خَلاق (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَلاق: (فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ) «خَلاق» در اصل به معنای خلق و
خوی نیک است که
انسان اکتساب می‌کند و گاه به معنای
نصیب و
بهره نیز آمده است؛ و در
آیه فوق به همین معنا می‌باشد.
و به گفته «
راغب» به معنای
فضائل اخلاقی است که انسان کسب می‌کند و در اینجابه گفته مرحوم «طبرسی» به معنای نصیب و بهره آمده است، که نتیجه آن فضائل اخلاقی است.
«خَلاق» از مادّه
«خُلُق» به معنای نصیب و بهره است، به خاطر این که انسان آن را به وسیله
اخلاق خود به دست می‌آورد (اشاره به این که آنها اخلاق برجسته‌ای نداشته‌اند که بتوانند بهره‌ای برای خود به دست آورند).
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با
خَلاق:
(وَاتَّبَعُواْ مَا تَتْلُواْ الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ وَ مَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَكِنَّ الشَّيْاطِينَ كَفَرُواْ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَ مَا أُنزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَ مَارُوتَ وَ مَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولاَ إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلاَ تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ زَوْجِهِ وَ مَا هُم بِضَآرِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللّهِ وَ يَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَ لاَ يَنفَعُهُمْ وَ لَقَدْ عَلِمُواْ لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ وَ لَبِئْسَ مَا شَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ) (و
یهود از آنچه
شیاطین در عصر
سلیمان بر مردم مى‌خواندند پيروى كردند. و سليمان
کافر نشد و هرگز دست به
سحر نيالود؛ ولى شياطين
کفر ورزيدند؛ و به مردم سحر آموختند.
و نيز يهود از آنچه بر دو فرشته بابل «
هاروت» و «
ماروت»، نازل شد پيروى كردند. حال آنكه آن دو به هيچ كس چيزى از سحر ياد نمى‌دادند، مگر اين‌كه از پيش به او مى‌گفتند: «ما وسيله آزمايشيم، كافر نشو و سوء استفاده نكن.» ولى آنها از آن دو
فرشته، مطالبى را مى‌آموختند كه بتوانند بوسيله آن، ميان مرد و همسرش جدايى بيفكنند؛ در حالى كه هيچ‌گاه نمى‌توانند بدون اجازه خداوند، به كسى زيان برسانند.
آنها مطالبى را فرا مى‌گرفتند كه به آنان زيان مى‌رسانيد و نفعى نمى‌داد. به يقين مى‌دانستند هر كسى خريدار اين‌گونه
متاع باشد، در
آخرت بهره‌اى نخواهد داشت. و چه بد و ناپسند بود آنچه خود را به آن فروختند، اگر مى‌دانستند!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اين معنا را كه هر كه در پى سحر و ساحرى باشد، در آخرت بهره‌اى ندارد، هم بعقل خود دريافتند، چون هر عاقلى می‌فهمد كه شوم‌ترين منابع فساد در اجتماع بشرى سحر است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَ أَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُوْلَئِكَ لاَ خَلاَقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللّهُ وَ لاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ) (كسانى كه پيمان الهى و سوگندهاى خود را به نام مقدّس او به بهاى ناچيزى مى‌فروشند، بهره‌اى در آخرت نخواهند داشت؛ و
خداوند با آنها سخن نمى‌گويد و به آنان در
قیامت نگاه رحمت نمى‌كند و آنها را پاك نمى‌سازد؛ و عذاب دردناكى براى آنهاست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه
خلاق به معناى بهره و نصيب است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(كَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ كَانُواْ أَشَدَّ مِنكُمْ قُوَّةً وَأَكْثَرَ أَمْوَالًا وَ أَوْلاَدًا فَاسْتَمْتَعُواْ بِخَلاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُم بِخَلاَقِكُمْ كَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ بِخَلاَقِهِمْ وَخُضْتُمْ كَالَّذِي خَاضُواْ أُوْلَئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الُّدنْيَا وَالآخِرَةِ وَ أُوْلَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ) (شما
منافقان، همانند كسانى هستيد كه قبل از شما بودند و راه
نفاق پيمودند؛ بلكه آنها از شما نيرومندتر، و
اموال و فرزندانشان بيشتر بود. آنها از بهره خود از مواهب الهى در راه
گناه و
هوس استفاده كردند؛ شما نيز از بهره خود، در اين راه استفاده كرديد، همان‌گونه كه آنها استفاده كردند؛ شما در كفر و
نفاق و استهزاى
مؤمنان فرو رفتيد، همان‌گونه كه آنها فرورفتند؛ و سرانجام اعمالشان در
دنیا و آخرت نابود شد؛ و آنها همان زيانكارانند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب گفته است: كلمه
خلاق فضيلتى است كه آدمى آن را با
خلق خود كسب نمايد، و به همين معنا است در آنجا كه مى‌فرمايد:
(وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ) و سايرين، كلمه نامبرده را به مطلق بهره و نصيب معنا كرده‌اند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «خَلاق»، ص۲۱۱.
