقلب علی عقبیه فلن یضر الله شیئا و سیجزی الله الشاکرین»
.
امیرمؤمنان علیه‌السّلام در نهج‌البلاغه برای خدا دو نوع
حجت معرفی می‌نماید: یکی حاضر و آشکار و دیگری غایب و ناپیدا. آنجا که میفرماید: «پروردگارا! روی زمین هیچ گاه از حجت‌های تو خالی نمی‌ماند، حجت‌هایی که گاهی مرئی و آشکار، و گاهی از بیم مردم پنهان است، تا دلایل آئین الهی محو و نابود نشود.» «اللهم، لا تخلوا الارض من قائم لله بحجه اما ظاهرا مشهورا او خائفا مغمورا لئلا تبطل حجج الله و بیناته.»
مقصود
امام علی علیه‌السّلام از «حجت خائف و مغمور» کیست؟ آیا جز آن پیشوای معصوم است که بر اثر نبودن شرایط مساعد، در پس پرده‌ی غیبت به سر می‌برد تا روزی که جهان برای
قیام و نهضت او آماده گردد؟
از امام چهارم،
حضرت سجاد علیه‌السّلام پرسیدند: شیعیان در زمان غیبت از وجود
حضرت ولی عصر علیه‌السّلام چگونه استفاده می‌کنند؟ فرمود: «آن چنان که از خورشید استفاده می‌شود هنگامی که در پشت ابرها پنهان میگردد.»
حضرت آیت‌الله جوادی آملی در این باب می‌فرمایند: «تشبیه امام به آفتاب و تشبیه غیبت امام به واقع شدن آفتاب پشت ابر لطایف بسیاری در بردارد:
خورشید در منظومه‌ی شمسی مرکزیت دارد و کرات و سیارات به دور او در حرکت‌اند، چنان که وجود گرامی حضرت حجت علیه‌السّلام در نظام هستی مرکزیت دارد: «ببقائه بقیت الدنیا و بیمنه رزق الوراء و بوجوده ثبتت الارض والسماء.»
خورشید در این مجموعه، منافع فراوانی دارد: ایجاد جاذبه ـ که مایه‌ی ثبات و بقای نظام است ـ
گرما و حرارت ـ که از پشت انبوه ابر غلیظ نیز به
زمین می‌رسد ـ باد و باران، روییدن
گیاهان و امثال آن از برکت تابش خورشید است و ابرگرفتگی در آن اثر مهمی ندارد. بله، نور افشانی از پشت ابر، کمتر خواهد بود. بدین ترتیب ابرگرفتگی فقط یکی از منافع آفتاب ـ آن هم در برخی نقاط ـ را تقلیل می‌دهد نه این که از بین ببرد.
ابر، هرگز آفتاب را نمی‌پوشاند بلکه ما را می‌پوشاند، در نتیجه ما را از دیدن آن محروم میکند، نه آنکه در منفعت‌رسانی آن خلل ایجاد کند. چگونه می‌توان گفت: کسی که عالم وجود در قبضه‌ی
قدرت اوست و می‌تواند هر لحظه‌ای در هر جا حضور داشته باشد، غایب است؟
پوشاندن ابر، اختصاص به کسانی دارد که در زمین هستند نه کسی که بر فراز ابر
حرکت میکند. غیبت آن حضرت نیز برای کسانی است که به دنیا و
طبیعت چسبیده‌اند، اما کسانی که بر ابرهای شهوات و غبار هواهای نفسانی پا می‌گذارند و در
آسمان عبودیت پرواز می‌کنند، در بهره گرفتن از خورشید با دیگران قابل مقایسه نیستند.
آفتاب، لحظه‌ای از نورافشانی غفلت نمی‌کند. هر کس به اندازه‌ی ارتباطی که با خورشید دارد از
نور آن بهره می‌برد و اگر بتواند همهی موانع را کنار بزند و در برابر آفتاب بنشیند بهره‌ی کاملی می‌برد. چنان که حضرت ولی عصر مجرای فیض الهی است و از این جهت فرقی بین بندگان خدا نمی‌گذارد؛ لیکن هر کس به اندازه‌ی ارتباط خود مستفیض می‌شود.
اگر این آفتاب پشت ابر هم نباشد شدت سرما و تاریکی، زمین را غیر قابل سکونت خواهد کرد. اگر وجود گرامی آن حضرت در پس پرده‌ی غیبت نباشد سختی‌ها و تنگی‌های معیشت و کینه‌توزی دشمنان مجالی به
شیعه نمی‌دهد. آن حضرت در توقیع مبارک خود به مرحوم
شیخ مفید رحمة‌الله‌علیه نوشته‌اند: «ما در مراعات حال شما سهل‌انگار نیستیم و هرگز شما را فراموش نمی‌کنیم و گرنه سختی‌ها و تنگناهای فراوانی به شما می‌رسید و دشمنان، شما را نابود می‌کردند.»«انا غیر مهملین لمراعاتکم و لا ناسین لذکرکم و لو لا ذلک لنزل بکم اللاواء و اصطلمکم الاعداء.»
