صغر (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صَغَر (به فتح صاد و راء) یا
صِغَر (به کسر صاد و فتح غین) یکی از
واژگان نهج البلاغه به معنای کوچکی و آن در مقایسه چیزی با چیز دیگر است، خواه باعتبار زمان باشد مثل کوچکی سنّ یا باعتبار جثّه یا قدر و منزلت.
کلماتی مانند
صَغار (به فتح صاد) به معنای ذلت و خواری.
و
اِسْتِصْغار (به کسر الف و تاء) کوچک دانستن از مشتقات این واژه‌اند.
حضرت علی (علیه‌السلام) در توصیف
متقین و اعراض کنندگان از
جهاد و... از این واژه استفاده نموده است.
صَغَر یا
صِغَر به معنای کوچکی و آن در مقایسه چیزی با چیز دیگر گفته می‌شود، خواه باعتبار زمان باشد مثل کوچکی سنّ یا باعتبار جثّه یا قدر و منزلت و
صَغار به معنای ذلت و خواری است.
طبرسی آن را به ذلیل معنی کرده است.
و کلمه «اِسْتِصْغار» به معنای کوچک دانستن آمده است.
برخی از مواردی که در «
نهج
البلاغه» استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف متقین فرموده است:
«عَظُمَ الْخالِقُ في أنْفُسِهِمْ فَصَغُرَ ما دونَهُ في أَعْيُنِهِمْ.» «خالق و
آفریدگار در
روح و جانشان بزرگ جلوه كرده (به همين جهت) غير
خداوند در نظرشان كوچک است.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره اعراض کنندگان از جهاد فرموده است:
«فَمَنْ تَرَكَهُ رَغْبَةً عَنْهُ، ... دُيِّثَ بِالصَّغارِ وَ القَماءَةِ.» «هر که جهاد را از روی اعراض ترک کند ذلیل می‌شود با خواری و حقارت.» صغار (مثل رجال) جمع صغیر است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره مصائب فرموده است:
«مَنْ عَظَّمَ صِغارَ الْمَصائِبِ ابْتَلاهُ اللهُ بِكِبارِها.» «کسى كه مصايب كوچک را بزرگ شمارد، خداوند او را به مصيبت‌هاى بزرگ مبتلا مى‌سازد.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره
اهل‌بیت فرموده است:
«أَ لَمْ أَعْمَلْ فيكُمْ بِالثَّقَلِ الاَْكْبَرِ! وَ أَتْرُكْ فيكُمُ الثَّقَلَ الاَْصْغَرَ.» «آیا به ثقل اکبر (
قرآن) در میان شما عمل نکردم و آیا ثقل اصغر (اهل‌بیت) را در میان شما نمی‌گذارم.) منظور
حسنین (علیهم‌السلام) و نه امام دیگر است.»
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در
خطبه ۱۲۹ درباره متقیان می‌فرمایند:
«لا تَلْتَقي بِذَمِّهِمْ الشَّفَتانِ، اسْتِصْغاراً لِقَدْرِهِمْ.» «كه لب‌ها جز به مذمّت آن‌ها
حرکت نمى‌کند، تا مقام آن‌ها کوچک شمرده شود.»
در توصیف
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود:
«وَ صَغَّرَ شَيْئاً فَصَغَّرَهُ.» «کوچک‌ها را كوچک و كم اهميّت.»
از این ماده موارد زیادی در «
نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صغر»، ج۲، ص۶۳۷.
