|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مسجد کوفه یکی از مساجد چهارگانه بزرگ جهان اسلام است که در شهر کوفه عراق، در ۱۲ کیلومتری شمال شهر نجف واقع شده است. گفته می‌شود این مسجد ابتدا توسط حضرت آدم (علیه‌السّلام) ساخته شده و پس از مسجدالحرام قدیمی‌ترین مسجد جهان بوده و دارای فضائل بسیار و مقام‌های متعدد است. در دهه‌های اول هجری قمری، توسط سعد بن ابی‌وقاص بازسازی، و سپس توسط علی بن ابی‌طالب، مرکزی مهم برای خلافت در نظر گرفته شد. در طول تاریخ اسلام دارای تحولات بسیاری بوده و چندین مرتبه بازسازی شده است. مقبره برخی از بزرگان مانند مسلم بن عقیل و هانی بن عروه و مختار ثقفی و علمای دینی در آنجا قرار دارد. طبق روایات وارده از معصومین (علیهم‌السّلام) مسجد کوفه در عصر ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) از جایگاه و پایگاه مهم و برجسته‌ای برخوردار خواهد بود. مسجد اعظم کوفه، از قدیمی‌ترین مساجد تاریخی جهان اسلام است که تاکنون باقی مانده است، این مسجد، یکی از مساجد مقدس شیعه است و بلکه با توجه به روایات متعدد وارد شده در فضیلت این مسجد، می‌توان آن را پس از مسجدالحرام و مسجدالنبی، سومین مسجد مقدس به شمار آورد، همچنین مسجد کوفه، یکی از چهار مکانی است که مسافر در آنجا مخیر است نماز خود را کامل یا شکسته به‌جای آورد، سه مکان دیگر، عبارت‌اند از: مسجدالحرام، مسجدالنبی و حرم مطهر امام حسین (علیه‌السّلام). مسجد کوفه در زمان خلافت عمر بن خطاب و پس از آنکه سعد بن ابی‌وقّاص، شهر را به عنوان محل استقرار دائم لشکر مسلمانان، انتخاب کرد، ساخته شد. آنها ابتدا نقشه مفصل و جامعی برای بنای مسجد کشیدند و بر آن اساس، مسجد را که محور و مرکز اصلی شهر بود، ساختند، محدوده آن را نیز با تیراندازی یک تیرانداز تعیین کردند که در چهار سمت تیر انداخت. [۲]
بلاذری، احمد بن يحيى، فتوح البلدان، ص۳۸۸.
دلیل این کار آن بود که می‌خواستند مسجد به قدری گنجایش داشته باشد تا همه جنگجویان که تعدادشان به چهل هزار نفر می‌رسید، بتوانند در آنجا نماز بخوانند، بعد از آن، زیاد بن ابیه، مسجد را به مقداری که گنجایش بیست هزار نفر دیگر را هم داشته باشد، توسعه داد. به گفته برخی مورخان، در ساخت مسجد، از ستون‌ها و مصالح ساختمانی به کار رفته در کاخ‌ها و بناهای شهر باستانی «حیره»، استفاده شد.مسجد کوفه به صورت مربع، با دیوارهای کوتاه ساخته شد و بیشتر مساحت آن، بدون سقف بود، در دوره حاکمیت زیاد بن ابیه بر عراق، بر وسعت مسجد افزوده شد و دیوارهای آن، مستحکم‌تر و بلندتر گردید و کف آن با ریگ پوشانده شد. [۵]
طريحى، محمدسعيد، العتبات المقدسة فی الکوفه، ص۱۶.
