• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مَقْتُ‌ (لغات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





مَقْتُ‌: (كَبُرَ مَقْتاً)
مَقْتُ‌: در اصل به معنى «بغض شديد» نسبت به كسى است كه كار قبيحى انجام داده است.
لذا در ميان عرب جاهلى، كسى كه همسر پدرش را به نكاح خود در مى‌آورد «نكاح مقت» مى‌گفتند.
این نکاح به معنای تنفرآميز است.
فرزندانى كه ثمره آن بودند «مقيت» (فرزندان مورد تنفر) مى‌ناميدند.



به موردی از کاربرد مَقْتُ‌ در قرآن، اشاره می‌شود:

۱.۱ - مَقْتُ‌ (آیه ۳ سوره صف)

(كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ‌)
(نزد خدا بسيار خشم‌آور است كه سخنى بگوييد كه عمل نمى‌كنيد.)

۱.۱.۱ - مَقْتُ‌ در المیزان و مجمع‌ البیان

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه مقت به معناى خشم شديد است. اين آیه مى‌خواهد مضمون آيه قبلى را تعليل كند و بفرمايد: خدای تعالی از همه اعمال انسان بيش از همه از اين عملش سخت به خشم مى‌آيد كه چيزى را بگويد كه بدان عمل نمى‌كند، چون اين خود از نشانه‌هاى نفاق است.


۱.۲ - مَقْتُ‌ (آیه ۱۰ سوره غافر)

(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنادَوْنَ‌ لَمَقْتُ‌ اللَّهِ أَكْبَرُ مِنْ‌ مَقْتِكُمْ‌ أَنْفُسَكُمْ إِذْ تُدْعَوْنَ إِلَى الْإِيمانِ فَتَكْفُرُونَ‌)
(روز قیامت كسانى را كه کافر شدند صدا مى‌زنند كه عداوت و خشم خداوند نسبت به شما از عداوت و خشم خودتان نسبت به خودتان بيشتر است، چرا كه به سوى ایمان دعوت مى‌شديد، ولى انكار مى‌كرديد.)

۱.۲.۱ - مَقْتُ‌ در المیزان و مجمع‌ البیان

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه مقت به معناى شديدترين مرحله خشم است. خداى تعالى بعد از آن‌كه پاره‌اى از آثار ايمان مؤمنین را برشمرد، اينک به سراغ کفار برگشته، پاره‌اى از آثار سويى كه از جهت كفر دارند، برمى‌شمارد.


۱.۲.۲ - مَقْتُ‌ در تفسیر نمونه

در آيه مورد بحث، جمله «كبر مقتا»، واژه «مقت» با «كبر» كه آن نيز دليل بر شدت و عظمت است توأم شده و دليل بر خشم عظيم خداست نسبت به گفتار خالى از عمل.
علاّمه طباطبایى در الميزان مى‌گويد: «فرق است بين اين‌كه انسان سخنى را بگويد كه انجام نخواهد داد و بين اين‌كه انجام ندهد كارى كه مى‌گويد، اوّلى دليل بر نفاق است و دومى دليل در ضعف اراده.»
ظاهرا منظور اين است كه گاه انسان سخنى مى‌گويد كه از اوّل تصميم دارد انجام ندهد اين يک نوع نفاق است، امّا گاه از اول تصميم بر عمل دارد ولى بعدا پشيمان مى‌شود، اين دليل بر ضعف اراده است.
به‌هرحال آيه مورد بحث هرگونه تخلف از عهد و پيمان و وعده و حتى به گفته بعضى نذر را نيز شامل مى‌شود.
در نهج البلاغه (نامه ۵۳) آمده است:
چنان‌كه قرآن مى‌گويد:
(كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اَللّٰهِ أَنْ تَقُولُوا مٰا لاٰ تَفْعَلُونَ‌)
در آيه ۱۰ سوره مؤمن مى‌خوانيم:
(إِنَّ اَلَّذِينَ كَفَرُوا يُنٰادَوْنَ لَمَقْتُ اَللّٰهِ أَكْبَرُ مِنْ مَقْتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ‌...)
«كسانى را كه كافر شدند روز قيامت صدا مى‌زنند كه عداوت و خشم پروردگار نسبت به شما از عداوت و خشم خودتان نسبت به خودتان بيشتر است...»
چرا كه دعوت به سوى ايمان مى‌شديد ولى راه كفر را پيش مى‌گرفتيد. در اين آيه، واژه «مقت» نيز به معنى «بغض و عداوت شديد» آمده و نشان مى‌دهد كه افراد بى‌ايمان هرچند نسبت به خود عداوت شديد پيدا مى‌كنند خشم خداوند نسبت به آن‌ها از آن هم شديدتر است.


۱. صف/سوره۶۱، آیه۳.    
۲. غافر/سوره۴۰، آیه۱۰.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، دار القلم، ص۷۷۲.    
۴. طریحی نجفی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۲۲۱.    
۵. صف/سوره۶۱، آیه۳.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۵۱.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۴۲۱.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۴۹.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۳۹۳.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۴۱۸.    
۱۱. غافر/سوره۴۰، آیه۱۰.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۶۸.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۴۷۳.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۳۱۲.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۲۳۶.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۸۰۳.    
۱۷. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۲۸، نامه ۵۳.    
۱۸. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج ۳، ص۱۲۰، نامه ۵۳.    
۱۹. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۴۴، نامه ۵۳.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۹۳، نامه ۵۳.    
۲۱. صف/سوره۶۱، آیه۳.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه‌، ط-دار الکتب الاسلامیه‌، ج۲۰، ص۴۰.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه‌، ط-دار الکتب الاسلامیه‌، ج۲۴، ص۶۲.    



• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مَقْتُ‌»، ج۴، ص۳۱۳.






جعبه ابزار