عِشاء (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عِشاء:
(مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ) عِشاء: به معنی «آخر روز» (شبانگاه)، مدت زمانی که میانه
نماز مغرب و
نماز خفتن فاصله می‌شود.
این
آیه، مربوط به آداب ورود به جایگاه خصوصی
پدر و مادر است و آن مسئله
اذن گرفتن کودکان
بالغ و
نابالغ به هنگام ورود به اتاق‌هایی است که
مردان و همسرانشان ممکن است در آن خلوت کرده باشند. این اذن در سه وقت یا در سه هنگام باید صورت بگیرد و در آیه، چنین آمده است:
«... قبل از
نماز فجر و در نیمروز هنگامی که لباس‌های (معمولی) خود را بیرون می‌آورید و بعد از
نماز عشاء...»
(وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ) این آیه هم شامل کودکان
پسر و هم کودکان
دختر می‌شود، ولی باید دانست این حکم مخصوص مکانی است که پدر و مادر در آنجا استراحت می‌کنند وگرنه وارد شدن در اتاق عمومی (اگر اتاق عمومی داشته باشند) مخصوصا به هنگامی که دیگران هم در آنجا حاضرند و هیچ‌گونه مانع و رادعی در کار نیست اجازه گرفتن لزومی ندارد.
در آیه ۱۶
سوره یوسف به واژه «عِشاء» بر می‌خوریم و آن درباره طرحی است که برادران یوسف برای رسیدن به
هدف خود ریختند، آنجا که قرآن می‌گوید:
«شب هنگام برادران گریه‌کنان به سراغ
پدر رفتند.»
(وَ جاؤُ اَباهُمْ عِشاءً یَبْکونَ) گریه دروغین و قلاّبی و این نشان می‌دهد که گریه قلابی هم ممکن است و نمی‌توان تنها
فریب چشم گریان را خورد.»
به موردی از کاربرد
عِشاء در
قرآن، اشاره می‌شود:
(یا اَیُّها الَّذینَ آمَنوا لِیَسْتاْذِنکُمُ الَّذینَ مَلَکَتْ اَیْمانُکُمْ وَ الَّذینَ لَمْ یَبْلُغوا الْحُلُمَ مِنکُمْ ثَلاثَ مَرّاتٍ مِن قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حینَ تَضَعونَ ثِیابَکُم مِّنَ الظَّهیرَةِ وَ مِن بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاء ثَلاثُ عَوْراتٍ لَّکُمْ لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَ لا عَلَیْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوّافونَ عَلَیْکُم بَعْضُکُمْ عَلَی بَعْضٍ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ) (ای کسانی که
ایمان آورده‌اید!
بردگان شما و همچنین کسانی از شما که به
حدّ بلوغ نرسیده‌اند، در سه وقت باید از شما اجازه بگیرند: پیش از
نماز صبح و نیمروز هنگامی که لباس‌های معمولی خود را بیرون می‌آورید و بعد از
نماز عشا؛ این سه وقت خصوصی برای خلوت شماست؛ امّا بعد از این سه وقت، گناهی بر شما و بر آنان نیست که بدون اذن وارد شوند و بر گرد یکدیگر بگردید و با صفا و صمیمیت به یکدیگر
خدمت نمایید. این‌گونه
خداوند آیات را برای شما روشن می‌سازد و خداوند دانا و
حکیم است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
منظور از جمله
(ثَلاثَ مَرّاتٍ) سه نوبت در هر روز است، به دلیل اینکه دنبالش آن را تفصیل داده و فرموده: اول قبل از
نماز فجر و دوم هنگام ظهر که به خانه می‌آیید و جامه می‌کنید، سوم بعد از
نماز عشاء و در جمله
(ثَلاثُ عَوْراتٍ لَکُمْ) به وجه
حکم اشاره نموده و می‌فرماید: این سه موقع سه
عورت است برای شما، که طبعا شایسته نیست غیر از شما کسی بر وضع شما مطلع شود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عِشاء»، ج۳، ص۱۷۸.