در سال ۳۱۷ ه. ق، قرامطه پس از تسلط بر مکه، حجرالاسود را از دیوار کعبه جدا کردند و با خود به شهر «احساء»، در شمال شرقی شبه‌جزیره عربستان بردند، تا اینکه در سال ۳۳۹ ه. ق، در دوره خلیفه عباسی، المطیع لله، با وساطت یکی از سادات، به نام عمر بن یحیی علوی، آن را به مسجد کوفه منتقل نمودند و روی یکی از ستون‌ها، نصب کردند و سپس به مکه بازگرداندند. از نوشته ابن‌جبیر چنین برمی‌آید که برخلاف شهر کوفه که در قرن ششم به مخروبه‌ای تبدیل شده، مسجد کوفه از خرابی مصون مانده است. ابن‌بطوطه نیز مسجد را در قرن هشتم دیده و آن‌را چنین توصیف کرده است: «سقف مسجد، بر ستون‌هایی از سنگ تراشیده شده، استوار است و قطعات سنگ با سرب، به یکدیگر پیوسته است.» علامه سیدمهدی بحرالعلوم در سال ۱۱۸۱ ه. ق، مسجد را بازسازی نمود، در جریان این بازسازی، بخش‌ها و ستون‌های قدیمی مسجد، خراب شد و کف مسجد روی بخش‌های خراب شده، به ارتفاع چهار متر، بالا آورده شد و در محل مقام‌های مسجد که زیر خاک دفن شده بود، مقام‌های جدیدی ساخته شد، پس از وی، شیخ محمدحسن، صاحب جواهر، مردم را به زیارت مسجد کوفه و توجه بیشتر به ادای آداب آن تشویق می‌کرد و خودش نیز روزهای سه‌شنبه، همراه با طلاب حوزه به زیارت مسجد کوفه می‌آمد و شب را در مسجد سهله، سپری می‌کرد. [۹]
طريحى، محمدسعيد، العتبات المقدسة فی الکوفه، صص۳۸ - ۳۹.
در اوایل دو قرن نوزدهم و بیستم میلادی، جنایت‌هایی در حق شیعیان در این مسجد اتفاق افتاد؛ در سال ۱۲۱۶ ه. ق- ۱۸۰۲ م، وهابی‌ها به دو شهر کربلا و نجف حمله کردند و در جریان حمله خود به نجف، به مسجد کوفه یورش بردند و همه شیعیانی را که در حال نماز و عبادت بودند، به شهادت رساندند. همچنین در جریان انقلاب سال ۱۹۲۰ م شیعیان عراق علیه اشغال انگلیس، هواپیماهای انگلیسی، مسجد کوفه را که بسیاری از مردم به داخل آن پناه آورده بودند، بمباران کردند و تعداد بسیاری از شیعیان را به شهادت رساندند و بعضی از مقام‌های مسجد را خراب کردند، سپس نیروهای نظامی انگلیس، با اسب و سگ‌های خود، وارد مسجد شدند. [۱۰]
طريحى، محمدسعيد، العتبات المقدسة فی الکوفه، صص۴۰ - ۴۲.
پس از سقوط رژیم بعثی عراق، اسماعیلیان بهره که در هند حضور دارند، مسجد کوفه را به‌صورت کامل بازسازی کردند، در این بازسازی، کف و نماهای مسجد با سنگ‌های مرمر سفیدرنگ پوشیده شد و در شبستان مسجد، ستون‌های دایره‌ای سنگی، نصب گردید و دو مناره بزرگ، در دو زاویه شمال غربی و شرقی مسجد ایجاد شد، گرچه این بازسازی، به شیوه زیبا و مناسبی صورت گرفته است و به‌کارگیری سنگ‌های مرمر سفید و یکپارچه و تزیینات معماری زیبا در آن، منظره دلپذیری به مسجد بخشیده است، اما اصالت تاریخی مسجد، از بین رفته است و بیشتر مقام‌های داخل صحن مسجد که پیش‌تر به‌صورت محراب یا ستون تاریخی بود، به محرابچه‌های کوچکی تبدیل شده و حتی برخی از مقام‌ها نیز به‌طور کامل، حذف شده است. ساختمان فعلی مسجد، بالغ بر چهل هزار مترمربع مساحت دارد، نمای آن، تقریباً به شکل مربعی است که اضلاع آن به ابعاد ۱۱۰ • ۱۱۶ • ۱۰۹ • ۱۱۶ متر است. دیوارهای مسجد، بلند و از بیرون، با برج‌های نیمه دایره، استحکام بخشیده شده است، تعداد این برج‌ها ۲۷ عدد است که در هریک از اضلاع جنوبی و غربی، پنج برج و در هریک از اضلاع شمالی و شرقی، هفت برج و برج‌هایی نیز در چهار گوشه مسجد، وجود دارد. [۱۱]
طريحى، محمدسعيد، العتبات المقدسة فی الکوفه، ص۹۴.
