• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دُهْن (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





دُهْن (به ضم دال و سکون هاء) از واژگان قرآن کریم به معنای روغن است.



دُهْن به معنای روغن است.


(وَ شَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُورِ سَيْناءَ تَنْبُتُ‌ بِالدُّهْنِ‌ وَ صِبْغٍ لِلْآكِلِينَ) «شَجَرَةً» معطوف است به‌ «جَنَّاتٍ» در آيه سابق و مراد از آن درخت زیتون است. «تَنْبُتُ» به ضمّ اوّل و فتح آن از باب افعال و نصر ينصر هر دو خوانده شده است، «صِبْغٍ» به معنى خورش است. يعنى «به وسيله آب باران درختى به وجود آورديم كه در طور سینا می‌رويد و روغن و براى خورندگان خورش می‌روياند.» و آن اشاره باستفاده گوناگون از روغن زيتون است.
(فَلا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ • وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ‌ فَيُدْهِنُونَ‌) ادهان در اصل مثل تدهين به معنى روغن مالى كردن است ولى از آن مدارا و نرمى اراده می‌شود. يعنى «تكذيب كنندگان را اطاعت مكن كه آرزو دارند نرمى كنى و نرمى كنند و آنها در تكذيبشان و در دشمنى خدا و رسول باشند ولى با تو خوش باشند و تو هم با آنها خوش باشى تو روغن مالى كنى و آنها روغن مالى كنند و حق نا ديده گرفته شود.»
(فَإِذَا انْشَقَّتِ السَّماءُ فَكانَتْ وَرْدَةً كَالدِّهانِ‌) وردة واحد ورد و آن به معنى مطلق گل است. طبرسی فرموده: اسب ورد آن است كه رنگش سفيد مايل به سرخى يا زردى باشد و گفته شده گل و آن هر چند مختلف است ولى اغلب سرخ رنگ می‌باشد. دهان بر وزن كتاب معناى اوّلى آن بنا بر آنچه صحاح و قاموس و اقرب گفته، چرم سرخ است در مجمع و مصباح آن را جمع دهن به معنى روغن دانسته است و نيز به معنى ته مانده روغن جوشان آمده است. ناگفته نماند به نظر می‌آيد كه مراد از ورده گل سرخ و از دهان ته مانده روغن جوشان باشد. «و آسمان در اثر شكافته شدن و تخليه نيروها سرخ و مانند ته مانده روغن، داغ باشد.» در آيات ديگر آمده‌ (يَوْمَ تَكُونُ السَّماءُ كَالْمُهْلِ) «مُهْل» به معنى مس يا آهن گداخته و مذاب و ته مانده روغن جوشان و غيره آمده است.
(أَ فَبِهذَا الْحَدِيثِ أَنْتُمْ‌ مُدْهِنُونَ‌) «مُدْهِنُونَ‌» به نظر می‌آيد به معنى بى‌اعتنايان است كه بى‌اعتنائى نوعى از نرمى و روغن مالى و جدّى نگرفتن است. يعنى «آيا به اين قرآن بى‌اعتنائيد و آنرا جدّى تلقى نمی‌كنيد؟» چنانكه تفسیر جلالین آن را «متهاونون» گفته است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۳۶۵.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۲۰.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۲۴۹.    
۴. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۲۰.    
۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۳.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۲۹.    
۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۶۴.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۴۱.    
۹. قلم/سوره۶۸، آیات۸-۹.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۷۰.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۶۲۰.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۰۱.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۲۱۵.    
۱۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۲۰.    
۱۵. رحمن/سوره۵۵، آیه۳۷.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۰۷.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۷۹.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۱۱.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۱۰۰.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۱۱.    
۲۱. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج۲، ص۲۱۱۵.    
۲۲. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، ص۱۱۹۸.    
۲۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۲۴۸.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۱۱.    
۲۵. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، ص.    
۲۶. معارج/سوره۷۰، آیه۸.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۹.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۱۰.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۳۱.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۳۰۲.    
۳۱. واقعه/سوره۵۶، آیه۸۱.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۳۸.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۲۳۹.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۴۲.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۱۸۲.    
۳۶. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، تفسیر الجلالین، ص۷۱۷.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دهن»، ج۲، ص۳۶۵.    






جعبه ابزار