عابری (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عابری:
(وَ لا جُنُباً اِلاّ عابِری سَبیلٍ) عابری: واژه «
عابر» به معنی «عبورکننده» است و عبارت
(عابِری سَبیلٍ) در آیه مورد بحث به مسافر و رهگذران اطلاق می‌شود.
آیه، ناظر بر
تحریم نماز در حال
مستی و
باطل بودن نماز در حال
جنابت است، می‌گوید: «ای کسانی که
ایمان آورده‌اید در حالی که مست هستید به نماز نزدیک نشوید تا بدانید چه می‌گویید و همچنین هنگامی که جنب هستید، مگر این که مسافر باشید....»
(وَ لا جُنُباً اِلاّٰ عابِری سَبیلٍ)
به موردی از کاربرد
تَعْبُرون در
قرآن، اشاره می‌شود:
(یا اَیُّها الَّذینَ آمَنواْ لا تَقْرَبواْ الصَّلاةَ وَ اَنتُمْ سُکارَی حَتَّیَ تَعْلَمواْ ما تَقولونَ وَ لا جُنُبًا اِلاّ عابِری سَبیلٍ حَتَّیَ تَغْتَسِلواْ وَ اِن کُنتُم مَّرْضَی اَوْ عَلَی سَفَرٍ اَوْ جاء اَحَدٌ مِّنکُم مِّن الْغآئِطِ اَوْ لامَسْتُمُ النِّساء فَلَمْ تَجِدواْ ماء فَتَیَمَّمواْ صَعیدًا طَیِّبًا فَامْسَحواْ بِوُجوهِکُمْ وَ اَیْدیکُمْ اِنَّ اللّهَ کانَ عَفُوًّا غَفورًا) (ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در حال مستی به نماز و
جماعت در
مسجد نزدیک نشوید، تا بدانید چه می‌گویید و همچنین در حالی که جُنُب هستید -مگر در حال عبور از مسجد- تا
غسل کنید و اگر بیمارید یا مسافر و یا یکی از شما از محل پستی آمده و قضای حاجت کرده) و یا با زنان
آمیزش جنسی داشته‌اید و در این حال، آب برای
وضو یا غسل نیافتید، بر
زمین پاکی
تیمّم کنید؛ به این طریق که صورت‌ها و دست‌هایتان را با آن
مسح نمایید. خداوند، بخشنده و آمرزنده است.)
شیخ طبرسی در
مجمع البیان می‌فرماید:
(وَ لا جُنُباً اِلّا عابِری سَبیلٍ حَتَّی تَغْتَسِلوا): در باره معنای آن دو قول است: ۱- در حالت جنابت، به نماز نزدیک مشوید مگر اینکه مسافر باشید، در این صورت می‌توانید نماز را به تیمم بخوانید چه تیمم اگر چه نماز را
مباح می‌کند ولی
رفع حدث جنابت را نمی‌کند. این مطلب از
علی (علیه‌السّلام) و
ابن عباس و
سعید بن جبیر و
مجاهد است. ۲- در حالت جنابت وارد مساجد مشوید، مگر اینکه راهگذار باشید. این مطلب از
جابر و حسن و عطا و
زهری و ابراهیم و مروی از
امام باقر (علیه‌السّلام) است و «عابری سبیل» یعنی راهگذران، اما پس از غسل کردن مانعی نیست. این قول قوی‌تر است؛ زیرا خداوند حکم جنابت را در آخر آیه در صورت نبودن آب بیان کرده است و اگر منظور از این جمله هم معنایی باشد که در اول گفته شد، تکرار لازم می‌آید. خداوند حکم داخل شدن اشخاص جنب را در مساجد در اول آیه و حکم نماز او را در صورت نبودن آب در آخر آیه ذکر کرده است.
آیه، ناظر بر تحریم نماز در حال مستی و باطل بودن نماز در حال جنابت است و باطل بودن نماز در حال جنابت با جمله
(وَ لا جُنُباً) به آن اشاره شده است، سپس استثنایی برای این حکم بیان فرموده و می‌گوید:
(اِلاّ عابِری سَبیلٍ) «مگر این که مسافر باشید (و در مسافرت گرفتار بی‌آبی شوید که در این حال نماز خواندن به شرط تیمم جایز است.»
ولی در روایات و اخبار، تفسیر دیگری نیز آمده است
و آن این که منظور از «صلات» در آیه، محل نماز گزاردن و مسجد است یعنی در حال جنابت وارد مساجد نشوید، سپس کسانی را که عبورا از مسجد می‌گذرند استثناء فرموده و می‌گوید:
(اِلاّ عابِری سَبیلٍ) یعنی می‌توانید در حال جنابت عبورا از مسجد بگذرید و از بعضی روایات استفاده می‌شود که جمعی از
مسلمانان و
صحابه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خانه‌هایی در اطراف
مسجد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ساخته بودند که درهای آن به مسجد گشوده می‌شد و به آن‌ها اجازه داده شد که در حال جنابت از مسجد بگذرند بدون این که در آن توقف کنند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عابری»، ج۳، ص۹۲.