 متصل به مسجد، از هر دو سمت شرقی آن، صحن دیگری وجود دارد که در آن، دو مرقد مسلم بن عقیل و هانی بن عروه، قرار دارد. در گذشته، در سمت غربی مسجد، صحن دیگری وجود داشته که دارای ایوان‌ها و حجره‌ها و دیواری گرداگرد آن بوده است، این محوطه، کاروانسرایی مخصوص اقامت زائران و مسافران بوده است که در سال ۱۳۲۷ ه. ق، تاسیس گردید و در سال ۱۳۸۳ ه. ق، تخریب شد. [۱۲]
طريحى، محمدسعيد، العتبات المقدسة فی الکوفه، صص۹۴ - ۹۵.
مشابه این کاروانسرا، هنوز در ضلع شرقی مسجد سهله، باقی مانده است.در گذشته، مسجد کوفه دارای چند دروازه بوده است که امروزه تنها یک دروازه آن، باقی مانده است، نام این دروازه باب الفیل و در گوشه شمال غربی مسجد قرار دارد، البته در دوره‌های اخیر، دروازه‌های جدیدی به صحن مسجد، باز شده است، از جمله دروازه‌ای واقع در میانه ضلع غربی مسجد که به اشتباه باب الکنده (از دروازه‌های قدیمی مسجد کوفه) خوانده می‌شود، دروازه صحن مسلم بن عقیل، در میانه ضلع شرقی مسجد که چندین بار، از جمله در سال ۱۳۸۸ ه. ق، بازسازی شده است و دروازه کوچکی به نام باب الرحمه، در میانه ضلع شمالی که در سال ۱۳۸۸ ه. ق، ایجاد شده است. [۱۳]
طريحى، محمدسعيد، العتبات المقدسة فی الکوفه، ص۸۱.
۱۱.۱ - باب الفیل بالای باب الفیل، مناره‌ای دایره‌ای وجود دارد که در سال ۱۳۷۶ ه. ق- ۱۹۵۶ م ساخته شده و بدنه آن با الواح و کتیبه‌های کاشی، تزیین یافته است، این مناره، به‌جای مناره قدیمی‌تری ساخته شد که در تاریخ مذکور، به سبب بنای مناره جدید، به‌طور کامل تخریب گردید. [۱۴]
طريحى، محمدسعيد، العتبات المقدسة فی الکوفه، صص۶۵ - ۶۶.
در بازسازی اخیر مسجد، دو مناره مربع به مسجد افزوده شده است که یکی از آنها، در زاویه شمال غربی مسجد، کنار مناره دایره‌ای قدیمی و مناره دیگر، در زاویه شمال شرقی، قرار دارد. ۱۱.۲ - باب الثعبانیکی از نام‌های باب الفیل، در گذشته، «باب الثعبان» (دروازه افعی)، بوده است. علت نامگذاری آن، وقوع یک کرامت در زمان امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در ارتباط با این دروازه مسجد است که در تعدادی از منابع شیعه، نقل شده است. داستان آن، چنین است که در یکی از روزهای جمعه، امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) بالای منبر مسجد کوفه، خطبه می‌خواند که افعی بزرگی که سر آن از سر گوسفند نیز بزرگ‌تر بود، از سمت باب الفیل وارد مسجد شد و به سمت منبر حرکت کرد و مردم از ترس آن، کنار رفتند، افعی نزد امام علی (علیه‌السّلام) بالای منبر رفت و سرش را نزدیک امام برد و حضرت به او، گوش داد، سپس از منبر پایین آمد و از همان باب الفیل بیرون رفت و از دیدگان مردم غایب شد، حضرت (علیه‌السّلام) خطاب به مردم فرمود:این افعی را که دیدید، وصی محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بر جنیان است و من، وصی ایشان بر آدمیانم، آن افعی، بیشتر از شما از من پیروی می‌کند و او، جانشین من میان شماست... و او از من سؤالی کرد که من پاسخ او را دادم. در کتب حدیث شیعه، روایات فراوانی درباره آداب و فضایل مسجد کوفه، نقل شده است که در اینجا به تعدادی از این روایات، اشاره می‌کنیم. ۱۲.۱ - در کلام پیامبراز رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت کرده‌اند که فرمود:زمانی که من را به آسمان عروج دادند، به زمین، در مسجد پدرم نوح (علیه‌السّلام) و پدرم ابراهیم (علیه‌السّلام) که همان مسجد کوفه است، فرو آمدم و در آن، دو رکعت نماز خواندم... خواندن یک نماز واجب در آن مسجد، معادل یک حج مقبول و یک نماز نافله، برابر با یک عمره مقبول می‌باشد. [۱۸]
ذهنى تهرانى، محمدجواد، ترجمه کامل الزیارات، صص۸۷ - ۸۸.
