• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رَجْم (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: رَجْم (مفردات نهج البلاغه (جلد ۱))
مقالات مرتبط: رَجْم (مفردات‌قرآن)، رجم (لغات‌قرآن)، رجم.


رَجْم (به فتح راء و سکون جیم) از واژگان نهج البلاغه به معنای سنگ زدن و سنگسار کردن است.
این لفظ گاه به معنی طرد و راندن و گاه به معنی قذف و‌ انداختن نیز می‌آید.
چهار مورد از این ماده در « نهج البلاغه» آمده است.



رَجْم
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۴۳۷.    
[۲] طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۶، ص۶۸.    
به معنای سنگ زدن و سنگسار کردن است.
«رَجَمَهُ‌ رَجْماً: رماهُ‌ بالحجارة.»
[۳] شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۳۵۸.    

رَجْم گاه به معنی طرد و راندن و گاه به معنی قذف و‌ انداختن نیز می‌آید.
این لفظ معانی دیگری نیز دارد.


به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:


۲.۱ - رَجَم - خطبه ۱۲۷ (خطاب به خوارج)

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) به خوارج که عامل کبیره را کافر می‌دانستند؛ فرمود: «می‌دانید که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) زانی محصن را سنگسار کرد، بعد به جنازه‌اش نماز خواند و ارث او را به ورثه‌اش داد:»
«وَ قَدْ عَلِمْتُمْ اَنَّ رَسولَ اللهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رَجَمَ الزّانیَ (الْمُحْصَنَ) ثُمَّ صَلَّی عَلَیْهِ ثُمَّ وَرَّثَهُ اَهْلَهُ»
[۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۸۶، خطبه۱۲۷.    
[۵] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۱، خطبه۱۲۵.    
[۶] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۸۴، خطبه۱۲۷.    

«و اگر زانی کافر بود بر او نماز نمی‌خواند و ارثش را به ورثه‌اش نمی‌داد.»
[۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۷۵، خطبه۱۲۷.    
[۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۴۳.    

(شرح‌های خطبه:
[۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۴۵.    
[۱۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۳۲۰-۳۲۱.    
[۱۱] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۹۷-۱۹۸.    
[۱۲] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۱۲.    
)


۲.۲ - یُرْجَموا - خطبه ۱۲۴ (درباره دشمنان)

رَجْم گاه به معنی طرد و راندن آید؛ چنان‌که حضرت درباره دشمنان فرموده:
«اِنَّهُمْ لَنْ یَزولوا عَنْ مَواقِفِهمْ... حَتَّی یُرْمَوْا بِالمَناسِرِ تَتْبَعُها الْمَناسَرُ وَ یُرْجَموا بِالْکَتائِبِ تَقْفوها الْحَلائِبُ»
[۱۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه۱۲۴.    
[۱۴] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۶-۷، خطبه۱۲۰.    
[۱۵] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۸۱، خطبه۱۲۴.    

یعنی «آن‌ها هرگز از مواضع خود کنار نمی‌شوند تا دفع شوند (زده شوند) با فوج‌ها در پی فوج‌ها و طرد شوند با کتیبه‌ها که در پی آن‌هاست سواره نظام‌ها.»
[۱۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۶۹-۲۷۱، خطبه۱۲۴.    
[۱۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۵.    

(شرح‌های خطبه:
[۱۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۹.    
[۱۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۲۷۵-۲۷۶.    
[۲۰] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۶۴.    
[۲۱] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۷.    
)
«حلائب» به معنی اسبان جمع شده از هر سو است.


۲.۳ - رَجْماً - خطبه ۱۹۲ (درباره شیطان)

حضرت علی (علیه‌السلام) درباره شیطان فرموده:
«وَ رَماکُمْ مِنْ مَکان قَریب... قَذْفاً بِغَیْب بَعید وَ رَجْماً بِظَنٍّ غَیْرِ مُصیب»
[۲۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۵۱، خطبه۱۹۲.    
[۲۳] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۶۳، خطبه۱۸۷.    
[۲۴] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۲۸۷، خطبه۱۹۲.    

