• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شرح المكودي على الألفية (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



«شرح المکودی علی الألفیة»، شرح استاد نحوی، صرفی و لغت‌شناس، عبدالرحمن بن علی مکودی است.



«شرح المکودی علی الألفیة»، شرح استاد نحوی، صرفی و لغت‌شناس، عبدالرحمن بن علی مکودی (متوفای ۸۰۷ ق، در شهر فاس در کشور مغرب) بر کتاب الفیه ابن مالک (متوفای ۶۷۲ ق) است که در آن یک دوره صرف و نحو عربی با نظم و نثر به زبان عربی بیان شده است. نام کامل این اثر چنین است: « شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو». این اثر را استاد دکتر عبدالحمید هنداوی تصحیح کرده و برایش مقدمه نوشته و منتشر کرده است. این شرح، از نظر حجم، میانه- نه مختصر و نه مطول- و از نظر موضوع و محتوا، کامل است و شامل همه مباحث صرف و نحو و تمامی هزار بیت ابن مالک می‌شود.


در این کتاب، هزار بیتی که ابن مالک در توضیح مباحث صرف و نحو عربی سروده، به ترتیب، ذکر و به‌صورت نثر عربی شرح شده است.


درباره روش و محتوای این اثر چند نکته گفتنی است:

۳.۱ - نکته اول

این شرح، کامل است و با توضیح این بیت شروع شده:

«قال محمّدٌ هو ابنُ مالک‌ ••• أحمد ربّی اللّه خیر مالک»

...و بعد از حمد الهی و درود بر محمد و آل محمد صلي‌الله‌عليه‌وآله، بحث خودش را با این بیت آغاز کرده:

«کلامُنا لفظٌ مفیدٌ کاستقم‌ ••• و اسمٌ و فعلٌ ثم حرفٌ الکلم»

و بحث با طرح مطالب صرفی و نحوی دیگر ادامه یافته و سرانجام با دو بیت ذیل پایان یافته است:

«فأحمد اللّه مصلّیا علی‌ ••• محمّد خیر نبی أرسلا

«و آله الغرّ الکرام البررة ••• و صحبه المنتخبین الخیرة»
[۱] شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علی المکودی، تحقیق الدکتور عبدالحمید هنداوی، ص۶ و ۷، المکتبة العصریة، بیروت، الطبعة الأولی ۱۴۲۵ق‌.
[۲] شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علی المکودی، تحقیق الدکتور عبدالحمید هنداوی، ص۴۰۲، المکتبة العصریة، بیروت، الطبعة الأولی ۱۴۲۵ق‌.


۳.۲ - نکته دوم

محقق در مقدمه‌اش ـ که در تاریخ ۲۷ ربیع‌الثانی ۱۴۲۱ ق، نوشته ـ تأکید کرده است که: الفیه ابن مالک مشهور است و شروح متعددی بر آن نوشته شده و در بین این شروح، شرح مکودی از نظر حجم مطالب، شرحی میانه است؛ نه ایجاز مخل دارد و نه اطناب ممل. مصحح محترم، منابع شواهد ابن مالک را از کتب لغت و صرف و نحو استخراج کرده و کوشیده تا در صورت لزوم، محل نزاع و استشهاد را روشن سازد. دکتر عبدالحمید هنداوی به این منظور به‌صورت کلی، بیشتر بر کتاب «المعجم المفصل فی شواهد النحو» اعتماد کرده است.
[۳] شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علی المکودی، تحقیق الدکتور عبدالحمید هنداوی، ص۳ و ۴، المکتبة العصریة، بیروت، الطبعة الأولی ۱۴۲۵ق‌.


۳.۳ - نکته سوم

یکی دیگر از امتیازات این اثر، این است که مصحح محترم، ابیات ابن مالک را اعراب‌گذاری کرده است. همچنین ایشان، در متن کتاب، نام و شماره سوره و آیه مورد استشهاد را معین کرده (همان، ص ۱۲۵، ۱۵۳، ۲۰۵ و...) و برای موارد دیگر مانند شواهد شعری، پاورقی نوشته و این پانوشت‌ها را به‌صورت پیاپی شماره‌گذاری کرده و در مجموع تعداد ۲۰۹ پاورقی برای تمامی کتاب نگاشته است.
[۴] شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علی المکودی، تحقیق الدکتور عبدالحمید هنداوی، ص۳۹۴ و ۱۴، المکتبة العصریة، بیروت، الطبعة الأولی ۱۴۲۵ق‌.


۳.۴ - نکته چهارم

جالب است که شارح محترم در مواردی، از جدول برای آموزش بهتر مطالب استفاده کرده است.
[۵] شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علی المکودی، تحقیق الدکتور عبدالحمید هنداوی، ص۱۹۶، المکتبة العصریة، بیروت، الطبعة الأولی ۱۴۲۵ق‌.
[۶] شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علی المکودی، تحقیق الدکتور عبدالحمید هنداوی، ص۱۹۷ و ۱۹۸، المکتبة العصریة، بیروت، الطبعة الأولی ۱۴۲۵ق‌.



۱. شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علی المکودی، تحقیق الدکتور عبدالحمید هنداوی، ص۶ و ۷، المکتبة العصریة، بیروت، الطبعة الأولی ۱۴۲۵ق‌.
۲. شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علی المکودی، تحقیق الدکتور عبدالحمید هنداوی، ص۴۰۲، المکتبة العصریة، بیروت، الطبعة الأولی ۱۴۲۵ق‌.
۳. شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علی المکودی، تحقیق الدکتور عبدالحمید هنداوی، ص۳ و ۴، المکتبة العصریة، بیروت، الطبعة الأولی ۱۴۲۵ق‌.
۴. شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علی المکودی، تحقیق الدکتور عبدالحمید هنداوی، ص۳۹۴ و ۱۴، المکتبة العصریة، بیروت، الطبعة الأولی ۱۴۲۵ق‌.
۵. شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علی المکودی، تحقیق الدکتور عبدالحمید هنداوی، ص۱۹۶، المکتبة العصریة، بیروت، الطبعة الأولی ۱۴۲۵ق‌.
۶. شرح المکودی علی الألفیة فی علمی الصرف و النحو، عبدالرحمن بن علی المکودی، تحقیق الدکتور عبدالحمید هنداوی، ص۱۹۷ و ۱۹۸، المکتبة العصریة، بیروت، الطبعة الأولی ۱۴۲۵ق‌.



نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.




جعبه ابزار