۱۲.۲ - در کلام امام علیاز امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) روایت شده است که نماز نافله در این مسجد، معادل یک عمره همراه با رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و نماز واجب در آن، برابر با یک حج همراه با رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است و در این مسجد، هزار پیامبر و هزار وصی پیامبر، نماز خوانده‌اند. [۱۹]
ابن‌قولويه قمی، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، ص۲۴.
[۲۰]
ذهنى تهرانى، محمدجواد، ترجمه کامل الزیارات، ص۷۴.
ابن‌فقیه از امام علی (علیه‌السّلام) نقل کرده است که در این مسجد، نود پیامبر و هزار وصی پیامبر نماز خوانده‌اند و هنگام طوفان نوح (علیه‌السّلام) از زمین آن، آب فوران کرد و کشتی نوح از اینجا خارج شد و در این مسجد، عصای موسی (علیه‌السّلام) و انگشتر سلیمان (علیه‌السّلام) قرار دارد. [۲۱]
ابن‌فقیه، احمد بن محمد، مختصر کتاب البلدان، ص۱۷۳.
۱۲.۳ - در کلام امام باقراز امام باقر (علیه‌السّلام) روایت شده است:اگر مردم به فضیلت مسجد کوفه، آگاه بودند، از راه دور، توشه برمی‌داشتند و بر مرکب سوار می‌شدند و به آنجا می‌رفتند، یک نماز واجب در آنجا، معادل یک حج و یک نماز نافله در آن، برابر با یک عمره است. [۲۳]
ذهنى تهرانى، محمدجواد، ترجمه کامل الزیارات، صص۷۲ - ۷۳.
در روایت دیگری از امام باقر (علیه‌السّلام) درباره فضیلت نماز خواندن در مسجد کوفه، آمده است که یک نماز واجب در این مسجد، معادل یک حج مقبول و یک نماز مستحبی در آن، برابر با یک عمره مقبول است. [۲۵]
ذهنى تهرانى، محمدجواد، ترجمه کامل الزیارات، ص۷۳.
۱۲.۴ - در کلام امام صادقاز امام صادق (علیه‌السّلام) نقل است که هیچ بنده صالح و پیامبری نبوده، مگر آنکه در مسجد کوفه نماز گزارده است، حتی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در شب معراج، در این مسجد فرود آمد و در آن، دو رکعت نماز خواند، یک نماز واجب در آن، برابر با هزار نماز در جای دیگر و یک نماز نافله در آن، معادل پانصد نماز است، جلو، عقب، سمت راست و سمت چپ این مسجد، باغی از باغ‌های بهشت است و نشستن در آن، بدون نماز خواندن یا ذکر گفتن، عبادت است و اگر مردم فضیلت آن را می‌دانستند، حتی با حرکت روی چهار دست و پا، خود را به این مسجد می‌رساندند، در همین روایت، امام (علیه‌السّلام) خطاب به راوی فرمود: «اگر من در کوفه حاضر بودم، آرزو می‌کردم که هیچ نمازی از من در آن مسجد، فوت نشود.» [۲۷]
ذهنى تهرانى، محمدجواد، ترجمه کامل الزیارات، صص۷۵ - ۷۶.
در روایات دیگری از امام صادق (علیه‌السّلام)، نماز خواندن در مسجد کوفه، معادل هزار نماز (در جای دیگر) بیان شده است. [۲۹]
ذهنى تهرانى، محمدجواد، ترجمه کامل الزیارات، صص۷۷ - ۷۸.
[۳۰]
ذهنى تهرانى، محمدجواد، ترجمه کامل الزیارات، ص۸۶.
