خَصَص (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

خَصَص (به فتح خاء و صاد) از واژگان قرآن کریم به معنای ويژه شدن است.
مادّه خصص در قرآن كريم فقط در چهار محل آمده است.
مشتقات خَصَص که در آیات قرآن آمده عبارتند از:

---

خَصَص اختصاص به معنى ويژه شدن است.
در مجمع ذيل آيه ۱۰۵ بقره می‌گويد: اختصاص به چيزى، آن است كه در آن تنها باشد و ضدّ آن اشتراک است. راغب نيز چنين گفته است.

---

به مواردی از خَصَص که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - يَخْتَصُ‌ (آیه ۱۰۵ سوره بقره)

(وَ اللَّهُ‌ يَخْتَصُ‌ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ‌)
(خداوند، هركس را بخواهد، ويژه رحمت خود سازد و خداوند، صاحب فضل و بخشش بزرگ است.)
اختصاص چنان‌كه در اقرب الموارد تصريح می‌كند لازم و متعدى هر دو آمده است و در آیه فوق متعدى به‌كار رفته؛ يعنى: خدا هر كه را خواهد به رحمت خويش مخصوص می‌كند. همچنين است آيه ۷۴ آل عمران.

۲.۲ - يَخْتَصُّ (آیه ۷۴ سوره آل عمران)

(يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن يَشَاءُ وَ اللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ)
(هركس را بخواهد، ويژه رحمت خود سازد و خداوند، صاحب فضل و بخشش بزرگ است.)

۲.۳ - خَاصَّةً (آیه ۲۵ سوره انفال)

(وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ‌ خَاصَّةً)
«بترسيد از فتنه‌ای كه تنها بر ستمگران نمی‌رسد بلكه عموم را فرا می‌گيرد.»
«خاصّه» ضدّ عامّه و درباره چيزى است كه به فردى يا به قومى مخصوص باشد و آن در آيه فوق، مفعول مطلق و يا حال است از (الَّذِينَ ظَلَمُوا) و تاء آن گفته‌اند براى تأنيث و گفته‌اند براى مبالغه است مثل راويت اقرب.

۲.۴ - خَصاصَةٌ (آیه ۹ سوره حشر)

(وَ يُؤْثِرُونَ عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ‌ خَصاصَةٌ)
«ديگران را بر نفس خود ترجيح می‌دهند و اختيار می‌كنند هر چند خود محتاج و فقير باشند.»
خصاصه به معنى فقر و احتياج است. طبرسی فرمايد: اصل آن از اختصاص است گويا انسان در شى‌ء محتاج اليه منفرد و مخصوص می‌شود و گويند اصل آن به معنى شکاف و روزنه است مثل «الْقَمَرُ بَدَا مِنْ‌ خَصَاصِ‌ الْغَيْمِ» يعنى ماه از شكاف ابر آشكار شد.
در اقرب گويد: خصاص هر خلل و خرقى است كه در درب و پرده و غيره باشد و مفرد آن خصاصه است.

---

مادّه خصص در قرآن كريم فقط در چهار محل فوق آمده است.

---