• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سَعْد (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





سَعْد (به فتح سین و سکون عین) و سَعادت (به فتح سین و عین) از واژگان نهج البلاغه به معنای خوش‌بختی است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: اِسعاد (به کسر الف) به معنای یاری کردن و خوشبخت کردن و مُساعِدت (به ضم میم و کسر عین) به معنای یاری کردن و سُعود (به ضم سین و عین) در مقابل نحوست است، یعنی خوش و بد بودن است. موارد زیادی از این واژه در نهج البلاغه آمده است.



سَعْد و سَعادت به معنای خوش‌بختی آمده است، چنانکه شقوه و شقاوت به معنی بدبختی است، راغب گوید: سعادت آنست که کارهای الهی انسان را در رسیدن به خیر یاری کند؛ ضدّ آن شقاوت است.


امام علی (علیه‌السلام) در حکمت ۵۱ فرموده: «عَيْبُكَ مَسْتورٌ مَا أَسْعَدَكَ جَدُّكَ» «تا بختت تو را یاری کند عیبت پوشیده است.» (شرح‌های حکمت: )
درباره موعظه فرموده: «اللهِ، اللهَ اللهَ في أَعَزِّ الاَْنْفُسِ عَلَيْكُم ... فَشِقْوَةٌ لاَزِمَةٌ، أَوْ سَعادَةٌ دائِمَةٌ» «خدا را در نظر آورید درباره عزیزترین نفس بر شما که خودتان باشید، زیرا آخرت شقاوت ملازم یا سعادت دائمی است.» (شرح‌های خطبه: )
«اسعاد» به معنی یاری کردن و خوشبخت کردن هر دو آمده است. «فَلا يُسْعِدُهُ الْقَوْلُ» یعنی «سخن گفتن او را یاری نمی‌کند.» (شرح‌های خطبه: )
«مساعدت» یاری کردن در حکمت ۴۳۰ فرموده: «رَجُلٌ أَخْلَقَ بَدَنَهُ في طَلَبِ آمَالِهِ، وَلَمْ تُساعِدْهُ الْمَقاديرُ عَلَى إِرَادَتِهِ...» «زیانکارترین مردم در معامله و ناامیدترین مردم در تلاش، مردی است که بدن خویش را در طلب مال فرسوده کند، و قضا و قدر او را یاری نکند از دنیا با حسرت برود.» (شرح‌های حکمت: )
«سعود» در مقابل نحوست است یعنی خوش و بد بودن و آن فقط یکبار در «نهج» یافته است که در وصف ستارگان فرموده: «وَأَجْراها عَلَى أَذْلالِ تَسْخيرِها مِنْ .... وهُبوطِها وَصُعودِها، وَنُحوسِها وَسُعودِها.» «ستارگان را در مسیرهای آشکار خود جاری کرد، از پائین آمدن و بالا رفتن و از نحسی و خوشی.» (شرح‌های خطبه: ) محمد عبده نحس و سعد را در خود ستارگان دانسته گوید: نحس بودن خالی بودن (و مرده و بی‌نور بودن) آن و سعد بودن آباد و نورانی بودن آنست، ابن ابی‌الحدید گوید: اگر گوئی آن حضرت مؤثّر بودن نجوم را در امور جزئیّه انکار کرده و به آن کس گفت در فلان روز جنگ نکند فرمود: «المنجّم کالکاهن و الکاهن کالساحر و الساحر کالکافر و الکافر فی النار» گویم: آن حضرت تاثیر نجوم را در امور جزئیّه انکار کرده ولی در امور کلیّه مثل اینکه دلالت به گرما و سرما کنند و یا بر مرض عام و قحط و باران دائم که مخصوص به یک انسان نیستند، انکار نکرده است. می‌بینیم که ابن ابی‌الحدید سعد و نحس را نسبت به دیگران دانسته است نه در خود ستارگان ولی ظاهرا قول محمد عبده اقرب به صواب باشد و یا بگوئیم تشعشعات ستارگان و حرکت آنها گاهی اثر بد و گاهی اثر خوب در زمین ما دارند.


موارد زیادی از واژه سعد در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۵۳۱.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۳، ص۶۹.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۴۱۰.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۸۲، حکمت ۴۶.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۶۳، حکمت ۵۱.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۷۸، حکمت ۵۱.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۴۵، حکمت ۵۱.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۵۵.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۵۶.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۳۲۷.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۹۱.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۱۸۱.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۳۹، خطبه ۱۵۷.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۶۷، خطبه ۱۵۲.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۲۲۱، خطبه ۱۵۷.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳۹، خطبه ۱۵۷.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۶.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۹۱.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۱۷۴.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۳۲۱.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۰۹.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۶۹، خطبه ۲۳۲.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۲۵۴، خطبه ۲۲۸.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۳۵۴، خطبه ۲۳۳.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۵۳، خطبه ۲۳۳.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۰۸.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۰۹.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۵۲۳.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۳۳.    
۳۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۲.    
۳۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۸۳، حکمت ۴۲۰.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۲۵۶، حکمت ۴۳۰.    
۳۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۵۲، حکمت ۴۳۰.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۵، حکمت ۴۳۰.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۶۱.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۶۱.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۴۴۶.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۵۰۷.    
۳۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۷۵.    
۴۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۸۹، خطبه ۹۰.    
۴۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۶۷، خطبه ۸۹.    
۴۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۲۸، خطبه ۹۱.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۸۵، خطبه ۹۱.    
۴۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۳۰.    
۴۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۳۹.    
۴۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۹۵.    
۴۷. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۳۶۷.    
۴۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۴۲۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «سَعْد»، ج۱، ص۵۳۱.    






جعبه ابزار