فَفَتَقنا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَفَتَقنا:(فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ) «فَفَتَقنا» از مادّه
فَتْق به معنای شكافتن
و جدا كردن دو چيز متصل است.
آیه مورد بحث حكايت دارد از يک سلسله از نشانه‌هاى
خداوند در نظام عالم هستى، چنان كه مى‌فرمايد: آسمان‌ها
و زمین به هم پيوسته بودند
و ما آن‌ها را از يک‌ديگر باز كرديم. در اين كه منظور از «
رتق»
و «
فتق» (پيوستگى
و جدايى) كه در اين‌جا در مورد آسمان‌ها
و زمين گفته شده است چيست؟ مفسران سخنان بسيار گفته‌اند كه از ميان آن‌ها سه
تفسیر، نزديک‌تر به نظر مى‌رسد
و چنان كه خواهيم گفت هر سه تفسير ممكن است در مفهوم آيه جمع باشد.
به موردی از کاربرد «
فَفَتَقنا» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أَ وَ لَمْ يَرَ الَّذينَ كَفَروا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ كانَتا رَتْقًا فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَ فَلا يُؤْمِنونَ) «آيا كافران نديدند كه آسمان‌ها
و زمين به هم پيوسته بودند،
و ما آن‌ها را از يک‌ديگر جدا ساختيم؛
و هر چيز زنده‌اى را از
آب آفريديم؟! آيا ايمان نمى‌آورند؟!.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
قرآن كريم مى‌فرمايد
كانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما،
زمين و آسمان به هم چسبيده بودند، از يک‌ديگر جداشان كرديم،
و فتق به معناى جدا سازى دو چيز متصل به هم است،
و اين
ضد رتق است،
و ضمیر تثنيه در جمله كانتا،
و ففتقناهما، به سماوات
و ارض بر مى‌گردد، در
حقیقت آسمان‌ها را طايفه‌اى،
و زمين را طايفه‌اى (ديگر) دانسته،
و آن دو را دو طايفه خوانده،
و اگر
خبر كان يعنى
رتقا را مفرد آورد، بدين جهت بود كه
مصدر است،
و مصدر تثنيه
و مفردش يكى است، هر چند كه به معناى مفعول باشد،
و معنايش اين است كه اين دو طايفه متصل به هم بودند ما جدايشان كرديم.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ففتقنا»، ج۳، ص ۴۰۴.
