• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رصد (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: رصد (قاموس قرآن (جلد ۳))
مقالات مرتبط: رَصَد (لغات‌قرآن)، رصد (مفردات‌نهج‌البلاغه)، ارصاد.


رَصَد (به فتح راء و صاد) از واژگان قرآن کریم به معنای مراقبت کردن و چيزى را زير نظر گرفتن است.
مشتقات رصد که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
مَرْصَد: (به فتح میم و صاد و سکون راء) اسم مكان به معنى كمينگاه است‌.
مِرْصاد: (به کسر میم و سکون راء) اسم مكان است.
إرْصاد: ( به کسر الف و سکون راء) به معنی آماده كردن است.

رَصَد
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۱۰۱.    
[۲] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۳، ص۵۱.    
[۳] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۵.    
به معنای مراقبت كردن و چيزى را زير نظر گرفتن است و نيز به معنى مراقب و مراقبت شده آمده است. (كمين كردن و كمين‌كننده)
راغب می‌گويد: فرق مرصاد با مرصد آن‌است كه مرصاد به مكانی كه فقط مخصوص كمين است گفته می‌شود.
[۴] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۵.    


به مواردی از رصد که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - رَصَداً (آیه ۹ سوره جن)

(فَمَنْ يَسْتَمِعِ الْآنَ يَجِدْ لَهُ شِهاباً رَصَداً)
[۵] جن/سوره۷۲، آیه۹.    
«هر كه اكنون گوش كند شهابى را در كمين خود می‌يابد.»
[۶] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۶۶.    
[۷] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۴۳.    
[۸] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۳۷۵.    
[۹] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۱۴۷.    

«رصد» صفت شهاب و به معنى كمين‌كننده است.

۲.۲ - رَصَداً (آیه ۲۷ سوره جن)

(إِلَّا مَنِ ارْتَضى‌ مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ‌ رَصَداً)
[۱۰] جن/سوره۷۲، آیه۲۷.    
(مگر پيامبرانى كه آنان را برگزيده و از آنها راضى است و مراقبينى از پيش رو و پشت سر براى آنها قرار مى‌دهد.)
[۱۱] مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۷۳.    
[۱۲] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۸۴.    
[۱۳] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۵۴.    
[۱۴] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۳۹۵.    
[۱۵] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۱۵۵.    

رصد به معنى كمين‌كننده مفرد و جمع و مؤنّث در آن يكسان است.
[۱۶] جوهری، ابونصر، الصحاح، ۲، ج۴۷۴، ص.    
گفته‌اند رصد به معنى نگهبانان و مراقبان است يعنى خدا از جلو روى و از پشت سرش نگهبانان می‌فرستد.

۲.۳ - مَرْصَدٍ (آیه ۵ سوره توبه)

(وَ خُذُوهُمْ وَ احْصُرُوهُمْ وَ اقْعُدُوا لَهُمْ كُلَ‌ مَرْصَدٍ ...)
[۱۷] توبه/سوره۹، آیه۵.    
«بگيريد، حبسشان كنيد و براى گرفتن آن‌ها در هر كمين‌گاه بنشينيد.»
[۱۸] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۲۰۲.    
[۱۹] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۱۵۱.    
[۲۰] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۵۸.    
[۲۱] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۲۸.    

مَرْصَد، اسم مکان به معنى كمينگاه است‌.

۲.۴ - لَبِالْمِرْصادِ( آیه ۱۴ سوره فجر)

(إِنَّ رَبَّكَ‌ لَبِالْمِرْصادِ)
[۲۲] فجر/سوره۸۹، آیه۱۴.    
(به یقین پروردگار تو در كمينگاه ستمگران است.)
[۲۳] مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۹۳.    
[۲۴] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۴۷۱.    
[۲۵] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۸۱.    
[۲۶] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۷۳.    
[۲۷] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۳۵۱.    

مرصاد اسم مکان است.
[۲۸] شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۳۸۵.    
[۲۹] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۵.    
راغب می‌گويد: فرق مرصاد با مرصد آن است كه مرصاد به مكانی كه فقط مخصوص كمين است گفته می‌شود.
[۳۰] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۵.    