در روایتی از امام صادق (علیه‌السّلام) آمده است که مردی در مسجد کوفه، نزد امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) آمد و اظهار داشت که می‌خواهد به قصد زیارت مسجد اقصی، به مسافرت رَود، حضرت به وی فرمود: مرکبت را بفروش و توشه‌ات را تناول کن و در همین مسجد نماز بگذار که یک نماز واجب خواندن در اینجا، معادل با یک حج مقبول و یک نماز نافله در اینجا، برابر است با یک عمره مقبول... و از همین مکان، کشتی نوح حرکت کرد... و در اینجا، هفتاد پیغمبر و هفتاد وصی پیغمبر که من یکی از آنهایم، نماز خوانده‌اند و در این مسجد، هیچ محزون و مکروبی برای برآورده شدن حاجتی دعا نکرده، مگر آنکه خداوند حاجتش را روا و حزنش را برطرف ساخته است. [۳۲]
ذهنى تهرانى، محمدجواد، ترجمه کامل الزیارات، صص۹۱ - ۹۲.
۱۲.۵ - در کلام امام رضااز امام رضا (علیه‌السّلام) نقل شده است که نماز فرادا در مسجد کوفه، بهتر از هفتاد نماز جماعت در غیر آن است. [۳۴]
ذهنى تهرانى، محمدجواد، ترجمه کامل الزیارات، ص۸۶.
۱۲.۶ - نظم سید حمیریگفتنی است که سید حمیری، از اصحاب امام صادق (علیه‌السّلام)، در یکی از قصاید خود، مسجد کوفه را ستوده و آن را در مرتبه، بعد از مسجدالحرام و مسجدالنبی برشمرده و برخی از فضایل آن را به نظم درآورده است.داخل صحن، شبستان و رواق‌های مسجد کوفه، محراب‌ها و مقام‌های متعددی، منسوب به پیامبران و امامان (علیهم‌السّلام) وجود دارد که مرتبط با حضور پیامبران الهی و امامان معصوم (علیهم‌السّلام) در این مسجد و پیشینه تاریخی آن است، هر یک از این مقام‌ها و محراب‌ها، دارای آداب خاصی است که در کتب ادعیه مختلف، نظیر مفاتیح الجنان، بیان شده است، پس از بازسازی‌های اخیر مسجد کوفه، بیشتر مقام‌های موجود در صحن و رواق‌های مسجد نیز به‌صورت محرابچه‌های کوچکی از سنگ مرمر سفید، بازسازی شدند. ۱۳.۱ - بیت الطّشت در صحن مسجد، در شمال دکة القضاء قرار دارد و محل وقوع یکی از معجزات امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) است. (داستان این معجزه چنین است که: دختری برای استحمام میان نهر آب رفته بود، زالویی وارد بدنش شده و با مکیدن خون، کم کم بزرگ شده و باعث متورم‌شدن شکمش شد، برادران آن دختر به او بدگمان شده و تصمیم به قتل وی گرفتند و برای دانستن حکم آن، نزد امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) آمدند، آن حضرت دستور داد در کنار دکة القضاء خیمه‌ای زدند و دخترک را در آن خیمه نشاندند، آن‌گاه به قابله کوفه امر کرد که آن دختر را معاینه کند، قابله پس از معاینه گفت: این دختر آبستن است، حضرت برای اثبات بی‌گناهی دختر، دستور داد طشتی مملو از لجن آوردند و دخترک را روی آن نشاندند، زالو با استشمام بوی لجن از شکم دختر بیرون آمد و با این معجزه، امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) بی‌گناهی آن دختر را ثابت کرد.) این مکان، پیش‌تر به‌صورت سردابی پایین‌تر از سطح مسجد بود که دو طرف آن، دو راه پله وجود داشت. [۳۷]
طريحى، محمدسعيد، العتبات المقدسة فی الکوفه، ص۹۵.