درست است که امام علیه‌السّلام با حضور و ظهور خود می‌تواند مایه‌ی اضمحلال دشمنان گردد، آن گونه که از نظر علمی، تابش بدون ابر و مستقیم
خورشید ـ به خاطر اشعه‌هایی که دارد ـ ضد عفونی کننده و از نظر فقهی نیز جزو مطهرات محسوب می‌شود و برخی نجاسات را پاک میکند، لیکن وجود امام معصوم علیه‌السّلام در نظام آفرینش مثل مغناطیس زمین است که با وجود نامرئی بودن، همهی قبله‌نماها و قطب‌نماهای کشتی‌ها، هواپیماها، عملیات‌های نظامی و... را به حرکت در می‌آورد و از برکت آن میلیون‌ها بلکه میلیاردها انسان، جهت قبله یا مسیر
مسافرت خود را پیدا می‌کنند و به مقصد می‌رسند.
۱. تمام صفات و ویژگیهایی که برای
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در قرآن ثابت شده، برای جانشینان او نیز اثبات میگردد.
۲.
ولایت امام، منافاتی با ولایت اختصاصی خداوند متعال ندارد؛ چرا که این ولایت نیز با اذن
خداوند است.
پذیرش ولایت تکوینی و تشریعی امام، عامل موثری بر تهذیب و تسلط بر نفس است. (
امام رضا علیه‌السّلام می‌فرمایند: «والله ان اعمالکم لتعرض علی فی کل یوم و لیله»؛ به خدا قسم که اعمال شما هر
صبح و
شام بر من عرضه می‌شود...» ؛ تفسیر قمی:
حضرت صادق علیه‌السّلام در مورد این آیه فرمود: «مؤمنین در این آیه، ائمهی طاهرین علیه‌السّلام هستند.
؛ «و قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و المؤمنون» (ای پیامبر! ) به مردم بگو عمل کنید (ولی بدانید) که خداوند و پیامبر و مؤمنان کارهای شما را می‌بینند.
.
خواندن روزانه مقداری از
زیارت جامعه ، ما را در رسیدن به حوائج دنیوی و اخروی کمک می-کند. (در ملاقاتی که سید رشتی با امام زمان داشتند، حضرت به ایشان فرمودند: «چرا شما زیارت جامعه نمیخوانید؟ جامعه جامعه جامعه...» این جریان ملاقات را مرحوم
شیخ عباس قمی در
مفاتیح الجنان در
فضیلت زیارت جامعه آوردهاند.
در هر موقعیت مناسبی برای تعجیل فرج امام زمان
دعا کنیم؛ تا مشکلات‌مان حل شود. (قال علیه‌السّلام : «اکثرواالدعاء بتعجیل الفرج، فان ذلک فرجکم.» .
رسیدن به مدارج بالای علم و
دانش از راه توسل به ائمه اطهار علیه‌السّلام امکانپذیر است. (قال رسولالله : «انا دار الحکمه و علی بابها.» من خانهی حکمت هستم و علی علیه‌السّلام در آن خانه است.
ولایت
کفار و دشمنان را نپذیریم، چون آنان تنها به فکر هم‌مسلکان خویشند.
. «یا ایها الذین آمنوا لا تتخذوا الیهود و النصاری اولیاء بعضهم اولیاء بعض و من یتولهم منکم فانه منهم ان الله لا یهدی القوم الظالمین»؛ با کفار رابطهی ولایت نداشته باشید، تا امدادهای غیبی خدا به سوی شما سرازیر شود. «لا تتخذوا... یاتی بالفتح او
امر من عنده»
.
نسبت به دوستان خود و مردم بی‌تفاوت نباشیم. («و المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر...» .
.
ببینیم چه کسی را به عنوان
رهبر و الگو انتخاب کرده‌ایم؟! («یوم ندعوا کل اناس بامامهم فمن اوتی کتابه بیمینه فاولئک یقرؤن کتابهم و لا یظلمون فتیلا» روزی که هر گروهی از مردم را با پیشوایشان فرامی خوانیم، پس هر کس نامه‌ی عملش به دست راستش داده شود، پس آنان نامه‌ی خود را (با شادی) می‌خوانند و کمترین ستمی بر آنان نمی‌شود.
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، سایت بلاغ، برگرفته از مقاله«نقش امام در نظام تکوین و تشریع».
