• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ذَرْع (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





ذَرْع (به فتح ذال و سکون راء) از واژگان قرآن کریم به معنای یکی از واحدهای اندازه‌گیری است.



ذَرْع به معنای اندازه كردن طول پارچه با ذراع است.
در قاموس و اقرب آمده «ذَرَعَ‌ الثَّوْبَ‌ ذَرْعاً: قَاسَهُ‌ بِالذِّرَاعِ‌» و ذراع چنان‌كه در دو كتاب فوق‌ است از مرفق تا سر انگشت وسط دست می‌باشد.



به مواردی از ذَرْع که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - ذَرْعاً (آیه ۷۷ سوره هود)

(وَ لَمَّا جاءَتْ رُسُلُنا لُوطاً سِي‌ءَ بِهِمْ وَ ضاقَ بِهِمْ‌ ذَرْعاً...)
معنى آيه چنين است: «چون فرستادگان ما پيش لوط آمدند غمگين شد و در كارشان فرو ماند زيرا به وضع قومش آشنا بود و می‌ترسيد ميهمانان را كه به صورت جوان‌ها بودند از دست وى بگيرند.»
معنى تحت اللفظى«ضَاقَ‌ ذَرْعُهُ‌» اين است كه: اندازه‌گيري‌اش تنگ آمد و از اين جمله فرو ماندن و ناچار ماندن اراده می‌شود


۲.۲ - ذِراعاً(آیه ۳۲ سوره حاقّه)

(ثُمَّ فِي سِلْسِلَةٍ ذَرْعُها سَبْعُونَ‌ ذِراعاً فَاسْلُكُوهُ)
يعنى «سپس در زنجيری که طول آن هفتاد ذراع است در آريدش.»
آيا مراد از هفتاد ذراع بودن بيان طول واقعى زنجير است و يا مراد كثرت طول است و هفتاد گفتن مثل‌إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً است؟ به درستى معلوم نيست گرچه احتمال اول قوى است و حمل به ظاهر بهتر است. و در آن صورت قهرا ميان عمل کافر و اندازه زنجير تناسبى هست و می‌شود گفت كه اين شخص در زندگى دنیا بر زنجيرهاى بسيارى بسته بود و روح و دلش و فکر و عقيده‌اش در ميان زنجيرهاى اميال و شهوات و خودپسندی مقيد بود و همان زنجيرها در آخرت مجسم شده بلاى جانش خواهد گرديد، در اين صورت احتمال دوم قوى است؛ و اللّه العالم.


۲.۳ - ذِراعَيْهِ (آیه۱۸ سوره کهف)

(وَ كَلْبُهُمْ باسِطٌ ذِراعَيْهِ بِالْوَصِيدِ)
يعنى: «سگشان بازوهاى خويش را بر آستانه گشوده است.»



۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۱۲.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۴۱۸.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۳۹۹.    
۴. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ص۷۱۶.    
۵. شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۲۹۶.    
۶. هود/سوره۱۱، آیه۷۷.    
۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۵۰۳.    
۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۳۷.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۹۹.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۷۹.    
۱۱. حاقّه/سوره۶۹، آیه۳۲.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۶۶۸.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۴۰۰.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۲۷۹.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۲۲.    
۱۶. کهف/سوره۱۸، آیه۱۸.    
۱۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۳۵۵.    
۱۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۲۵۶.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۲۶.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۷۰۴.    




قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ذرع»، ج۳، ص۱۲.    






جعبه ابزار