مَعروش و غیر مَعروش (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَعروش و غیر مَعروش:
(وَ هُوَ الَّذی اَنْشَاَ مَعْروشاتٍ وَ غَیْرَ مَعْروشاتٍ) مَعروش و غیر مَعروش: از مادّه
«عرش» گرفته شده
و
مفسران در تفسیر کلمه
«معروش» و
«غیر معروش» سه احتمال داده‌اند:
۱- همان معنایی که در ترجمه
آیه مورد بحث آمده، یعنی
درختانی که روی پای خود نمی‌ایستند و نیاز به داربست دارند و
درختانی که بدون نیاز به داربست روی پای خود می‌ایستند (زیرا «عرش» در لغت به معنی برافراشتن و هر موجود برافراشته است و به‌همین جهت به سقف و یا تخت پایه‌بلند، عرش گفته می‌شود).
۲- منظور از معروش،
درخت اهلی است که به‌وسیله دیوار و امثال آن در باغ‌ها حفاظت می‌شود و غیر معروش
درختان بیابانی و جنگلی و کوهستانی است.
۳- معروش
درختی است که بر سر پا ایستاده و یا از روی
زمین بلند شده، اما غیر معروش
درختی است که به روی زمین می‌خوابد و پهن می‌شود.
ولی معنی اوّل مناسب‌تر به نظر می‌رسد و شاید ذکر «معروشات» در آغاز سخن (آیه مورد بحث) به خاطر ساختمان عجیب و شگفت‌انگیز این گونه
درختان است. یک نگاه کوتاه به
درخت انگور و ساقه و شاخه پر پیچ و خم آن‌که با قلاب‌های مخصوصی مجهز است و خود را به اشیاء اطراف می‌چسباند تا کمر راست کند، شاهد این مدعاست.
به موردی از کاربرد
مَعروش و غیر مَعروش در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ هُوَ الَّذی اَنشَاَ جَنّاتٍ مَّعْروشاتٍ وَ غَیْرَ مَعْروشاتٍ وَ النَّخْلَ وَ الزَّرْعَ مُخْتَلِفًا اُکُلُهُ وَ الزَّیْتونَ وَ الرُّمّانَ مُتَشابِهًا وَ غَیْرَ مُتَشابِهٍ کُلواْ مِن ثَمَرِهِ اِذا اَثْمَرَ وَ آتواْ حَقَّهُ یَوْمَ حَصادِهِ وَ لا تُسْرِفواْ اِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفینَ) (اوست کسی که باغ‌های معروش (باغ‌هایی که درختانش روی داربست‌ها قرار دارد) و باغ‌های غیر معروش (باغ‌هایی که نیاز به داربست ندارد) را آفرید و همچنین نخل و انواع زراعت را، که از نظر میوه و طعم باهم متفاوتند و نیز
درخت زیتون و
انار را، که از جهتی با هم شبیه و از جهتی تفاوت دارند؛ برگ و ساختمان ظاهریشان شبیه یکدیگر است، ولی طعم و میوه آن‌ها متفاوت می‌باشد. از میوه آن، به هنگامی که به ثمر می‌نشیند، بخورید و حق آن را به هنگام برداشت محصول بپردازید و
اسراف نکنید، که
خداوند مسرفان را دوست ندارد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ هُوَ الَّذی اَنْشَاَ جَنّاتٍ مَعْروشاتٍ وَ غَیْرَ مَعْروشاتٍ) شجره معروشه آن
درختی را گویند که شاخه‌هایش به وسیله داربست بالا رفته و یکی بر بالای دیگری قرار گرفته باشد، مانند
درخت انگور و عرش در اصل لغت به معنای رفع و بلندی است. بنابراین
(جَنّاتٍ مَعْروشاتٍ) عبارت خواهد بود از تاکستان‌ها و باغ‌های انگور و مانند آن‌ها و جنات غیر معروشات، باغ‌هایی که
درخت‌های آن بر تنه خود استوار باشد نه بر داربست.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مَعروش و غیر مَعروش»، ج۳، ص۱۴۸-۱۴۹.
