طبّ الرضا علیه السلام (ترجمه امیر صادقی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طب الامام الرضا علیه‌السّلام (طب و بهداشت از
امام رضا علیه‌السّلام ) شرح و ترجمه فارسی رساله ذهبیه امام رضا علیه‌السّلام ، به قلم نصیرالدین امیر صادقی است.
کتاب با پیش گفتار و مقدمه مترجم بر کتاب آغاز شده است. پس از آن متن عربی رساله و در آخر ترجمه اثر آمده است. متن رساله از تبویب و فصل بندی خاصی برخوردار نیست و عناوین ترجمه نیز از سوی مترجم است.
مقدمه‌ای که مترجم بر کتاب نوشته است، حاوی نکات بسیار مهمی است که استفاده بهینه خواننده از مطالب کتاب، مبتنی بر مطالعه دقیق آن است و لذا در اینجا به بخش‌های از آن اشاره می‌شود. مترجم در پیش گفتار به شرح معنای
امام و
امامت پرداخته و متذکر می‌شود که «امامان برای آن نیستند که تب و سرماخوردگی ما را علاج کنند». وی پس از مختصری توضیح این مطلب چنین نتیجه گیری می‌کند: «بنابراین هر گونه دستوری که از امامان معصوم غیر از آنچه گفته شد، رسیده است، همه خارج از برنامه و کنار شان و وظیفه ی امامت است. اگر درست رسیده باشد، اگر جعل و کذب و بسته ی به آنان نباشد، مطالبی است که ضرورت اقتضا کرده، گاهی از عوامل قهر و زور مجبور شده‌اند و گاهی به حال حرمان زدگان، دل سوزانده‌اند... ، از طبیب شناختن درد و درمان، از امام رهبری به هدف
اسلام و
قرآن می‌طلبیم. ما زاد بر آن هر چه نقل شده، زاید بر وظیفه و مقتضای فضل و کرامت است و ما را بر قبول و تبعیت از آن دستورها تکلیف نفرموده‌اند». اگرچه مطالب کتاب با طب قدیم اختلاف دارد؛ اما به تعبیر مترجم در بادی نظر، با طب قدیم سازگارتر به نظر می‌رسد؛ لذا به جهت این که برای خوانندگان بیشتر قابل استفاده باشد، به ترجمه ساده اکتفا نشده و ضمن شرح آن اصول، این کتاب را با مبانی علم جدید، البته آن مبانی که
عقل و آزمایش به درستی آن اطمینان یافته باشد، تطبیق کرده است.
وی سپس به این که «رساله ذهبیه یا مذهبه» به اسناد مختلفی در کتاب‌های
روایات و اخبار نقل شده، اشاره کرده و خبر «موسی بن علی بن جابر سلامی» را در این خصوص نقل می‌کند. دلیل نامگذاری رساله نیز این بوده است که چون توجه
مامون و دانشمندان عصر او را به خود جلب نمود، مامون دستور داد آن را با آب طلا بنویسند و به همین مناسبت به رساله ذهبیه یا مذهبه شناخته شد.
امیر صادقی، در ادامه مقدمه به این نکته مهم اشاره می‌کند که «اهل هر بلادی را به مقتضای
آب و هوای همان شهر باید پرورش داد و به هر مریضی باید به تناسب محل اقامت و پرورش او پیشنهاد غذا و دوا کرد. بیشتر دستورات امام علیه‌السّلام در این رساله هم به مقتضای حال شخص مامون و برخی به تناسب احوال مردم آن عصر و مکان می‌باشد. قسمت دیگر از تجویزات
امام علیه‌السّلام هم چنان که خود آن حضرت در مقدمه کتاب یادآوری کردند، نقل عقاید و تجربیات اطباء و حکما است و شاید این اقتباس به منظور و یا تصویب و یا ملاحظات دیگر بوده است»؛ لذا خاطر نشان می‌کند: «با توجه به مطالب فوق بهره‌ای که از این کتاب می‌بریم، علمی و نظری است؛ اما از حیث عمل نمی‌توانیم از تمام دستورات آن مو به مو به نفع خویش استفاده کنیم».
کتاب؛ مشتمل بر مطالب متنوعی پیرامون
بهداشت ، بیماری‌ها، خواص خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها و گیاهان، و شیوه پیشگیری از بیماری و درمان آن هاست. ذکر فصول
سال و وضعیت بدن در آنها، خواب و تاثیرات آن بر
بدن و روش صحیح خوابیدن، خواص
مسواک و بهترین نوع آن، خواص و تاثیرات
حجامت بر بدن، رهایی از بیماری
معده ،
مثانه ، زکام و مانند آن، خواص
عسل و گل
نرگس از جمله مباحث فراوان کتاب است.
مترجم در انتهای اثر بخشی را با عنوان «تذکر» آورده است که حاوی مطالب ارزشمندی است. در این بخش مطالبی در خصوص علل و درمان بیماری‌ها، دارو و غذا،
عقل سالم و بدن سالم با نگاه به طب جدید بیان شده است. در بخشی از آن می‌خوانیم: «علل بیماری‌ها را در تسلط میکرب‌ها و کمبود ویتامین‌ها و املاح معدنی منحصر کرده‌اند و حال آنکه بالحسن و العیان هزاران عوامل دیگر نیز هست که بیماری‌ها را پدید می‌آورد و مهم تر از همه ی آنها عوارض روحی و اخلاقی است».
در پاورقی متن عربی رساله، به اختلاف نسخ کتاب اشاره شده است. در پانوشت بخش ترجمه نیز برخی الفاظ و اصطلاحات شرح شده است.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
