سوره مریم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نوزدهمین سوره از
قرآن کریم سوره مریم نام دارد که یکی از
زنان بسیار باتقوا و
پاکدامن بوده است.
در این سوره،
داستان بارداری و زندگی
حضرت مریم مادرحضرت عیسی علیه‌السّلام و یکی از زنان بسیار باتقوا و پاکدامن گنجانده شده که به منظور ارج نهادن به شخصیت حضرت مریم و تبیین مقام و ارزش معنوی زن در قرآن، این سوره به نام «مریم» نامگذاری شده است.
غرض این سوره به طوری که در آخرش می‌فرماید: فانما یسرناه بلسانک لتبشر به المتقین و تنذر به قوما لدا...
بشارت و
انذار است، و این غرض را در سیاقی بدیع و بسیار جالب ریخته، نخست به داستان
زکریا و
یحیی و قصه مریم و عیسی و سرگذشت
ابراهیم و
اسحاق و
یعقوب و ماجرای
موسی و
هارون و داستان
اسماعیل و حکایت
ادریس و سهمی که به هر یک از ایشان از
نعمت ولایت داده ـ که یا
نبوت بوده و یا
صدق و
اخلاص ـ اشاره کرده، آن گاه علت این عنایت را چنین بیان فرموده که این بزرگواران خصلت‌های برجسته‌ای داشته‌اند از آن جمله نسبت به پروردگارشان خاضع و خاشع بودند، و لیکن اخلاف ایشان از یاد خدا اعراض نموده به مساله توجه به پروردگار به کلی بی اعتناء شدند، و به جای آن دنبال
شهوت را گرفتند به همین جهت به زودی حالت غی را که همان از دست دادن رشد است دیدار می‌کنند، مگر آن که کسی از ایشان توبه کند و به پروردگار خود بازگشت نماید که او سرانجام به
اهل نعمت می‌پیوندد
سپس نمونه‌هایی از لغزش‌های
اهل غی و زورگویی‌های آنان و آرای خارج از منطق ایشان از قبیل نفی
معاد، و به خدا نسبت
پسر داری دادن، و
بت پرستیدن و آنچه که از لوازم این لغزش‌ها است از نکبت و
عذاب را خاطر نشان می‌سازد. می‌توان گفت بیان این سوره شبیه به بیان مدعیی است که برای اثبات دعوی خود مثال‌هایی می‌آورد. همانند این که گفته شود فلانی را و فلانی و فلانی که از
اهل رشد و دارای موهبتی الهی بودند در زندگی خود دل از شهوات نفس کنده و به سوی پروردگارشان متوجه شدند، و طریقه
خضوع و
خشوع را پیش گرفتند و هر وقت آیات پروردگارشان را متذکر می‌شدند از صمیم دل خاضع می‌گشتند. و طریقه آدمی به سوی رشد و موهبت همین است، لیکن اخلاف همین نامبردگان این طریقه را کنار گذاشتند، یعنی از عمل اعراض و به شهوات مذموم رو آوردند، و این رویه، ایشان را جز به سوی غی که خلاف رشد است، نکشانیده و جز بر
باطل استوارترشان نمی‌کند، و سرانجام ایشان این می‌شود که رجوع به خدا را انکار، و شرکایی برای
خدا اثبات نموده، سد راه دعوت هم می‌شوند و این جز به سوی نکبت و عذاب رهنمونشان نمی‌کند. پس این سوره با ذکر چند مثال آغاز و با گرفتن نتیجه‌ای کلی از آن مثل‌ها، که مورد نظر بوده، خاتمه یافته است. و این نتیجه گیری از جمله اولئک الذین
انعم الله علیهم شروع شده و تا چند آیه بعد ادامه می‌یابد.
این سوره
مردم را به سه طائفه تقسیم می‌کند: ۱- آنهایی که خدا
انعام شان کرد که یا
انبیاء بودند و یا
اهل اجتباء و هدایت؛ ۲-
اهل غی، یعنی آنهایی که مایه و استعداد رشد خود را از دست دادند؛ ۳- آن کسانی که
توبه نموده
ایمان آوردند، و
عمل صالح کردند که به زودی به
اهل نعمت و رشد می‌پیوندند. و آن گاه ثواب توبه
تائبین و
مسترشدین و عذاب
غاویان که همنشینان
شیطان و از اولیای اویند را تذکر می‌دهد.
گفته شده: این سوره بدون هیچ شکی در
مکه نازل شده، زیرا هم عده‌ای از
مفسرین مکی بودن آن را مورد اتفاق دانسته و هم مضامین آیاتش بر این معنا دلالت دارد.
۱. دارای ۹۸ آیه به
عدد کوفی و
شامی، ۹۹ آیه به
عدد حجازی، ۹۷۲ یا ۹۸۲ کلمه و ۳۸۰۲ یا ۳۹۳۵ حرف است.
۲. در ترتیب نزول، چهل و چهارمین و در
مصحف شریف نوزدهمین سوره قرآن است.
۳. پس از
سوره معارج و پیش از
سوره طه در مکه نازل شد؛ به جز آیات ۵۸ و ۷۱ که مدنی‌اند.
۴.گفته‌اند چهار آیه
منسوخ دارد.
۱. سرگذشت برخی از پیامبران همچون
زکریا، یحیی، اسماعیل، ادریس،
مسیح و ابراهیم علیه‌السّلام .
۲. داستان حضرت مریم و
ولادت حضرت عیسی علیه‌السّلام .
۳. قیامت و حشر و نشر.
۴. مسئله
شفاعت.
۵. ترسیم سرنوشت
صالحان و بدکاران در قیامت.
•
فرهنگ نامه فارسی علوم قرآنی،برگرفته از مقاله«سوره مریم»
