فتق (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَتْق ( به فتح فاء و سکون تاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای شكافتن و جدا كردن دو چيز متصّل است. این واژه در
نهج البلاغه بیشتر در مورد
خلقت آسمان‌ها و زمین به کار رفته است. به این معنا که
خداوند آسمان‌ها و زمین را که درهم فرو رفته بودند، شکافت و از هم جدا کرد.
فَتْق به معنای شكافتن و جدا كردن دو چيز متصّل است.
«فتق الشى‌ء: شقّه»
در
قرآن کریم نیز در
سوره انبیاء،
آیه ۳۰ به این موضوع اشاره شده است:
(أَ وَ لَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَ جَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَ فَلَا يُؤْمِنُونَ) (آيا
کافران نديدند كه آسمان‌ها و زمين به هم پيوسته بودند، و ما آنها را از يكديگر جدا ساختيم؛ و هر چيز زنده‌اى را از آب آفريديم؟!).
حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
«فتق ما بين السموات العلاء» «خداوند بین آسمان‌های بلند را شکافت.»
(شرح‌های خطبه:
)
و نیز می‌فرمایند:
«ففتقها سبع سموات بعد ارتتاقها» «خداوند بعد از اینکه آسمان‌ها درهم فرو رفته بودند، آنها را به [[|هفت آسمان]] شکافت.»
(شرح‌های خطبه:
)
علاوه بر این، واژه "فَتْق" در نهج البلاغه در موارد دیگری نیز به کار رفته است:
در خطبه ای درباره طاووس فرموده است:
«و مع فتق سمعه خط كمستدق القلم» «با وجود اینکه گوش طاووس محلّ گشودگی است، خطی مانند نوک قلم در آن وجود دارد.»
(شرح‌های خطبه:
)
در خطبه دیگر در وصف رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرموده است:
«فرتق به المفاتق» «رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) محل‌های
فساد و
ضلالت جامعه را اصلاح کرد.»
در این خطبه، "مفاتق" جمع "فَتْق" به معنای محل‌های فساد و ضلالت است. (شرح‌های خطبه:
)
از این ماده چند مورد در «نهج» آمده است.
•
بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله « فتق»، ج۲، ص۸۰۱.
