حَبَّبَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَبَّبَ: (اللّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الإيمَانَ) «حَبَّبَ» از
«تحبيب» (محبوب ساختن) و در اصل از مادّۀ «
حبّ» به معنى
«دوست داشتن» است.
«راغب» در
«مفردات» مى‌گويد:
«محبّت» يعنى خواستن و تمايل به چيزى كه آن را
خیر مى
پندارى (ميل
طبع به‌سوى چيز لذت دار).
آن بر سه وجه است:
۱. محبّت و دوستى براى خرسند شدن و
لذت بردن.
۲. محبّتى كه بر پايه بهره‌مندى معنوى باشد.
۳. محبّت براى
فضیلت و بزرگداشت.
•
آیه مورد بحث به يكى ديگر از مواهب بزرگ الهى به
مؤمنان اشاره مى‌كند؛ در
حقیقت اين تعبيرات اشاره لطيفى است به
«قاعده لطف» آن هم
«لطف تكوينى».
به موردی از کاربرد حَبَّبَ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ اعْلَمُوا أَنَّ فيكُمْ رَسولَ اللّهِ لَوْ يُطيعُكُمْ في كَثيرٍ مِّنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَ لَكِنَّ اللّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الإيمَانَ وَ زَيَّنَهُ في قُلوبِكُمْ وَ كَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ أُوْلَئِكَ هُمُ الرّاشِدونَ.) «و بدانيد
پیامبر خدا در ميان شماست؛ هرگاه در بسيارى از كارها از شما
اطاعت كند، به مشقّت خواهيد افتاد؛ ولى خداوند
ایمان را محبوب شما قرار داده و آن را در دلهايتان
زینت بخشيده، و
کفر و
فسق و
گناه را منفورتان قرار داده است؛ كسانى كه داراى اين صفاتند
هدایت يافتگانند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: مضمون اين آيه روشن كردن مؤمنين است به اينكه خداى سبحان ايشان را به جاده
رشد انداخته، و به همين جهت است كه ايمان را محبوبشان كرده و در دلهايشان زينت داده، و كفر و فسوق و عصيان را از نظرشان انداخته، پس بايد كه از اين معنا
غفلت نكنند كه
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را دارند. كسى را دارند كه مؤيد از ناحيه خداست. كسى را دارند كه از ناحيه پروردگارش بيّنه‌اى دارد كه هرگز جز به راه رشد نمى‌برد، و به سوى چاه و
گمراهی نمى‌كشاند، پس بايد او را اطاعت كنند، و هر چه او
اراده مى‌كند اراده كنند، و هر چه او
اختيار مى‌كند
اختيار كنند، و اصرار نورزند كه آن جناب ايشان را در آراء و اهوائشان اطاعت كند، چون اگر او ايشان را در بسيارى از امور اطاعت كند، هلاك مى‌شوند، و به
تعب مى‌افتند.
محبوب كردن ايمان در
دل مؤمنين به اين معنا است كه: خداى تعالى ايمان را به زيورى آراسته كه دلهاى شما را به سوى خود جذب مى‌كند، به طورى كه دلهاى شما به آسانى دست از آن برنمى‌دارد، و از آن رو به سوى چيزهاى ديگر نمى‌كند.
آيه مورد بحث به يكى ديگر از مواهب بزرگ الهى به مؤمنان اشاره مى‌كند؛ در حقيقت اين تعبيرات اشاره لطيفى است به
«قاعده لطف» آن هم
«لطف تكوينى».
خدا مى‌خواهد همه انسانها -بى‌آنكه تحت برنامۀ
جبر قرار گيرند- با ميل و اراده خود راه
حق بپويند، لذا از يكسو ارسال رسل مى‌كند و انبيا را با
کتابهای آسمانی مى‌فرستد، و ازسوى‌ديگر
«ايمان» را محبوب انسانها قرار مى‌دهد. آتش
عشق حق‌طلبى و حق‌جويى را در درون جانها شعله‌ور مى‌سازد و احساس
نفرت و بيزارى از كفر و
ظلم و
نفاق و گناه را در دلها مى‌آفريند؛ و به اين ترتيب هر انسانى به واسطه
فطرت، خواهان ايمان و پاكى و
تقوا است و بيزار از كفر و گناه، ولى كاملا ممكن است در مراحل بعد اين آب زلالى كه از آسمان
خلقت در وجود انسانها ريخته شده، براثر تماس با محيطهاى آلوده، صفاى خود را از دست دهد و بوى نفرت انگيز گناه و كفر و عصيان گيرد.
آيه مورد بحث اشاره‌اى است به اين حقيقت كه ايمان نوعى علاقه شديد الهى و معنوى است، هرچند كه از استدلالات عقلى ريشه گيرد، ولذا در حدیثی از
امام صادق (علیه‌السلام) مى‌خوانيم كه:
از حضرتش سؤال كردند: آيا
حب و بغض از ايمان است؟ در جواب فرمود: «آيا ايمان جز حب و
بغض چيز ديگرى است؟! سپس امام (علیه‌السلام) به آيۀ (مورد بحث)
استدلال فرمود كه مى‌گويد: خداوند ايمان را محبوب شما قرار داد و آن را در دلهايتان تزيين كرد، و كفر و فسق و عصيان را منفور شما ساخت و كسانى كه چنين باشند
هدایت يافتگانند» در حديث ديگرى از
امام باقر (علیه‌السلام) چنين آمده است:
«و هل الدّين الّا الحبّ؟» «آيا
دین چيزى جز محبّت است؟!» سپس به چند آيه از قرآن مجيد از جمله آيه مورد بحث استدلال فرمود و در پايان اضافه كرد:
«الدّين هو الحبّ، و الحبّ هو الدّين.» «دين محبت است و محبت دين است».
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله « حَبَّبَ »، ص۴۳۷.