۱۳.۲ - دکة القضاءدر جانب شمال شرقی صحن مسجد کوفه قرار دارد و محلی است که امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در آنجا، قضاوت می‌کرده است.۱۳.۳ - دکة المعراجاین مقام در صحن مسجد و نزدیک زیارتگاه کشتی نوح قرار دارد و محل نماز خواندن پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در شب معراج، به شمار می‌آید، کنار این مقام، یک ستون سنگی قدیمی وجود دارد که در واقع، یک شاخص خورشیدی است که در گذشته، برای شناخت ظهر شرعی و اوقات نماز، به کار می‌رفته است.۱۳.۴ - محراب امام علی این محراب محل نماز خواندن امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در مسجد کوفه و محل ضربت خوردن آن حضرت (علیه‌السّلام) به دست ابن‌ملجم مرادی در شب نوزدهم ماه رمضان سال ۴۰ ه. ق، است. این محراب، داخل شبستان مسجد واقع است و روی آن، فرقه اسماعیلیان بهره هند، پنجره نقره‌ای زیبایی به شکل محراب با کتیبه‌های کوفی و نقوش و تزیینات گیاهی، نصب کرده‌اند. ۱۳.۵ - مقام آدممقام آدم، در جنوب صحن مسجد، نزدیک دکة المعراج قرار دارد و براساس برخی اقوال، محل توبه حضرت آدم (علیه‌السّلام) به شمار می‌آید.۱۳.۶ - مقام ابراهیممقام ابراهیم، در رواق شمالی مسجد، نزدیک ورودی اصلی آن (باب الفیل) قرار دارد.۱۳.۷ - مقام امام جعفر صادقمقام امام جعفر صادق، در جنوب شرقی مسجد، نزدیک مرقد مسلم بن عقیل قرار داشته و دارای محرابی بوده است که همانند دو مقام نوح (علیه‌السّلام) و امام زین‌العابدین (علیه‌السّلام)، متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، خراب شده است و محل آن، تنها با نصب یک برگه کاغذی روی ستون‌های سنگی موجود در شبستان مسجد، مشخص شده است.۱۳.۸ - مقام امام زینالعابدینمقام امام زین‌العابدین، در جنوب غربی مسجد، نزدیک مقام نوح (علیه‌السّلام) قرار داشته و مانند همان مقام، به شکل محرابی بوده است که متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، خراب شده است و محل آن، تنها با نصب یک برگه کاغذی روی دیوار جنوبی رواق متصل به شبستان مسجد، مشخص شده است.۱۳.۹ - مقام جبرئیلمقام جبرئیل نیز در جنوب صحن مسجد و در سمت غربی مقام آدم (علیه‌السّلام) قرار دارد و به حادثه معراج پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و نماز خواندن آن حضرت در مسجد کوفه، ارتباط دارد.۱۳.۱۰ - مقام خضرمقام خضر در رواق شمالی مسجد، نزدیک مقام ابراهیم (علیه‌السّلام) واقع است.۱۳.۱۱ - مقام نوحمقام نوح در جنوب غربی مسجد قرار داشته و به شکل محرابی بوده که متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، خراب شده است و محل آن، تنها با نصب یک برگه کاغذی روی دیوار جنوبی رواق متصل به شبستان مسجد، مشخص شده است.۱۳.۱۲ - مقام کشتی نوحمیان صحن مسجد، مکانی وجود دارد که به «سفینة نوح» معروف است، براساس برخی اقوال، این نقطه محل به گِل نشستن کشتی حضرت نوح (علیه‌السّلام) پس از طوفان بزرگ است، اما براساس روایات دیگری، اینجا محل ساخته شدن کشتی حضرت نوح (علیه‌السّلام) بوده است، این مکان نیز پیش‌تر به صورت سردابی بود که با یک راه‌پله، امکان پایین رفتن به آن وجود داشت، این سرداب، به شکل یک صحن کوچک هشت ضلعی بود که در هر ضلع آن، یک ایوان وجود داشت و از طریق دو ایوان شمالی و جنوبی، به دو حجره دیگر راه داشت، کف زیارتگاه کشتی نوح (علیه‌السّلام)، نمایانگر سطح واقعی مسجد کوفه، پیش از بالا آوردن سطح آن در زمان سیدمهدی بحرالعلوم بوده است.