طایفه بامری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

بامری، از طوایف بلوچستان ، نیم کوچنده و ساکن جنوب شرقی ایران می‌باشند.

---

مرکز اصلی این طایفه مستقل، منطقه عمومی دَلگان ، عمدتاً مغرب بمپور تا هامون جازموریان است لیکن گروه‌های دیگری با نام همین طایفه، در شهرستان‌های کهنوج ، خاش ، زابل ، و حتی بلوچستان پاکستان شناسایی شده‌اند.

---

بامری‌ها، و‌ به‌طور کلی اغلب عشایر بلوچستان ، به علّت اوضاع طبیعی حاکم، اغلب فاقد ایل‌راه مشخص‌اند و مسیر کوچی کوتاه دارند که از چند ده کیلومتر بیش‌تر نیست.
شاید به همین دلیل است که، برخلاف ایل‌های سلسله جبال زاگرس ، عشایر بلوچ ، از جمله بامری‌ها، از حد طایفه مستقل فراتر نمی‌روند و به هیچ‌یک از آن‌ها ایل گفته نمی‌شود.

---

به گفته سردار نواب خان ، بزرگ طایفه بامری، زادگاه و خاست‌گاه اصلی این طایفه بم و نرماشیر کرمان است.

---

بامری‌ها در زمان حکومت قاجاریه ، به دشت دلگان مهاجرت کرده، سپس بر اثر تنگ‌دستی و برای تأمین منابع جدید معیشت ، به بمپور، خاش، غرب جازموریان، سیستان و مناطق دیگر روی آورده‌اند.

---

دشت دلگان سابقاً شامل دهستانی به همین نام و قسمتی از بخش بَزمان بوده است.
در تقسیمات اخیر، دلگان بخش مستقلی است.
نواحی شمالی دشت دلگان به علت وجود سنگلاخ‌های ناشی از سیلاب‌های کوهستان بارز ، بهره چندانی از پوشش گیاهی ندارد؛ در حالی‌که نواحی جنوبی و جنوب غربی دشت به حدی پوشیده از کهور و کهورک است که جنگل « چاه هاشم » نامیده می‌شود.
با این وصف ، در این‌جا «تنها حیوانی که از لحاظ مواد غذایی در مضیقه نیست شتر است... نخل بیش‌تر از هر درخت دیگری در نقاط مختلف این منطقه یافت می‌شود».
غنای آب زیرزمینی و وضع پستی و بلندی منطقه ، به عشایر ساکن منطقه امکان داده است که به کمک قنات و چاه‌های دستی ( دولاب ) آب فراهم کنند.

---

بامری‌ها مقتدرترین و پرجمعیت‌ترین طایفه دشت دلگان هستند و چند طایفه با پایگاه‌های متفاوت اجتماعی و حتی نژادی به آن‌ها وابسته‌اند.
طوایف وابسته، با همه گوناگونی و تعارضات، کل منسجم و متوازنی می‌ساخته‌اند و هر طایفه در این کل، وظیفه خاصی به عهده داشته است و امروزه نیز جای‌گاه کنونی هر طایفه را وظیفه سابق آن، که کم و بیش بر جای است، تعیین می‌کند.
این طوایف به علت مقتضیات گوناگون سیاسی ، نظامی، اقتصادی ، با پیوندهای خویشاوندی سببی یا مناسبات اقتصادی ، به یک‌دیگر نزدیک شده‌اند و از آن‌جا که قدرت و حاکمیت در خانواده بامری‌ها ریشه داشته، مجموعه طوایف به نام بامری معروف شده است.

---

از آن‌جایی که انسجام ایلی در این دیار ، وجود ندارد و تغییر و تحول در سطح تیره‌ها زیاد است، منابع مختلف، رده‌های تقریباً متفاوتی را، زیر نام طایفه بامری، دسته‌بندی کرده‌اند.
مهم‌ترین منبع ، که منابع دیگر از آن سود جسته‌اند، بررسی ایلات و عشایر بلوچستان است که دفتر آبادانی مناطق عشایری وزارت آبادانی و مسکن در حدود ۱۳۵۰ ش چاپ کرده است.

۷.۱ - جمعیت و تیره‌های بامری

در این منبع جمعیت طایفه بامری ۰۰۰، ۱۳ تن، و در جای دیگر ۰۰۰، ۱۸ تن، برآورد و در ۲۸ تیره، بدین شرح رده‌بندی شده است: روْدین زَهی ( نوابی )، دُروش زهی ، جمشید زهی ، فولاد زهی ، دُرَّکی ، قنبرزهی ، میرکا زهی ( میرَک زهی )، تاجو زهی ، عبداللهی ، سائی ، جمشید زهی ( تکراری )، شهداد زهی ، خانی زهی ، جَنگو زهی (؟)، حُوت رِکشانی ، کُنار زهی ، یوسف زهی ، حیدر زهی ، بامری، فَراری ، دُرانی ، مَکسانی ، بُوخَیر زهی ، دِکالی ، حُوت عباسی ، تابِکی ، مالکی ، نَوابی، رودین زهی .

