فَوْقَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَوْقَ:(وَ رَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ) «فَوْقَ» (به فتح فاء و سکون واو) از
واژگان قرآن کریم به معنای بالا است.
در اين
آیه كه آخرين آيه
سوره انعام است به اهميت مقام
انسان و موقعيت او در
جهان هستى اشاره مى‌كند تا بحث‌هاى گذشته در زمينه تقويت پايه‌هاى
توحید و مبارزه با
شرک، تكميل گردد.
يعنى انسان ارزش خود را به عنوان برترين موجود در جهان آفرينش بشناسد تا در برابر
سنگ و
چوب و بت‌هاى گوناگون ديگر
سجده نكند و اسير آن‌ها نگردد، بلكه بر آن‌ها
امیر باشد و
حکومت كند.
به موردی از کاربرد «
فَوْقَ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ هُوَ الَّذي جَعَلَكُمْ خَلائِفَ الأَرْضِ وَ رَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِّيَبْلُوَكُمْ في ما آتاكُمْ إِنَّ رَبَّكَ سَريعُ الْعِقابِ وَ إِنَّهُ لَغَفورٌ رَّحيمٌ) «و او كسى است كه شما را جانشينان و نمايندگان خود در زمين ساخت، و درجات بعضى از شما را بالاتر از بعضى‌ديگر قرار داد، تا شما را بوسيله آن‌چه در اختيارتان قرار داده بيازمايد؛ به
یقین پروردگار تو داراى مجازات سريع و در عين حال نسبت به حق‌پويان آمرزنده و مهربان است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: جمله «
(وَ رَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ)» فرموده: اين‌كه خداى تعالى در اين‌جا درجات را متعدد گرفته و فرموده «درجات بعضها
فوق بعض» و نفرموده «درجة» براى اين است كه بفهماند مردم از نظر عمل همه در يک درجه نيستند.
مؤلف: اين
روایت آيه شريفه را نقل به معنا كرده و عبارت «درجات بعضها
فوق بعض» از خود امام است، و گرنه آيه شريفه مورد بحث
(وَ رَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ) است هم چنان كه در جاى ديگر
(وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ) آمده، و احتمال مى‌رود كه اين
روایت در
تفسیر آيه
(هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللَّهِ) وارد شده، و مرحوم
عیاشی و يا
ابی‌بصیر اشتباها آن را در
تفسیر آيه مورد بحث ايراد كرده‌اند، چون جمله كه بفهماند مردم از نظر اعمال همه در يک درجه نيستند بر آيه مورد بحث منطبق نيست.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «فوق»، ج۳، ص ۵۱۶.
