دُنْيا (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دُنْيا (به ضم دال) از
واژگان قرآن کریم به معنای پست‌تر یا نزدیک‌تر است. زندگى دنيا را دنيا می‌گوئيم يا از اين جهت كه نسبت به زندگى آخرت پست‌تر و ناچيزتر است و يا از اين حيث كه اين زندگى از زندگى آخرت به ما نزديک‌تر است.
دُنْيا:
مؤنّث
أدنی است. اگر آن را از دنى‌ء و دناءت بگيريم به معنى پست‌تر و اگر از دنوّ به حساب آوريم به معنى نزديک‌تر است و آن پيوسته وصف است و احتياج به موصوف دارد. مثل حيات دنيا، عذاب دنيا، سعادت دنيا.
و زندگى دنيا را دنيا می‌گوئيم يا از اين جهت كه نسبت به زندگى آخرت پست‌تر و ناچيزتر است و يا از اين حيث كه اين زندگى از زندگى آخرت به ما نزديک‌تر است.
از آيات شريفه استفاده می‌شود كه آن به معناى دوّم است و اصل آن دنوّ می‌باشد زيرا كه در آيات زيادى با
آخرت مقابل افتاده است مثل
(أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ) (آنها كسانى هستند كه زندگى دنيا را با از دست دادن آخرت خريده‌اند.)
(رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً) (پروردگارا! به ما در دنيا نيكى عطا كن؛ و در آخرت نيز نيكى مرحمت فرما.)
(حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ) (اعمال نيک آنها بخاطر اين گناهان بزرگ، در دنيا و آخرت تباه شده.)
(قُلْ مَتاعُ الدُّنْيا قَلِيلٌ وَ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِمَنِ اتَّقى) (به آنها بگو: سرمايه زندگى دنيا، ناچيزاست؛ و آخرت، براى كسى كه پرهيزگار باشد، بهتر است.)
كلمه دنيا بنا بر تعداد
المعجم المفهرس صد و پانزده بار در قرآن مجيد تكرار شده است و در تمام آنها صفت زندگى كنونى است مگر در چهار محل كه صفت
آسمان و كنار
بیابان آمده است.
مثل
(إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيا وَ هُمْ بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوى وَ الرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنْكُمْ) عدوه به معنى حاشيه و كنار بيابان است و قصوى مؤنّث اقصى است، يعنى «آن‌گاه كه شما مسلمين در نزديكترين حاشيه
وادی به
مدینه بوديد و آنها در دورترين كنار آن، و كاروان
ابوسفیان پائين‌تر از شما بود.»
(إِنَّا زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنْيا بِزِينَةٍ الْكَواكِبِ) يعنى «ما آسمان نزديک‌تر را مزيّن گردانديم با زينتى كه كواكب باشد.»
همچنين است
آیه ۱۲ سوره فصّلت و
۵ سوره ملک .
در اين آيات كلمه دنيا قطعا به معنى نزديک‌تر است. در بعضى از آيات مثل
(مَنْ كانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيا) (و كسى كه فقط كشت دنيا را بطلبد....)
كه حيات ذكر نشده در تقدير ميباشد يعنى «حَرْثَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا».
جوهری در
صحاح گفته: دنيا به علت نزديک بودنش دنيا ناميده شده است.
در
قاموس و
اقرب گفته: دنيا نقيض آخرت است.
در
نهایه می‌گويد دنيا اسم اين زندگى است كه آخرت از آن دور است.
كلمه دنيا صد و پانزده بار در قرآن مجيد تكرار شده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دنی»، ج۲، ص۳۶۲.
