دَوْر (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دَوْر (به فتح دال وسکون واو) از
واژگان قرآن کریم به معنای گردش است. مشتقات دور که در آیات قرآن امده عبارتند از:
دار به معناى خانه و جمع آن
دیار است.
دَيَّار به معناى ساكن‌دار،
دائره به معناى گردنده و جمع آن
دوائر است.
دَوْر به معنای گردش است. در
اقرب الموارد می‌گويد: دَوْر به معنى حركت و بر گشتن شى‌ء به جاى اوّلى است.
(يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشى عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ) يعنى «سوى تو می‌نگرند ديدگانشان همی‌گردد مانند كسی كه از
مرگ بيهوش شده است.»
(تِجارَةً حاضِرَةً تُدِيرُونَها بَيْنَكُمْ) «داد و ستد حاضرى كه ميان خود می‌گردانيد.»
دار به معنى خانه است.
راغب در وجه آن گويد: خانه را بدان اعتبار دار گفته‌اند كه ديوار آن گرديده تا به اوّل آن رسيده است.
(فَخَسَفْنا بِهِ وَ بِدارِهِ الْأَرْضَ ...) يعنى «او و خانه‌اش را به زمين فرو برديم.»
دار گاهى به معنى شهر آمده است و شايد آيه
(فَقالَ تَمَتَّعُوا فِي دارِكُمْ ثَلاثَةَ أَيَّامٍ ...) به معنى شهر باشد. يعنى «در شهر خويش سه روز متمتّع شويد.»
جمع دار در قرآن مجيد ديار آمده است.
(وَ أَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَ دِيارَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ) (و زمين‌ها و خانه‌ها و اموالشان را در اختيار شما گذاشت.)
از
بهشت به «
دارُ السَّلامِ»
و «
دارُ الْمُتَّقِينَ»
و از
جهنم به «
دارَ الْبَوارِ»
و از
آخرت به نام «
دار [الدَّارُ] الْآخِرَةُ»
و «
دارُ الْخُلْدِ»
و «
دارُ الْقَرارِ»
تعبير شده است ولى دَارُ الدُّنْيَا در قرآن مجيد بكار نرفته است.
دَيَّار به معنى ساكن دار است. راغب گويد: مبالغه نيست و گر نه گفته می‌شد دوّار.
(رَبِّ لا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْكافِرِينَ دَيَّاراً) طبرسی گويد: ديّار بر وزن فيعال از دوران و اصل آن ديوار است و او به ياء قلب شده و ادغام گرديده است
و آنگاه ديّار را به معنى نازل دار گفته است.
يعنى: «خداى من در روى اين زمين احدى را كه ساكن خانه باشد زنده مگذار.»
دائره به معنى گردنده است و مراد از آن اغلب حادثه و بلائى است كه در دنيا می‌گردد و به انسان می‌رسد جمع آن در قرآن دوائر است.
(وَ يَتَرَبَّصُ بِكُمُ الدَّوائِرَ عَلَيْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ ...) «حوادث نا گوار را به شما انتظار می‌كشد بر آنهاست حادثه بد.»
(فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يُسارِعُونَ فِيهِمْ يَقُولُونَ نَخْشى أَنْ تُصِيبَنا دائِرَةٌ ...) طبرسى فرموده مراد از دائره در آيه دولت و اقتدار و حكومت است كه در دنيا می‌گردد و از قومى به قومى منتقل می‌شود.
يعنى «مريض القلب‌ها در دوستى دشمنان
اسلام شتاب می‌كنند و می‌گويند از آن بيم داريم كه به ما دائره‌اى برسد و حكومت به دست دشمنان اسلام بيافتد كه محتاج به كمک آن‌ها شويم و يا بر ما بلائى روى آورد كه در رفع آن به
کفّار نيازمند گرديم.»
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دور»، ج۲، ص۳۷۶.