۷.۲ - مناطق سکونت بامری‌ها

از کل طوایف ۱۰% در مناطق گُل مورتی ، مفیدی و بزمان ساکن بوده‌اند و بقیه تقریباً در فاصله‌ای به طول هشتاد کیلومتر در مناطق ییلاقی جبال ، کوهستان هودیان و شمال دشت دلگان و مناطق قشلاقی جنوب سلسله هودیان و دشت دلگان کوچ می‌کرده‌اند.

۷.۳ - مرکز اصلی بامری‌ها

براساس بررسی ۱۳۵۶ در دشت دلگان، مرکز اصلی بامری‌ها، طایفه عبداللهی و بامری از تبارهایی جداگانه دانسته شده، «اما بنا به مقتضیات گوناگون سیاسی ـ نظامی گذشته، از طریق پیوندهای سببی به یک‌دیگر وابسته شده‌اند که از میان طوایف فروتر یعنی غلام‌ها ، داودی‌ها ، هودیانی‌ها و جَطّ‌ها ... به نحوی یکسویه پیوند یافته‌اند؛ بدین قرار که از آنان زن می‌گرفته، اما زن نمی‌داده‌اند».

۷.۴ - تیره‌های اصلی و عبداللهی

براساس همین بررسی، تیره‌های اصلی طایفه بامری، رودین زهی، میرک زهی، حیدر زهی، شهداد زهی و فولاد زهی هستند و تیره‌های جنگو زهی، خاکی زهی ، تاجو زهی، شاهو زهی ، کنار زهی و جمشید زهی، منسوب به طایفه عبداللهی.

۷.۵ - تیره‌های بامری کهنوج

در بررسی ۱۳۶۳ از بامری‌های غرب جازموریان ، محدوده شهرستان کهنوج ، حدود دوازده تیره از بامری‌ها (هوت و جازی...) در ۳۱ هَلْکْ و ۳۲۰خانوار و ۸۶۲، ۱ نفر شناسایی شده است که الگوی زیستی متمایز از سایر طوایف کوچ‌رو منطقه ( حوضه ) آب‌ریز غرب جازموریان داشته‌اند.

۷.۶ - تیره‌های بامری غرب جازموریان

تیره‌های طایفه بامری، در غرب جازموریان، عبارت بوده‌اند از: دُرّکی، جلگه‌ای (؟)، سیفعلی ، جازی ، هیچو ، موریازاده ، جمشید زهی، فولاد زهی، هوت،لَرِجازی ، دِهْمیری و دروش زهی.

۷.۷ - بامری‌های ایرانشهر و خاش

نتایج تفصیلی سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده ۱۳۶۶، بامری‌های کوچنده ایرانشهر ۲۲۲ خانوار با ۱۴۴، ۱ نفر و بامری‌های کوچنده خاش را ۱۰۵ خانوار با ۵۰۲ نفر برآورد کرده است.

---

طایفه بامری به اجزای کوچک‌تری تقسیم می‌شود.

۸.۱ - ذات

طوایف بلوچ برای این اجزا، اصطلاحات مختلفی دارند؛ ازجمله : « رَنْدْ »، « بَراسْ رَند »، « ذات » و « شَلْوارْ » که همه آن‌ها معادل اصطلاح تیره در طوایف و عشایر دیگر است.
در طایفه بامری اصطلاح ذات بیش‌تر از دیگر معادل‌های آن استعمال می‌شود.

۸.۲ - هَلْکْ

بعد از ذات، کوچک‌ترین واحد خویشاوندی هَلْکْ است.
هلک معلول دو عامل است: عامل اقتصادی و عامل خویشاوندی.
تعریف هلک چنین است : «مجموع خانوارهایی که به عنوان واحد همکاری اقتصادی و از طریق شبکه خویشاوندی به یک‌دیگر نزدیک می‌شوند».

---

طایفه بامری، در سلسله مراتب اجتماعی طوایف دشت دلگان و اطراف آن، از لحاظ قدرت سیاسی ، نظامی و اقتصادی ، در رأس بوده است.

---

عنوان سرداری ویژه این طایفه و در تیره رودین زهی ( نوابی‌ها ) موروثی است.
شجره‌نامه سرداران طایفه بامری، از این تیره، بدین شرح بوده است: میردولت خان ، میردرّا شهدوست خان ، سرتیپ نواب خان ،زمان خان و نواب خان (سردار کنونی).
هر چند که اکنون عنوان سرداری رسمیت ندارد و سردار در مقام سرپرست طایفه شناخته می‌شود امّا تیره‌ها و طوایف همچنان این عنوان را به کار می‌برند.

