حَیْثُ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَیْثُ (به فتح حاء و سکون یاء)، از
واژگان قرآن کریم،
ظرف مکان و
مبنیّ بر ضمّ است و
لازم الاضافه و
مضاف الیه آن پیوسته
جمله است. مضاف الیه این واژه در
قرآن مجید همیشه
جمله فعلیّه است و چون
ما کافّه بر آن لاحق شود معنای شرط می‌دهد و جازم دو است.
حَيْث در قرآن بیست و نه بار و به صورت
حَيْثُ ما فقط در دو محل آمده است.
حَیْثُ ظرف مکان و مبنیّ بر ضمّ است و
لازم الاضافه و مضاف الیه آن پیوسته جمله است. بعضی ادعا کرده که مضاف الیه آن گاهی مفرد می‌آید و به قول
راجز استدلال کرده است: «اَ مَا تَرَی حَیْثُ سُهَیْلٍ طَالِعاً...» ولی
جمهور این مطلب را انکار نموده و گفته‌اند: سهیل مرفوع و
مبتدا و
خبر آن محذوف است.
(وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ) (و آنها (مشركان فتنه‌گر) را هر كجا يافتيد، به
قتل برسانيد)
(ثُمَّ اَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ اَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ) (سپس از همان جا كه مردم
کوچ مى‌كنند، به سوى
سرزمین منا كوچ كنيد؛ و از
خداوند، طلب
آمرزش كنيد)
حیث به جمله فعلیه و
اسمیه هر دو اضافه می‌شود ولی در قرآن مجید مضاف الیه آن همه جمله فعلیّه است و چون ماء کافّه بر آن لاحق شود معنای شرط می‌دهد و جازم دو است
مثل
(وَ حَیْثُ ما کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ) (و هر جا بوديد، روى خود را به سوى آن كنيد.)
در قرآن مجید فقط دو فقره «حَیْثُ ما» آمده است، در
سوره بقره ۱۴۴ و
۱۵۰ و بقیّه «حیث» و بیست و نه بار به کار رفته است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حیث»، ج۲، ص۲۰۵.
