• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَجْز (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَجْز (به فتح عین) از واژگان نهج البلاغه به معنای ناتوانی است.
إِعْجَاز (به کسر الف و فتح جیم) به معنای آخر شی‌ء است
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره حق اهل البیت (علیهم‌السلام) و ... از این واژه استفاده نموده است.
از این ماده موارد بسیاری در «نهج البلاغه» آمده است.




عَجز به معنای ناتوانی آمده است.«عَجَزَ عنهُ‌. ضعف»
إِعْجَاز: عاجز کردن، ایضاً به معنای آخر شی‌ء آید، مثل دم حیوان، ریشه درخت و مثل آن.


به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:


۲.۱ - أَعْجَزُ و عَجَزَ - حکمت ۸ (در اهمیت دوست)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در اهمیت دوست فرموده است: «أَعْجَزُ النّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اكْتِسابِ الاِْخْوانِ، وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ.»
«عاجزترين مردم كسى است كه از به دست آوردن دوست عاجز بماند و از او عاجزتر كسى است كه دوستان دست آورده را از دست بدهد.»


۲.۲ - أَعْجازَ - حکمت ۱۸ (درمورد حقانیّت اهل بیت)

در حکمت ۱۸ فرموده است: «لَنا حَقٌّ، فَإِنْ أُعْطيناهُ، وَ إِلاّ رَكِبْنا أَعْجازَ الاِْبِلِ، وَ إِنْ طالَ السُّرَى.»
«ما را حقی است اگر آن حق به ما داده شود هیچ و گرنه صبر می‌کنیم هر چند که سیر و راه رفتن (زمان) طول کشد.»
«سُّرَى» بر وزن دعا سیر شبانه است، «اعجاز الابل» قسمت پائین‌تر پشت شتر و بالای دم آن است، مؤلف گوید: در تفسیر این کلام وجه اوّل ابو عبید هروی را می‌پسندم که گوید: سوار شدن بر مؤخّر شتر مشقت است یعنی اگر حق ما را منع کردند بر مشقت و ممنوع بودن صبر می‌کنیم هر چند طولانی باشد، محمد عبده احتمال داده که منظور تحمل مشقت در طلب حق باشد.



از این ماده موارد بسیاری در «نهج البلاغه» آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج ۲، ص ۷۰۳.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج ۴، ص ۲۴.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج ۳، ص ۴۸۲.    
۴. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج ۱، ص ۲۱۵.    
۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۷۷۱، حکمت ۸.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج ۳، ص ۱۵۳، حکمت ۱۱.    
۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص ۴۷۰، حکمت ۱۲.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص ۷۳۵.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۵، ص ۴۱۶.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۵، ص ۴۱۶.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج ۱۲، ص ۹۵.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج ۲۱، ص ۲۷.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۸، ص ۱۱۲.    
۱۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۷۷۳، حکمت ۱۸.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج ۳، ص ۱۵۵، حکمت ۲۱.    
۱۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص ۴۷۲، حکمت ۲۲.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص ۷۳۷.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۵، ص ۴۲۳.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۵، ص ۴۲۳.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج ۱۲، ص ۱۴۳.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج ۲۱، ص ۳۸.    
۲۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۸، ص ۱۳۲.    
۲۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج ۲، ص ۶۶۲.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج ۳، ص ۱۵۶.    
۲۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۷۷۱، حکمت ۸.    
۲۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۷۷۳، حکمت ۱۸.    
۲۷. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۲۱۸، خطبه ۹۶.    
۲۸. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۸۷۴، حکمت ۳۷۴.    
۲۹. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۶۶۷، نامه ۳۹.    
۳۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۸۵۶، حکمت ۳۲۲.    
۳۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۷۱، نامه ۵۳.    
۳۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۳۶۹، خطبه ۱۶۵.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عجز»، ج ۲، ص ۷۰۳.    






جعبه ابزار