رجز (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رِجْز (به کسر راء و سکون جیم) از
واژگان قرآن کریم به معنای
اضطراب است.
رِجْز به معنای اضطراب است.
(لَئِنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ) يعنى «اگر اين اضطراب و بلا را از ما ببرى حتما به تو
ایمان می‌آوريم.»
راغب گويد: اصل رجز اضطراب است و چون
ناقه ضعيف شود و قدم‌هاى كوتاه بر دارد گويند «
رَجَزَ البعيرُ».
طبرسی ذيل
آیه ۱۳۴ اعراف پس از آنكه معنى اصلى را ميل از
حق گفته می‌گويد: رجز لرزشى است در پاى
شتر در اثر دردى كه آنرا از سير معمولى باز می‌دارد. و برخى از اشعار را رجز (بر وزن فرس) گفته‌اند و آن از لرزيدن پاى شتر اخذ شده زيرا كه آن شعر متحرک و ساكن و باز متحرک و ساكن است مثل پاى شتر درد زده.
على هذا به عذاب در
قرآن مجيد از آن رجز اطلاق شده كه
عذاب اضطراب مخصوص و يا سبب اضطراب و پريشانى است.
(أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ) «براى آنهاست عذاب دردناكى از اضطرابى به خصوص.»
«
أَلِيمٌ» مرفوع و صفت «
عَذابٌ» است.
(فَأَنْزَلْنا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزاً مِنَ السَّماءِ) «بر
ستمگران عذابى از
آسمان نازل كرديم.»
(وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ) «تا
وسوسه و اضطرابى كه
شیطان بدل شما انداخته از بين ببرد.»
(وَ ثِيابَكَ فَطَهِّرْ • وَ الرُّجْزَ فَاهْجُرْ) (و لباست را پاكيزه‌دار، و از پليدى دورى كن.)
طبرسى فرموده «رجز» را ابو جعفر و حفص و يعقوب و سهل به ضمّ راء و ديگران به كسر آن خوانده‌اند.
زمخشری و
جوهری و
بیضاوی نيز به دو جور خوانده شدن تصريح كرده‌اند.
آنگاه آن را
گناه، عذاب و
بت معنى كرده‌اند. زمخشرى گويد: آن عذاب است.
در
مجمع از كسائى نقل شده كه رجز به كسر اول عذاب و به ضم اوّل
بت است.
بيضاوى گفته: رجز به ضم اوّل
لغتى است در رجز به كسر اول يعنى هر دو به يک معنى‌اند.
ناگفته نماند بهتر است آن را همان اضطراب معنى كنيم و از مدلول لفظ خارج نشويم آن وقت معنى چنين می‌شود: «از اضطراب و
تردید به دور باش» يعنى در پيشرفت دين ترديدى به خود راه مده و يقين كن كه تو بر حقى و موفّق خواهى بود و اين سخن امر به استقامت و دلگرمى است مثل
(فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ) (صبر و استقامت پيشه كن كه وعده خدا حق است.)
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «رجز»، ج۳، ص۵۴.
