قَصْو (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَصْو (به فتح قاف) از
واژگان نهج البلاغه به معنای دوری است.
مواردی مختلف از مشتقات این کلمه در «
نهج‌البلاغه» استفاده شده، مانند:
• قَصِی (به فتح قاف) به معنای دور است.
• أَقْصَی (به فتح الف) به معنای دورتر است.
• قُصْوَی (به ضم قاف) مؤنّث اقصی است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در نامه به برخی از فرمانداران و در
دعای استسقاء و ... از این واژه استفاده نموده است.
قَصو (
مثل عقل) به معنای دوری آمده است.
«
قَصا المَکان قصوا: بَعد- قَصا عَنِ القَوم: تَبَاعد.»
قَصِی (به فتح قاف) به معنای دور است.
أَقْصَی (به فتح الف) به معنای دورتر است.
قُصْوَی (به ضم قاف) مؤنّث اقصی است.
به برخی از مواردی که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (علیه‌السلام) در نامه به برخی از فرمانداران نوشت:
«وَ نَظَرْتُ فَلَمْ أَرَهُمْ أَهْلاً لاَنْ يُدْنَوْا لِشِرْكِهِمْ، وَ لا أَنْ يُقْصَواْ وَ يُجْفَوْا لِعَهْدِهِمْ.» «دهقان‌های دیار تو از
خشونت و
تحصیر تو، نسبت به ایشان شکایت کرده‌اند، در این کار دقّت کردم، دیدم چون
مشرک هستند نباید خیلی نزدیک گردند و چون
اهل ذمّه و پیمان هستند نباید چندان دور شوند و مورد
جفا قرار گیرند، با آن‌ها گاه با خشونت و گاه با نرمی رفتار کن.»
و در ذیل همین نامه است:
«وَ الاِْبْعادِ وَ الاِْقْصاءِ.» یعنی «ترساندن و دور کردن.»
در یک کلام عجیب فرموده است:
«إِذا وَصَلَتْ إِليْكُمْ أَطْرافُ النِّعَمِ فَلا تُنْفِروا أَقْصاها بِقِلَّةِ الشُّكْرِ.» «چون اوایل نعمت‌ها به شما روی آورد اواخر آن‌ها را با بی‌شکری نرانید.»
«اقصی» دورتر یعنی آواخر
نعمت.
در وصف
رسول الله (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) فرموده است:
«خاضَ إِلَى رِضْوانِ اللهِ كُلَّ غَمْرَة،...وَ قَدْ تَلَوَّنَ لَه الاَدْنَوْنَ، وَ تَأَلَّبَ عَلَيْهِ الاَْقْصَوْنَ.» «با شدت تمام در
رضای خدا فرو رفت، نزدیکان نسبت به او عوض شدند و دورها و اجانب بر
عداوت او اتفاق کردند.»
در
خطبه ۱۵۶ فرموده است:
«الْغايَةِ الْقُصْوَى.» «نتیجه دورتر.»
در دعای استسقاء گوید:
«اللَّهُمَّ سُقْيَا مِنْكَ... وَ تَعيشُ بِها مَواشينا، وَ تَنْدَى بِها أَقاصينا، وَ تَسْتَعينُ بِها ضَواحينا.» «خدایا بارانی ده که با آن حیوانات ما در
عیش باشند و تامین شوند و بارانی که با آن اطراف ما مرطوب و پر
آب شود و حیواناتی که در چاشت
آب می‌خورند از آن مدد می‌گیرند.»
در جریان
حکمیت فرمود: با
عبدالله بن عباس به سینه
عمرو بن عاص بزنید، از مهلت‌ها استفاده کنید اواخر مملکت اسلامی را حفظ نمایید:
«حوطوا قَواصِيَ الاِْسْلامِ.» یعنی «هر قاصیه و هر انتها را برای خود
حفظ کنید از سقوط و از افتادن به دست
دشمن نگاه دارید.»
مواردی از این ماده در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «قصو»، ج۲، ص۸۶۵.