(و از نزدیک‌ترین مکان به سوی شما پرتاب کرده است... (امّا) تیری در تاریکی به سوی هدفی دور‌ انداخت و گمانی نابجا برد (یعنی خواسته‌اش که همه انسان‌ها مشرک شوند و از راه راست منحرف شوند. (تحقّق نیافت))
[۲۵] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۴۹، خطبه۱۹۲.    
[۲۶] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۱۷-۴۱۸.    

(شرح‌های خطبه:
[۲۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۲۷-۴۲۹.    
[۲۸] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۳۷۲-۳۷۴.    
[۲۹] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۸۶-۲۸۷.    
[۳۰] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۳۶-۱۳۷.    
)
اینجا نیز به معنی طرد و دفع است.


۲.۴ - رَجْم - خطبه ۹۰ (علم خدا)

حضرت در رابطه با علم خدا فرموده:
«عالِمُ السِّرِّ مِنْ ضَمائِرِ الْمُضْمِرینَ وَ نَجْوَی الْمُتَخافِتینَ وَ خَواطِرِ رَجْمِ الظُّنونِ»
[۳۱] سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۰۳-۲۰۴، خطبه۹۰.    
[۳۲] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۷۸، خطبه۸۹.    
[۳۳] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۳۴، خطبه۹۱.    

«رجم الظنون» یعنی ظنون‌ انداخته شده به قلب و رَجْم در اینجا قذف و‌ انداختن است یعنی «خدا عالم است به راز رازداران و نجوای سرّ گویان و به‌ انداخته شده‌های اذهان (خطور قلبی). »
[۳۴] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۹۳، خطبه۹۱.    
[۳۵] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۷۳.    

(شرح‌های خطبه:
[۳۶] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۹۸.    
[۳۷] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۱۸۱.    
[۳۸] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۵۲.    
[۳۹] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۲.    
)


از این لفظ چهار مورد در «نهج البلاغه» به کار رفته است.
[۴۰] سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۸۶، خطبه۱۲۷.    
[۴۱] سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه۱۲۴.    
[۴۲] سید رضی، محمد، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۵۱، خطبه۱۹۲.    
[۴۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۰۴، خطبه۹۰.    


۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۴۳۷.    
۲. ↑ طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۶، ص۶۸.    
۳. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۳۵۸.    
۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۸۶، خطبه۱۲۷.    
۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۱، خطبه۱۲۵.    
۶. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۸۴، خطبه۱۲۷.    
۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۷۵، خطبه۱۲۷.    
۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۴۳.    
۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۴۵.    
۱۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۳۲۰-۳۲۱.    
۱۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۹۷-۱۹۸.    
۱۲. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۱۲.    
۱۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه۱۲۴.    
۱۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۶-۷، خطبه۱۲۰.    
۱۵. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۸۱، خطبه۱۲۴.    
۱۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۶۹-۲۷۱، خطبه۱۲۴.    
۱۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۵.    
۱۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۹.    
۱۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۲۷۵-۲۷۶.    
۲۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۶۴.    
۲۱. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۷.    
۲۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۵۱، خطبه۱۹۲.    
۲۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۶۳، خطبه۱۸۷.    
۲۴. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۲۸۷، خطبه۱۹۲.    
۲۵. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۴۹، خطبه۱۹۲.    
۲۶. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۱۷-۴۱۸.    
۲۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۲۷-۴۲۹.    
۲۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۳۷۲-۳۷۴.    
۲۹. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۸۶-۲۸۷.    
۳۰. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۳۶-۱۳۷.    
۳۱. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۰۳-۲۰۴، خطبه۹۰.    
۳۲. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۷۸، خطبه۸۹.    
۳۳. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۳۴، خطبه۹۱.    
۳۴. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۹۳، خطبه۹۱.    
۳۵. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۷۳.    
۳۶. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۹۸.    
۳۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۱۸۱.    
۳۸. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۵۲.    
۳۹. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۲.    
۴۰. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۸۶، خطبه۱۲۷.    
۴۱. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه۱۲۴.    
۴۲. ↑ سید رضی، محمد، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۵۱، خطبه۱۹۲.    
۴۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۰۴، خطبه۹۰.    


• قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «رَجْم»، ج۱، ص۴۳۷.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 124 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 127 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 192 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 90 نهج البلاغه
جعبه ابزار