۲.۵ - مِرْصاداً (آیه ۲۱ سوره نباء)

(إِنَّ جَهَنَّمَ كانَتْ‌ مِرْصاداً)
[۳۱] نباء/سوره۷۸، آیه۲۱.    
(به يقين در آن روز جهنم كمينگاهى است بزرگ)
[۳۲] مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۸۲.    
[۳۳] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۲۷۰.    
[۳۴] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۱۶۷.    
[۳۵] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۲۴۰.    
[۳۶] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۲۴۳.    

جوهری آن را طريق معنى كرده
[۳۷] جوهری، ابونصر، الصحاح، ج۲، ص۴۷۴.    
ولى مراقبت در آن منظور است.

۲.۶ - إِرْصاداً ( آیه ۱۰۷ سوره توبه)

(وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ ...)
[۳۸] توبه/سوره۹، آیه۱۰۷.    
«و براى آماده كردن به كسی كه با خدا و رسول جنگيده است.»
[۳۹] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۲۰۲.    
[۴۰] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۱۵۱.    
[۴۱] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۲۱۲.    
[۴۲] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۲۶.    

{{تورفتگی:a:ارصاد به معنای آماده كردن است. در قاموس گويد «أَرْصَدْتُ‌ لَهُ: أَعْدَدْتُ»
[۴۳] فیروزآبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، ص۲۸۲.    
صحاح، قاموس، اقرب تصريح دارند كه چون بعد از ارصاد «لام» آيد به معنى آماده كردن است.
[۴۴] جوهری، ابونصر، الصحاح، ج۲، ص۴۷۴.    
[۴۵] فیروزآبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، ص۲۸۲.    
[۴۶] شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۳۸۵.    


۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۱۰۱.    
۲. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۳، ص۵۱.    
۳. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۵.    
۴. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۵.    
۵. ↑ جن/سوره۷۲، آیه۹.    
۶. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۶۶.    
۷. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۴۳.    
۸. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۳۷۵.    
۹. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۱۴۷.    
۱۰. ↑ جن/سوره۷۲، آیه۲۷.    
۱۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۷۳.    
۱۲. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۸۴.    
۱۳. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۵۴.    
۱۴. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۳۹۵.    
۱۵. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۱۵۵.    
۱۶. ↑ جوهری، ابونصر، الصحاح، ۲، ج۴۷۴، ص.    
۱۷. ↑ توبه/سوره۹، آیه۵.    
۱۸. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۲۰۲.    
۱۹. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۱۵۱.    
۲۰. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۵۸.    
۲۱. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۲۸.    
۲۲. ↑ فجر/سوره۸۹، آیه۱۴.    
۲۳. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۹۳.    
۲۴. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۴۷۱.    
۲۵. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۸۱.    
۲۶. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۷۳.    
۲۷. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۳۵۱.    
۲۸. ↑ شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۳۸۵.    
۲۹. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۵.    
۳۰. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۵.    
۳۱. ↑ نباء/سوره۷۸، آیه۲۱.    
۳۲. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۸۲.    
۳۳. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۲۷۰.    
۳۴. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۱۶۷.    
۳۵. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۲۴۰.    
۳۶. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۲۴۳.    
۳۷. ↑ جوهری، ابونصر، الصحاح، ج۲، ص۴۷۴.    
۳۸. ↑ توبه/سوره۹، آیه۱۰۷.    
۳۹. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۲۰۲.    
۴۰. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۱۵۱.    
۴۱. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۲۱۲.    
۴۲. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۲۶.    
۴۳. ↑ فیروزآبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، ص۲۸۲.    
۴۴. ↑ جوهری، ابونصر، الصحاح، ج۲، ص۴۷۴.    
۴۵. ↑ فیروزآبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، ص۲۸۲.    
۴۶. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۳۸۵.    


• قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «رصد»، ج۳، ص۱۰۱.    


رده‌های این صفحه : مفردات قرآن | واژه شناسی واژگان سوره توبه | واژه شناسی واژگان سوره جن | واژه شناسی واژگان سوره فجر | واژه شناسی واژگان سوره نبأ
جعبه ابزار