عَمِلَ – به کسر میم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَمِلَ:
(مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ اَوْ اُنْثی) عَمِلَ: از مادّه
«عمل» به معنی کاری که
انسان از روی
قصد انجام می‌دهد
و
عمل صالح آن‌چنان که در
آیه آمده است مفهوم وسیع و گسترده‌ای دارد که تمام فعالیت‌های مثبت و
مفید و سازنده را در همه زمینه‌های علمی و فرهنگی و اقتصادی و سیاسی و نظامی و مانند آن شامل می‌شود.
از
اختراع دانشمندی که برای کمک به انسان‌ها سال‌ها
زحمت کشیده گرفته، تا مجاهدت‌های
شهید جان بر کفی که در صحنه مبارزه
حق و
باطل آخرین قطره‌های
خون خود را نثار می‌کند و از
درد و رنجی که
مادر با ایمانی به هنگام آوردن نوزاد و سپس برای
تربیت او متحمل می‌شود گرفته، تا زحماتی که دانشمندان برای نوشتن کتاب‌های پر ارجشان می‌کشند، همه را فرا می‌گیرد. از بزرگ‌ترین کارها همچون
رسالت انبیا، تا کوچک‌ترین برنامه‌ها همچون کنار زدن یک سنگ کوچک از وسط جاده، همه در این مفهوم وسیع جمع است.
در عمل صالح اگر انگیزه
ایمان در کار نباشد غالبا عمل آلوده می‌شود و اگر آلوده نشود بسیار استثنائی است و اما اگر ریشه‌های درخت عمل صالح از آب
توحید و ایمان به «
اللّه» سیراب شود کم‌تر ممکن است
آفاتی همچون
عجب و
ریا و
تظاهر و
خودبینی و امثال آن در آن راه یابد. به همین دلیل قرآن مجید غالبا این دو را با هم پیوند می‌دهد، چرا که پیوندشان یک واقعیت عینی و ناگسستنی است.
در
سوره عصر می‌خوانیم:
(وَ الْعَصْرِ اِنَّ الْاِنْسانَ لَفی خُسْرٍ اِلاَّ الَّذینَ آمَنوا وَ عَمِلوا الصّالِحاتِ... ) «به
عصر سوگند که انسان‌ها همه در زیانند، مگر کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند....»
به موردی از کاربرد
عَمِلَ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(مَنْ عَمِلَ صالِحًا مِّن ذَکَرٍ اَوْ اُنثَی وَ هُوَ مؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَ لَنَجْزیَنَّهُمْ اَجْرَهُم بِاَحْسَنِ ما کانواْ یَعْمَلونَ) (هر کس کار شایسته‌ای انجام دهد، خواه
مرد باشد یا
زن، در حالی که
مؤمن است، به طور مسلم او را
حیات پاکیزه‌ای می‌بخشیم و
پاداش آن‌ها را مطابق بهترین اعمالی که انجام می‌دادند، خواهیم داد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ اَوْ اُنْثی وَ هُوَ مؤْمِنٌ فَلَنُحْییَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً... ) وعده جمیلی است که به زنان و مردان مؤمن می‌دهد، که عمل صالح کنند و در این وعده جمیل فرقی میان زنان و مردان در قبول ایمانشان و در اثر اعمال صالحشان که همان
احیاء به
حیات طیبه و
اجر به احسن عمل است نگذاشته و این تسویه میان مرد و زن علی رغم بنائی است که بیش‌تر غیر موحدین و
اهل کتاب از
یهود و
نصاری داشتند و زنان را از تمامی مزایای دینی و یا بیش‌تر آن
محروم می‌دانستند و مرتبه زنان را از مرتبه مردان پایین‌تر می‌پنداشتند و آنان را در وضعی قرار داده بودند که به هیچ وجه قابل ارتقاء نبود.
پس اینکه فرمود:
(مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ اَوْ اُنْثی وَ هُوَ مؤْمِنٌ) حکمی است کلی نظیر تاسیس قاعده‌ای برای هر کس که عمل صالح کند، حالا هر که می‌خواهد باشد، تنها مقیدش کرده به اینکه صاحب عمل، مؤمن باشد و این قید در معنای شرط است، چون عمل در کسی که مؤمن نیست حبط می‌شود و اثری بر آن مترتب نیست هم چنان که خدای تعالی فرموده:
(وَ مَنْ یَکْفُرْ بِالْایمانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ) و نیز فرموده:
(وَ حَبِطَ ما صَنَعوا فیها وَ باطِلٌ ما کانوا یَعْمَلونَ)
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عَمِلَ»، ج۳، ص۲۴۶-۲۴۷.