در دوره رژیم سابق بعثی عراق، پله‌های ورودی سفینه نوح مسدود شد و از ورود به آنجا، جلوگیری به عمل می‌آمد، اما پس از سقوط این رژیم، متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، این زیارتگاه و بنای تاریخی ارزشمند آن، به‌طور کامل از بین رفت و تنها به‌جای آن، یک حوض دوازده ضلعی، با نرده‌های سنگی کم‌ارتفاع در اطراف آن، ایجاد شد. مسجد کوفه، یکی از مساجد مهم در عصر ظهور است. از مکان‌های منسوب به حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)، مسجد کوفه است، این مکان بیشتر در روایات مربوط به عصر ظهور و حاکمیت حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) وارد شده است. از روایات استفاده می‌شود که این مسجد، در عصر ظهور از جایگاه و پایگاه مهم و برجسته‌ای برخوردار است که برخی از این قرار است. ۱۴.۱ - مرکز دادرسیمسجد کوفه مرکز دادرسی است.امام صادق (علیه‌السلام) در این‌باره فرمود: «دار ملکه الکوفة و مجلس حکمه جامعها...؛ مرکز حکومت مهدی (علیه‌السلام) کوفه و مرکز قضاوت و دادرسی او مسجد اعظم کوفه است.» ۱۴.۲ - مرکز تبلیغ دینیمسجد کوفه، مرکز تبلیغ دینی است.حضرت صادق (علیه‌السلام) فرمود: «کانّی انظر الی القائم علی منبر الکوفة و حوله اصحابه ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا عدّة اهل بدر و هم اصحاب الألویة و هم حکّام اللّه فی ارضه علی خلقه...؛ گویی به قائم می‌نگرم که بر فراز منبر مسجد کوفه است، ۳۱۳ تن یارانش در اطراف او حلقه زده‌اند، آنان پرچم‌داران و فرمان‌روایان خداوند بر فراز گیتی میان بندگان خدایند.» امام باقر (علیه‌السلام) نیز در این‌باره فرمود: مهدی (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) وارد کوفه می‌شود، سه گروه درگیر، در یک صف بر وی گرد آیند، او بر فراز منبر، خطبه می‌خواند و مردم، آن‌قدر اشک شوق می‌ریزند که متوجه سخنان او نمی‌شنوند. ۱۴.۳ - محل اقامه جمعه و جماعتکوفه، محل اقامه جمعه و جماعت است.امام علی (علیه‌السلام) در خطبه‌ای طولانی، ویژگی‌های مسجد کوفه را چنین شمرده است: ای اهل کوفه! خداوند سبحانه و تعالی به شما نعمت‌هایی داده که به هیچ‌کس نداده است، از برتری محل برگزاری نماز شما این است که اینجا خانه آدم، خانۀ نوح، خانۀ ادریس، عبادتگاه حضرت ابراهیم خلیل و عبادتگاه برادرم حضرت خضر (علیه‌السلام) بود و امروز محل عبادت و مناجات من است.... برای مسجد کوفه زمانی فرا می‌رسد که محل برگزاری نماز مهدی (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) از تبار من و محل عبادت هر مومن می‌شود، هیچ مؤمنی روی زمین نمی‌ماند، مگر اینکه به این مسجد بیاید، یا قلبش برای این مسجد پر بزند. امام صادق (علیه‌السلام) نیز در این‌باره فرمود: هنگامی که قائم آل‌محمد (علیهم‌السلام) قیام کند، پشت کوفه مسجدی بسازد کند که هزار در دارد، و خانه‌های کوفه به دو رود کربلا متصل می‌شود. ۱۴.۴ - محل آموزش قرآنمسجد کوفه، محل برگزاری کلاس‌های آموزش آیات قرآن است.حضرت علی (علیه‌السلام) فرمود: «کانّی انظر الی شیعتنا بمسجد الکوفة، قد ضربوا الفساطیط یعلّمون الناس القرآن کما انزل؛ گویی شیعیان خود را می‌بینم که در مسجد کوفه خیمه زده، به مردم قرآن را آن‌گونه که نازل شده، آموزش می‌دهند.» ۱۴.۵ - نتیجهگیریاز موارد یادشده استفاده می‌شود مسجد کوفه در عصر ظهور، از جایگاه بسیار ارزشمندی برخوردار است، به علاوه دارای گسترۀ بسیار زیادی است که کارکردهای فوق به راحتی در آن امکان‌پذیر خواهد بود.
زیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مسجد کوفه»، ج۱، ص۹۵. فرهنگ‌نامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، ص۴۰۰، برگرفته از مقاله «مسجد کوفه». رده‌های این صفحه : بناهای تاریخی کوفه | جغرافیای اسلامی | زیارتگاههای شیعیان در کوفه | مسجد کوفه | مکان‌های تاریخی کوفه | مکان‌های منتسب به امام علی | مکان‌های منسوب به امام مهدی
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
