ریب (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ريب: (لَفي شَكٍّ مِّنْهُ مُريبٍ) «ريب» در اصل، چنان كه «
راغب» در «
مفردات» مى‌گويد، به معناى شک و ترديد و توهم چيزى است كه بعداً پرده از روى آن برداشته مى‌شود و حقيقت آن آشكار مى‌گردد.
اين تعبير، هنگامى كه در مورد
مرگ به كار رود، و
«رَيْبَ الْمَنُونِ» گفته شود، از اين نظر است كه وقت حصول آن نامعلوم است، نه اصل تحقق آن. ولى جمعى از مفسران
«رَيْبَ الْمَنُونِ» را در آيه مورد بحث،
به معناى «حوادث روزگار» تفسير كرده‌اند، حتى از «
ابن عباس» نقل شده كه، واژه «ريب» در همه جا در قرآن به معناى «شک و ترديد» است، جز در اين آيه از
سوره «طور» كه به معناى «حوادث» است.
بعضى از مفسران نيز آن را به معناى «حالت اضطراب و پريشانى» تفسير كرده‌اند، بنابراين
«رَيْبَ الْمَنُونِ» حالت اضطرابى است كه قبل از مرگ به غالب افراد دست مى‌دهد. ممكن است اين تفسير، به معناى فوق بازگردد؛ چرا كه حالت شک و ترديد معمولًا سرچشمه اضطراب و پريشانى است، همچنين حوادث پيش بينى نشده، نيز نوعى اضطراب و شك و ترديد با خود همراه مى‌آورد.
به اين ترتيب، همه اين مفاهيم به ريشه «شک و ترديد» كه در اصلِ معناى اين واژه آمده منتهى مى‌شود. و به تعبير ديگر، براى
«ريب»، سه معناى ذكر شده: شک، اضطراب، حوادث، و اينها لازم و ملزوم يكديگرند.
ترجمه و تفسیر آیات
ریب:
(وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَاخْتُلِفَ فِيهِ وَلَوْلاَ كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَفِي شَكٍّ مِّنْهُ مُرِيبٍ) (ما به
موسی كتاب آسمانى داديم؛ سپس در آن اختلاف شد؛ و اگر فرمان پيشين خدا در زمينه آزمايش و
اتمام حجّت بر آنها نبود، در ميان آنان داورى مى‌شد. و آنها هنوز در شكّى آميخته با بدگمانى‌اند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه مريب
اسم فاعل از ارابه مى‌باشد كه به معناى القاء شبهه در قلب است، و اگر شک را با اين كلمه توصيف كرده به منظور تاكيد همان شک است، مانند ظلا ظليلا و حجابا مستورا و حجرا محجورا و امثال آن.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(أَمْ يَقُولُونَ شَاعِرٌ نَّتَرَبَّصُ بِهِ رَيْبَ الْمَنُونِ) (بلكه آنها مى‌گويند: او شاعرى است كه ما انتظار مرگش را مى‌كشيم!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه منون و نيز كلمه منية ، هر دو به معناى
مرگ است، و كلمه ريب به معناى قلق و اضطراب است، و در نتيجه ريب المنون به معناى اضطراب مرگ است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ریب»، ص۲۶۱.
