مسجد ذوالحلیفه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مسجد ذوالحلیفه از مساجد تاریخی و بسیار مهم
مدینه است که در منطقۀ «ذوالحلیفه» یا «آبارعلی» در فاصله هشت کیلومتری جنوب غربی
مسجدالنبی در مسیر
مکه قرار دارد. ذوالحلیفه در حال اختیار،
میقات عمره تمتّع و
عمره مفرده برای مردم مدینه و کسانی است که از مدینه به مکه می‌روند. این محل با نام‌های دیگری همچون
مسجد شجره و
مسجد الاحرام نیز شناخته می‌شود.
پیامبر اکرم نیز در سفرهای
عمره و حج تمتع در این
میقات،
محرم شدند.
مسجد ذوالحلیفه از مساجد تاریخی و بسیار مهم مدینه است که در منطقۀ «ذوالحلیفه» یا «آبارعلی» در فاصله هشت کیلومتری جنوب غربی مسجدالنبی در مسیر مکه قرار دارد که اکنون با گسترش شهر، این مسافت کمتر شده است.
این جایگاه از دیدگاه‌های مختلف به نام‌های گوناگون مشهور شده است که عبارت‌اند از:
• مسجد شجره: وجه تسمیه آن به شجره این است که پیامبر اکرم در جریان سفر سال ششم هجرت که منتهی به امضای
معاهده حدیبیه شد. در این مکان، کنار درختی (شجره) به نام ‹‹سَمَره›› فرود آمده و احرام بستند. همین طور در سال هفتم جهت
عمرة القضاء و نیز درسال دهم برای
حجة الوداع در این مسجد احرام پوشید.
•مسجد الاحرام: به علت اینکه این مکان، محل احرام حاجیان است به نام احرام نامیده شده است.
•مسجد المیقات: این نام هم بدین علت است که این جایگاه یکی از
میقات‌های حج و
عمره حاجیان به شمار می‌آید.
•مسجد آبار علی یا مسجد چاه‌های
علی(ع): این نام از شهرت فراوانی برخوردار است. گفته می‌شود علت این نام گذاری آن است که پس از رحلت حضرت رسول(ص) و غصب خلافت، امام علی(ع) چاه‌های متعددی برای نخلستان‌های خود در این منطقه حفر نمود و به آبیاری آنها پرداخت.
بنا یر روایتی از
امام صادق(ع) این ناحیه به
اقطاع، به امام علی(ع) واگذار گردید. به همین جهت، چاه‌های آن نیز که متعلق به آن حضرت بود، به نام آبار علی شناخته شده است.
پیامبر اکرم در سفرهای
عمره و حج تمتع در این
میقات محرم شدند:
•در سال
صلح حدیبیه که موفق به انجام
عمره نشدند (ششم هجری).
•در سال هفتم هجری، در جریان
عمرة القضا.
•
حجة الوداع در سال دهم هجری.
پیامبر اکرم(ص) پس از اقامه دو رکعت نماز در مسجد شجره، احرام بسته و می‌فرمود: ‹‹ لبیک،اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک لبیک، ان الحمد و النعمة لک و الملک، لاشریک لک لبیک››.
روایت شده، که رسول خدا نخستین بار، هنگام انجام حج، زیر درختی در این مکان فرود آمد که در سالهای بعد در آن محل مسجدی ساخته شد.
اگرچه این مسجد در قرن هشتم دچار خرابی شد، اما همچنان مورد استفاده بوده است. گویا در بنای اولیه، شبستان و صحن داشته، اما در قرون هشتم و نهم تنها دیواری گرد آن بوده است.
زین الدین الاستدار» در سال ۹۶۱ ه.ق بنای مسجد را بازسازی کرد و اطراف آن دیواری بزرگ کشید که تا پایان
دوره عثمانی همچنان پا برجا بود. وی مأذنه گوشه شمال غربی آن را نیز بازسازی نمود و سبب این که مکان محراب اصلی مشخص نبود، محراب دیگری در وسط دیوار قبله قرار داد که شاید مکان اصلی محراب باشد. همچنین پله‌هایی نیز در سه جهت برای مسجد ساخت تا از ورود چهارپایان به داخل جلوگیری شود.
مسجد شجره در دوره عثمانی در سال ۱۰۵۸ ق.، به دست یکی از هندیان مسلمان بازسازی و منارهای برای آن ساخته شد.
.
طول این مسجد از جنوب تا شمال ۲۵ متر از شرق به غرب نیز به همین مقدار بوده است. در سالهای اخیر این مسجد به گونه زیبایی بازسازی شده، مساحت آن به ۸۸۰۰۰ متر مربع رسیده است.
فقهای امامیه در کتاب‌های فقهی خود احکام شرعی مربوط به این مسجد را به عنوان یکی از
میقات‌های
حج به تفصیل آورده‌اند، برخی احکام متعلق به این مسجد وموقعیت آن عبارت ا ند از:
• ذوالحلیفه در حال اختیار (بدون ضرورت)
میقات عمره تمتّع و
عمره مفرده برای مردم مدینه و کسانی است که از مدینه به مکه می‌روند
در اینکه
میقات، خصوص مسجدِ واقع در این محل است که معروف به «مسجد شجره» است یا اعم از مسجد و اطراف آن، اختلاف است.
•بنابر قول نخست، جنب و حائض، بنابر تصریح گروهی از فقها باید در حال عبور از مسجد محرم شوند و در صورت عدم امکان، از بیرون مسجد محرم می‌گردند.
برخی احتیاط را در جمع بین آن دو (احرام از بیرون مسجد و تجدید آن در
جُحفَه) دانسته‌اند.
•
میقات مردم مدینه در حال ضرورت، مانند بیماری و ناتوانی، جحفه است.
•
حج•
میقات
• خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، قم، موسسه مطبوعات‌دار العلم، اول، بی‌تا.
• جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، نشرمشعر، سوم، ۱۳۸۴ش.
• قائدان،اصغر،تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، نشر مشعر، چهارم، ۱۳۸۱ش.
• طباطبایی یزدی، محمد کاظم، العروة الوثقی، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیه، سوق شیرازی.
• نجفی، محمد باقر، مدینه شناسی، تهران، نشر مشعر، دوم، ۱۳۸۷ش.
• محمودی، محمدرضا، مناسک حج (محشی)، تهران، مشعر، ۱۴۲۹ق.