---

بامری‌ها در ابتدا، برای حفظ استقلال طایفه خود، مبارزات سخت و ادامه‌داری با دیگر طوایف و سرداران بلوچ کرده‌اند، تمایزات فرهنگی نیز موجب ادامه این مبارزات می‌شده است.

۱۱.۱ - طولانی‌ترین جنگ

طولانی‌ترین و سخت‌ترین جنگ قبیله‌ای بامری‌ها در فاصله ۱۲۸۰ تا ۱۲۹۰ ش رخ داده است.

۱۱.۲ - طرف‌های درگیر

طرف‌های دیگر این درگیری قبیله‌ای، تقریباً مجموع طوایف سنّی مذهب مناطق بلوچستان سرحدی و مکران و در رأس آن‌ها طایفه بارَکزَهی و شیران زهی به رهبری بهرام خان و سعیدخان بوده است.

۱۱.۳ - مقاومت بامری‌ها

این جنگ‌های قبیله‌ای حدود هشت سال طول کشید و بامری‌ها به رغم جمعیت کم و امکانات محدود مقاومت کردند.
سردار بامری‌ها در آن زمان سرتیپ نواب (جدّ نواب خان فعلی) بوده است.

۱۱.۴ - عوامل درگیری‌ها

برخی از آگاهان، عامل اصلی اختلافات گذشته بامری‌ها و طوایف دیگر بلوچ را انگیزه‌های مذهبی می‌دانند و برخی نیز به توسعه‌طلبی این طایفه و تعارض با قدرت محلی سرداران و حاکمان محلی بلوچ اشاره می‌کنند.

۱۱.۵ - ایجاد صلح

حدود سال هشتم این درگیری، شیوع وبا در سیستان و بلوچستان موجب مرگ عده بسیاری از جمله یارمحمد و جلال، پسران سرتیپ نواب خان ، شد.
بیماری وبا و خستگی از جنگی طولانی و بیهوده، موجب شد که سرتیپ نواب خان به بهرام خان و دوست محمدخان بارکزهی مراجعه و درخواست صلح نماید که پذیرفته شد و از آن زمان تاکنون نوعی مدارا و هم‌زیستی میان آن‌ها حکم‌فرماست.

۱۱.۶ - درگیری یارمحمد با سلطان هندی

یکی از وقایع مهم، مدتی قبل از شیوع وبا، درگیری یارمحمد با سلطانی هندی، از نمایندگان دولت انگلیس و صاحب اقتدار در شهر بم بود.
در این درگیری، سلطان هندی به دست یارمحمدخان کشته شد.
امروزه نیز اشعاری راجع به این واقعه وجود دارد.

---

بامری‌ها، اغلب شیعه مذهب‌اند، و ازدواج ، طلاق ، سوگواری و دیگر مراسم ایشان، با دیگر طوایف بلوچ سنی مذهب ، تفاوت دارد و به علّت مذهب ، زادگاه و همسایگی و تماس با طوایف مقیم استان کرمان و شرق جازموریان از لحاظ فرهنگی با سایر طوایف بلوچ، تفاوت‌هایی دارند.
با این حال، به گفته کمال‌الدین غراب بین آن‌ها و سنّیان اختلاط و آمیزش صورت می‌گیرد.

---

بامری‌ها، بلوچی صحبت می‌کنند ولی لهجه آن‌ها که خود نیز دارای دو گویش است، با لهجه‌های سایر طوایف تفاوت‌هایی دارد.
دو گویش لهجه بامری‌ها، بیش از بلوچی، شبیه فارسی است.

---

(۱) ایرج افشار سیستانی، عشایر و طوایف سیستان و بلوچستان، تهران ۱۳۷۰ ش.
(۲) ایران، وزارت آبادانی و مسکن دفتر آبادانی مناطق عشایری، بررسی ایلات و عشایر بلوچستان.
(۳) جغرافیای استان سیستان و بلوچستان، تهران ۱۳۶۸ ش.
(۴) سازمان برنامه و بودجه، گروه مطالعات هامون، مطالعه جامع توسعه اقتصادی اجتماعی حوزه غرب جازموریان، ج ۵، ۱۳۶۳ ش.
(۵) سازمان برنامه و بودجه، مرکز پژوهشهای خلیج فارس و دریای عمان، طرح اقتصادی اجتماعی دلگان، ۱۳۵۶ ش.
(۶) کمال الدین غراب، بلوچستان یادگار مطرود قرون، تهران ۱۳۶۴ ش.
(۷) ت فیروزان، «درباره ترکیب و سازمان ایلات و عشایر ایران»، در ایلات و عشایر، تهران ۱۳۶۲ ش.
(۸) مرکز آمار ایران، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده ۱۳۶۶: نتایج تفصیلی کل کشور، تهران ۱۳۶۷ ش.

---